Zbieg uprawnień do zasiłku dla opiekuna i świadczenia pielęgnacyjnego

Tematyka: zasiłek dla opiekuna, świadczenie pielęgnacyjne, art. 17 ust. 5 ŚwRodzU, niepełnosprawność, SKO, WSA Kraków, naruszenie prawa, decyzje organów

Zgodnie z art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. b ŚwRodzU nie ma możliwości pobierania dwóch świadczeń (tj. zasiłku dla
opiekuna i świadczenia pielęgnacyjnego) jednocześnie, jednak jest możliwość wyboru przez uprawnionego
korzystniejszego świadczenia także wówczas, gdy jedno z nich jest już przyznane decyzją wcześniejszą.
Stan faktyczny
Pismem z 22.2.2021 r. M.S. (dalej: Skarżący) złożył do Ośrodka Pomocy Społecznej wniosek o przyznanie
świadczenia pielęgnacyjnego w związku z opieką nad matką K.S. (dalej: Matka). Decyzją Burmistrz Miasta i Gminy
(dalej: Organ) odmówił przyznania prawa do ww. świadczenia i wskazał w uzasadnieniu, że decyzją z 2014 r.
przyznano Skarżącemu świadczenie w formie zasiłku dla opiekuna w związku ze sprawowaną przez niego opieką
nad Matką, a świadczenie to pobiera on do chwili obecnej. W takiej sytuacji, zgodnie z art. 17 ust. 5b ustawy
z 23.11.2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 111 ze zm.; dalej: ŚwRodzU) – nie
przysługiwało mu prawo do świadczenia pielęgnacyjnego. Przepis ten nie miał jednak – zdaniem Organu –
zastosowania w niniejszej sprawie, ponieważ orzeczenie o niepełnosprawności Matki zostało wydane, gdy była ona
w wieku 71 lat, a zatem niepełnosprawność powstała po ukończeniu przez nią 25-ciu lat, a więc nie spełniała ona
wymogu wynikającego z art. 17 ust. 1b ŚwRodzU.
Po rozpoznaniu odwołania Skarżącego, Samorządowe Kolegium Odwoławcze (dalej: SKO) decyzją z 28.5.2021 r.
utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję, w uzasadnieniu wskazując, że wymóg uzależniający przyznanie świadczenia
pielęgnacyjnego od powstania niepełnosprawności w określonym terminie nie może stanowić podstawy prawnej
rozstrzygnięcia sprawy, bowiem w tym zakresie art. 17 ust. 1b ŚwRodzU został uznany za niezgodny z Konstytucją
wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 21.10.2014 r., K 38/13,
). Jednak, pomimo dokonania błędnej wykładni
ww. przepisu, zaskarżone rozstrzygnięcie odpowiada prawu. SKO uznało, że Skarżącemu nie przysługuje prawo do
świadczenia pielęgnacyjnego, gdyż pobiera on świadczenie w postaci zasiłku dla opiekuna i z prawa tego nie
zrezygnował. Na dzień wydania zaskarżonej decyzji oraz decyzji SKO istniała zatem w obrocie ostateczna decyzja
przyznająca mu świadczenie w postaci zasiłku dla opiekuna w związku z opieką sprawowaną nad Matką, która to
okoliczność stanowiła negatywną przesłankę uniemożliwiającą przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego zgodnie
z art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. b ŚwRodzU.
Z uzasadnienia
WSA w Krakowie uznał, że skarga jest zasadna i zasługuje na uwzględnienie.
Uzasadniając zajęte stanowisko wskazał, w pierwszej kolejności, na istotne regulacje, tj. art. 17 ust. 1 pkt 4
ŚwRodzU, zgodnie z którym świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej
przysługuje osobom, na których zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego ciąży obowiązek
alimentacyjny, jeżeli nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania
opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem
o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby
w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji. Ponadto, zgodnie z art. 17 ust. 1b
ŚwRodzU świadczenie to przysługuje, jeżeli niepełnosprawność osoby wymagającej opieki powstała nie później niż
do ukończenia 18. roku życia lub w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia
25. roku życia. WSA w Krakowie podkreślił, że wskazany w art. 17 ust. 1b ŚwRodzU wymóg uzależniający
przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego od powstania niepełnosprawności w określonym terminie nie może
stanowić podstawy prawnej rozstrzygnięcia sprawy w przedmiocie przyznania świadczenia pielęgnacyjnego, bowiem
w tym zakresie został uznany za niezgodny z Konstytucją. Natomiast z art. 27 ust. 5 ŚwRodzU wynika, że
w przypadku zbiegu uprawnień do świadczenia rodzicielskiego, świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku
opiekuńczego, dodatku do zasiłku rodzinnego, o którym mowa w art. 10 ŚwRodzU oraz zasiłku dla opiekuna
określonego w ustawie z 4.4.2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1297)
osobie uprawnionej przysługuje wybrane przez nią jedno z tych świadczeń, także w przypadku, gdy świadczenia te
przysługują w związku z opieką nad różnymi osobami.
Następnie WSA w Krakowie odniósł się do stanu faktycznego sprawy i wskazał, że z dokumentów zgromadzonych
w toku postępowania wynika, że Matka ma 92 lata, jest osobą leżącą, całkowicie niezdolną do pracy i samodzielnej
egzystencji, z uwagi na stan zdrowia wymaga całodobowej opieki i pomocy przy podstawowych czynnościach
życiowych. Opiekę nad nią sprawuje, mieszkający wspólnie z nią, Skarżący, który na mocy art. 128 ustawy
z 25.2.1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1359 ze zm.; dalej: KRO) i art. 129 § 1 KRO jest
zobowiązany do dostarczania środków utrzymania Matce. W związku z tym, Skarżący w 2013 r. zrezygnował
z zatrudnienia w celu sprawowania nad nią opieki. Mając powyższe na uwadze, stwierdzić należy, że Skarżący

spełniał wymagania określone w art. 17 ust. 1 pkt 4 ŚwRodzU, uprawniające do uzyskania świadczenia
pielęgnacyjnego.
Jednocześnie podkreślić należy, że decyzją z 19.9.2014 r. Skarżącemu przyznano świadczenie w formie zasiłku dla
opiekuna w związku ze sprawowaną przez niego opieką nad Matką, które pobiera do chwili obecnej. Sam fakt
otrzymywania zasiłku dla opiekuna nie oznacza automatycznie prawa do uzyskania świadczenia
pielęgnacyjnego, jednak z uwagi na spełnienie przez Skarżącego wymogów z art. 17 ust. 1 pkt 4 ŚwRodzU
i jednoczesne pobieranie przez niego zasiłku dla opiekuna wskazać należy, że Skarżącemu przysługiwało prawo do
wyboru świadczenia korzystniejszego (zgodnie z art. 27 ust. 5 ŚwRodzU).
Odnosząc się zaś do zarzutów podniesionych w skardze, tj. zarzutu naruszenia art. 17 ust. 5 pkt 1b ŚwRodzU, WSA
w Krakowie uznał stanowisko SKO, w zakresie, w jakim organy nie przyznały Skarżącemu prawa do świadczenia
pielęgnacyjnego, z tego powodu, że pobiera on zasiłek dla opiekuna i do chwili obecnej z niego nie zrezygnował, za
błędne. WSA w Krakowie podzielił linię orzeczniczą sądów administracyjnych, zgodnie z którą art. 17 ust. 5 pkt 1b
ŚwRodzU wyklucza możliwość pobierania dwóch świadczeń jednocześnie, jednak nie uniemożliwia wyboru
przez uprawnionego korzystniejszego świadczenia także wówczas, gdy jedno z nich jest już przyznane
decyzją wcześniejszą. Skarżący miał więc prawo oczekiwać od organów zajmujących się rozpoznaniem jego
wniosku, aby podjęły działania zmierzające do rozważenia przyznania mu korzystniejszego świadczenia zamiast
przyjęcia, że dopóki w obrocie pozostaje decyzja przyznająca zasiłek dla opiekuna, dopóty przyznanie świadczenia
pielęgnacyjnego nie będzie możliwe. W ocenie WSA w Krakowie zbyt daleko idące jest oczekiwanie, aby Skarżący
najpierw wniósł o uchylenie decyzji o przyznaniu zasiłku dla opiekuna, a dopiero po wydaniu takiej decyzji
wnioskował o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego nie wiedząc, czy zostanie ono przyznane i tym samym
pozbawiając się de facto jedynego źródła przychodu. Innymi słowy, po stronie organu leży podjęcie takich
działań, by osoba uprawniona do dwóch różnych świadczeń nie została pozbawiona możliwości wyboru
świadczenia, skoro może jej przysługiwać tylko jedno z tych świadczeń.
W tym kontekście WSA w Krakowie podkreślił, że organy obu instancji nie podjęły żadnych działań mających na celu
poinformowanie Skarżącego o istniejącej, formalnej przesłance negatywnej stanowiącej wyłączną przeszkodę do
otrzymania świadczenia pielęgnacyjnego oraz przysługującym mu prawie wyboru świadczenia korzystniejszego
w przypadku zbiegu uprawnień do zasiłku dla opiekuna i świadczenia pielęgnacyjnego (zgodnie z art. 27 ust. 5
ŚwRodzU).
Rozstrzygnięcie WSA
Z tych względów, WSA w Krakowie uznał, że zaskarżona decyzja została podjęta z naruszeniem art. 7 KPA, art. 9
KPA, art. 77 § 1 KPA i art. 80 KPA, mającym istotny wpływ na wynik sprawy. Brak refleksji ze strony organów nad
możliwością realizacji przez Skarżącego prawa do wyboru świadczenia korzystniejszego doprowadził do naruszenia
prawa materialnego – art. 27 ust. 5 ŚwRodzU. WSA w Krakowie wskazał, że rozpoznając ponownie wniosek
Skarżącego (z 22.2.2021 r.) organy uwzględnią stanowisko WSA w Krakowie w kwestii przyznania Skarżącemu
świadczenia pielęgnacyjnego w sytuacji pobierania przez niego zasiłku dla opiekuna, dokonując wyboru procesowej
formy załatwienia sprawy umożliwiającej mu realizację dokonanego wyboru świadczenia. Organy uwzględnią też
stanowisko WSA w Krakowie w zakresie przesłanki określonej w art. 17 ust. 1b ŚwRodzU. Podsumowując, WSA
w Krakowie – na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a oraz lit. c ustawy z 30.8.2002 r. Prawo o postępowaniu przed
sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2325 ze zm.) uchylił decyzje organów obu instancji.

Komentarz
W uzasadnieniu komentowanego wyroku WSA w Krakowie odniósł się do sytuacji zbiegu uprawnień do zasiłku dla
opiekuna i świadczenia pielęgnacyjnego i wskazał, że przypadek ten został przewidziany przez ustawodawcę, który
zagwarantował osobie uprawnionej prawo wyboru pomiędzy przysługującymi świadczeniami, tak by mogła ona
pobierać to świadczenie, które jest dla niej korzystniejsze. Uprawnienie to, jak zaznaczył WSA w Krakowie, jest
niezależne od czasu i chronologii przyznania przedmiotowych świadczeń. Jednocześnie WSA w Krakowie podkreślił
informacyjną rolę organów administracji publicznej, które powinny przekazać wnioskodawcy wszystkie niezbędne
informacje o przysługujących mu prawach, w tym w szczególności o prawie wyboru pomiędzy ww. świadczeniami.

Wyrok WSA w Krakowie z 26.11.2021 r., III SA/Kr 1058/21,

WSA w Krakowie uchylił decyzje organów obu instancji, uznał naruszenie prawa materialnego, a także zwrócił uwagę na konieczność informowania wnioskodawców o przysługujących im prawach. Wyrok WSA w Krakowie podkreślił istnienie prawa wyboru pomiędzy zasiłkiem dla opiekuna i świadczeniem pielęgnacyjnym, niezależnie od chronologii ich przyznania. Ostatecznie, WSA w Krakowie zalecił organom ponowne rozpatrzenie wniosku Skarżącego uwzględniając jego prawo do wyboru korzystniejszego świadczenia.