Nieznaczne przekroczenie kryterium dochodowego a świadczenia rodzinne
Przekroczenie kryterium dochodowego o kwotę, która nie ma żadnej wartości nabywczej w aktualnych realiach rynku w kraju, nie zamyka drogi do przyznania świadczenia z zakresu pomocy społecznej. Decyzja Organu I instancji oraz stanowisko Samorządowego Kolegium Odwoławczego (SKO) w tej sprawie zostały omówione. W kontekście specjalnego zasiłku opiekuńczego przyznawanego osobom w trudnej sytuacji, analizowano także przekroczenie kryterium dochodowego oraz interpretację prawa przez WSA w Poznaniu.
Tematyka: kryterium dochodowe, specjalny zasiłek opiekuńczy, pomoc społeczna, decyzja organu, Samorządowe Kolegium Odwoławcze, WSA Poznań
Przekroczenie kryterium dochodowego o kwotę, która nie ma żadnej wartości nabywczej w aktualnych realiach rynku w kraju, nie zamyka drogi do przyznania świadczenia z zakresu pomocy społecznej. Decyzja Organu I instancji oraz stanowisko Samorządowego Kolegium Odwoławczego (SKO) w tej sprawie zostały omówione. W kontekście specjalnego zasiłku opiekuńczego przyznawanego osobom w trudnej sytuacji, analizowano także przekroczenie kryterium dochodowego oraz interpretację prawa przez WSA w Poznaniu.
Przekroczenie kryterium dochodowego o kwotę, która nie ma żadnej wartości nabywczej w aktualnych realiach rynku w kraju, nie może zamykać drogi do przyznania świadczenia z zakresu pomocy społecznej. Decyzja Organu I instancji Decyzją z 14.1.2022 r. Specjalista Poznańskiego Centrum Świadczeń, działając z upoważnienia Prezydenta Miasta P. (dalej: Organ I instancji), odmówił przyznania S. K. (dalej: Skarżący) specjalnego zasiłku opiekuńczego z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z koniecznością opieki nad niepełnosprawną w stopniu znacznym E. K. (dalej: Matka Skarżącego), w uzasadnieniu wskazując, że dochód w przeliczeniu na osobę w rodzinie przekracza ustawowe kryterium dochodowe, w związku z czym przedmiotowe świadczenie nie przysługuje. Stanowisko SKO Samorządowe Kolegium Odwoławcze (dalej: SKO) decyzją z 23.2.2022 r. utrzymało w mocy ww. decyzję. W uzasadnieniu podjętego rozstrzygnięcia wskazano, że Skarżący 19.11.2021 r. złożył wniosek o przyznanie specjalnego zasiłku opiekuńczego z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z koniecznością opieki nad niepełnosprawną w stopniu znacznym Matką Skarżącego okres zasiłkowy 2021/2022. Do wniosku załączył orzeczenie lekarza orzecznika ZUS stwierdzające, że Matka Skarżącego jest niezdolna do samodzielnej egzystencji do 31.10.2022 r. oraz niezbędne oświadczenia. W dalszej kolejności SKO przytoczyło ustawę z 28.11.2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 615, dalej: ŚwRodzU), wyjaśniając, że przyznanie wnioskowanego świadczenia jest możliwe w przypadku gdy łączny dochód rodziny osoby sprawującej opiekę oraz rodziny osoby wymagającej opieki w przeliczeniu na osobę nie przekracza kwoty 764 zł. W toku postępowania ustalono wysokość dochodów Skarżącego i Matki Skarżącego, gdyż rodzina ta składa się tylko z tych dwóch osób, po czym stwierdzono, że dochód na osobę w rodzinie przekroczył kwotę ww. kryterium dochodowego. Odwołując się natomiast do art. 16a ust. 3 ŚwRodzU SKO wskazało, że w przypadku gdy łączny dochód rodziny osoby sprawującej opiekę oraz rodziny osoby wymagającej opieki w przeliczeniu na osobę przekracza kwotę uprawniającą daną osobę do specjalnego zasiłku opiekuńczego o kwotę niższą lub równą kwocie odpowiadającej najniższemu zasiłkowi rodzinnemu przysługującemu w okresie, na który jest ustalany, specjalny zasiłek opiekuńczy przysługuje, jeżeli przysługiwał w poprzednim okresie zasiłkowym. W przypadku przekroczenia dochodu w kolejnym roku kalendarzowym specjalny zasiłek opiekuńczy nie przysługuje. Jednocześnie SKO wskazało, że z akt sprawy nie wynika, czy w poprzednim okresie zasiłkowym Skarżący otrzymywał specjalny zasiłek opiekuńczy i na jakich zasadach, czy ogólnych, czy na zasadzie wyjątku. Ponadto najniższy zasiłek rodzinny w okresie zasiłkowym 2021/2022 wynosi 95 zł. Przekroczenie kwoty kryterium dochodowego jest więc wyższe niż kwota najniższego zasiłku rodzinnego, wprawdzie tylko o 0,08 zł, jednakże ustawa nie przewiduje dalszych wyjątków. Zdaniem SKO niezależnie więc od tego, czy Organ I instancji mógł w ogóle zastosować wyjątek przewidziany w art. 16a ust. 3 ŚwRodzU, czy z uwagi na to, że już go stosował nie miał takiej możliwości, wnioskowane świadczenie nie przysługuje, gdyż kwota przekroczenia kryterium dochodowego jest wyższa niż najniższy, w okresie zasiłkowym 2021/2022, zasiłek rodzinny. Stan prawny W pierwszej kolejności WSA w Poznaniu wskazał, że materialnoprawną podstawą wydania zaskarżonej decyzji był art. 16a ust. 1 ŚwRodzU, zgodnie z którym specjalny zasiłek opiekuńczy przysługuje osobom, na których zgodnie z ustawą z 25.2.1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1359) ciąży obowiązek alimentacyjny, a także małżonkom, jeżeli: 1. nie podejmują zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej lub 2. rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej - w celu sprawowania stałej opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji. Równocześnie, stosownie do art. 16a ust. 2 ŚwRodzU, przyznanie przedmiotowego świadczenia jest możliwe w przypadku gdy łączny dochód rodziny osoby sprawującej opiekę oraz rodziny osoby wymagającej opieki w przeliczeniu na osobę nie przekracza kwoty 764 zł. Kryterium dochodowe i jego przekroczeni W toku prowadzonego postępowania organy ustaliły wysokość dochodów Skarżącego i jego matki (rodzina składa się z dwóch osób), stwierdzając, że w 2020 r. dochód na osobę w rodzinie przekroczył ww. kwotę. Przekroczenie kryterium dochodowego nie zamknęło jednak drogi do przyznania wnioskowanego świadczenia, gdyż stosownie do art. 16a ust. 3 ŚwRodzU w przypadku gdy łączny dochód rodziny osoby sprawującej opiekę oraz rodziny osoby wymagającej opieki w przeliczeniu na osobę przekracza kwotę uprawniającą daną osobę do specjalnego zasiłku opiekuńczego o kwotę niższą lub równą kwocie odpowiadającej najniższemu zasiłkowi rodzinnemu przysługującemu w okresie, na który jest ustalany, specjalny zasiłek opiekuńczy przysługuje, jeżeli przysługiwał w poprzednim okresie zasiłkowym. W przypadku przekroczenia dochodu w kolejnym roku kalendarzowym specjalny zasiłek opiekuńczy nie przysługuje. W przedmiotowej sprawie przekroczenie kwoty kryterium dochodowego jest więc wyższe niż kwota najniższego zasiłku rodzinnego, wprawdzie tylko o 0,08 zł. W ocenie SKO okoliczność ta wykluczyła możliwość skorzystania z art. 16a ust. 3 ŚwRodzU. Stanowisko WSA w Poznaniu Zdaniem WSA w Poznaniu powyższe stanowisko jest błędne. WSA w Poznaniu podziela pogląd wyrażony w wyroku WSA w Poznaniu z 10.11.2016 r., II SA/Po 713/16, , gdzie wskazano, że nie kwestionując zasadności i konieczności ustalania przez ustawodawcę kryteriów dochodowych w przypadku świadczeń o charakterze socjalnym przyjąć należy, że racjonalny ustawodawca dopuścił możliwość uwzględnienia specyfiki konkretnego przypadku. W przywołanej sprawie uznano, że w sytuacji, w której kryterium dochodowe zostało przekroczone o 1 grosz, czyli kwotę, która nie ma żadnej wartości nabywczej w aktualnych realiach rynku w naszym kraju, brak jest podstaw do odmowy przyznania świadczenia. Za 1 grosz nie można nabyć nawet najtańszego produktu żywnościowego, co powoduje, że przekroczenie kryterium dochodowego o jednostkę monetarną, która nie ma żadnej realnej wartości, uznać należy za wadliwe. Przekroczenie dochodu o 1 grosz pozostaje w granicy błędu matematycznego. Do ustalenia dochodu przyjmuje się dochód po potrąceniu podatków i należnych składek, które obliczane są po ustaleniu ich w wartościach stanowiących określony procent, a więc z możliwością różnicy w działaniach matematycznych w ramach 1 grosza. Stanowisko to pozostaje aktualne w rozpatrywanej sprawie, gdzie przekroczenie kryterium dochodowego miało miejsce o 0,08 zł. Dlatego też WSA w Poznaniu nie zgadza się z oceną SKO, co do niemożności skorzystania z art. 16a ust. 3 ŚwRodzU, gdyż stwierdzone przekroczenie kryterium dochodowego, nie mające jakiejkolwiek wartości nabywczej, nie może zamykać drogi do przyznania świadczenia z zakresu pomocy społecznej. Mając powyższe na względzie należało - w ocenie WSA w Poznaniu - uznać, że zarówno zaskarżona decyzja, jak i poprzedzająca ją decyzja Organu I instancji zostały wydane przedwcześnie, dlatego też podlegały uchyleniu. Komentarz Na tle stanu faktycznego ustalonego w rozpatrywanej sprawie, WSA w Poznaniu wypowiedział się na temat konsekwencji przekroczenia kryterium dochodowego dla przyznania świadczenia z zakresu pomocy społecznej, a mianowicie: specjalnego zasiłku pielęgnacyjnego. W tym kontekście WSA w Poznaniu - bazując na dotychczasowym poglądzie sądów administracyjnych - wskazał, że kryterium to i jego ewentualne przekroczenie należy badań uwzględniając specyfikę konkretnego stanu faktycznego rozstrzyganej sprawy. Zdaniem WSA w Poznaniu przekroczenie kryterium dochodowego, które ma charakter nieznaczny, minimalny (w analizowanej sprawie nie przewyższa 1 zł) nie może być bezwzględną negatywną przesłanką wykluczającą przyznanie wnioskowanego świadczenia. Wyrok WSA w Poznaniu z 26.8.2022 r., II SA/Po 268/22,
WSA w Poznaniu podkreślił, że przekroczenie kryterium dochodowego, nawet o minimalną kwotę, nie powinno uniemożliwiać przyznania świadczenia z zakresu pomocy społecznej. W świetle omawianej sprawy, przekroczenie o 0,08 zł nie ma istotnego wpływu na decyzję. Ostateczne stanowisko sądu administracyjnego pokazuje, że kwestie takie jak kryterium dochodowe wymagają indywidualnego podejścia i uwzględnienia specyfiki sytuacji.