Świadczenie pielęgnacyjne a nowotwór

Nie jest rolą organów dokonywanie ustaleń i oceny czasochłonności opieki wymaganej przez podopiecznego, skoro uprawniony lekarz orzecznik stwierdził, że dana osoba wymaga stałej lub długotrwałej opieki. Postępowanie dotyczyło odmowy przyznania świadczenia pielęgnacyjnego R. F. przez Organ I instancji i utrzymanie tej decyzji przez SKO. WSA w Poznaniu zauważył brak konkretnej wskazówki, która przesłanka ustawowa nie została spełniona. SKO podniosło, że opieka nad żoną Skarżącego nie wyklucza jego zatrudnienia, co jest sprzeczne z argumentami WSA.

Tematyka: świadczenie pielęgnacyjne, opieka nad niepełnosprawnym, orzeczenie lekarskie, postępowanie administracyjne, pomoc społeczna

Nie jest rolą organów dokonywanie ustaleń i oceny czasochłonności opieki wymaganej przez podopiecznego, skoro uprawniony lekarz orzecznik stwierdził, że dana osoba wymaga stałej lub długotrwałej opieki. Postępowanie dotyczyło odmowy przyznania świadczenia pielęgnacyjnego R. F. przez Organ I instancji i utrzymanie tej decyzji przez SKO. WSA w Poznaniu zauważył brak konkretnej wskazówki, która przesłanka ustawowa nie została spełniona. SKO podniosło, że opieka nad żoną Skarżącego nie wyklucza jego zatrudnienia, co jest sprzeczne z argumentami WSA.

Nie jest rolą organów dokonywanie ustaleń i oceny czasochłonności opieki wymaganej przez
podopiecznego, skoro uprawniony lekarz orzecznik stwierdził, że dana osoba wymaga stałej lub długotrwałej
opieki w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji, to organy są związane
przedłożonym orzeczeniem - wskazał Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu.
Postępowanie przed organami
Prezydent Miasta G. (dalej: Organ I instancji) odmówił R. F. (dalej: Skarżący) świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu
rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej na żonę B. F. Samorządowe Kolegium Odwoławcze (dalej:
SKO) utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję i stwierdziło, że jedną z przesłanek uprawniających do ww. świadczenia
jest stała, osobista i długotrwała opieka ubiegającego się o przyznanie świadczenia nad osobą niepełnosprawną.
Opieka taka musi stanowić przeszkodę do wykonywania pracy zawodowej, co oznacza konieczność istnienia
ścisłego i bezpośredniego związku między rezygnacją z zatrudnienia albo jego niepodejmowaniem, a sprawowaną
opieką. Zdaniem SKO dla oceny, czy w danej sprawie zostały spełnione przesłanki z art. 17 ust. 1 ustawy
z 28.11.2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 615, dalej: ŚwRodzU) niewystarczające jest
samo wydanie wobec osoby niepełnosprawnej orzeczenia o niepełnosprawności w stopniu znacznym wraz
z odpowiednimi wskazaniami. W tym przypadku istotne jest szczegółowe ustalenie zakresu opieki sprawowanej
przez wnioskodawcę, dostosowanej do stanu osoby niepełnosprawnej i jej potrzeb, co następuje przede wszystkim
podczas wywiadu środowiskowego (art. 23 ust. 4aa ŚwRodzU).
Stanowisko WSA z Poznaniu
WSA w Poznaniu zauważył, że odmawiając Skarżącemu przyznania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu
sprawowania opieki nad niepełnosprawną żoną Organ I instancji – na co słusznie zwróciło uwagę SKO – nie wskazał
konkretnie, która przesłanka ustawowa nie została spełniona. SKO nie zgodziło się z Organem I instancji aby
przeszkodą do otrzymania świadczenia pielęgnacyjnego był fakt pozostawania podopiecznej w małżeństwie (gdy
z wnioskiem występuje małżonek), ani przesłanka z art. 17 ust. 1b ŚwRodzU (z uwagi na wyrok TK). SKO utrzymało
w mocy zaskarżoną decyzję stwierdzając, że zakres sprawowanej przez Skarżącego opieki nad żoną nie wyklucza
podjęcia przez niego zatrudnienia.
O ile WSA w Poznaniu podziela pogląd SKO o tym, że małżonek osoby niepełnosprawnej jest osobą uprawnioną
do świadczenia pielęgnacyjnego, a art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. a ŚwRodzU dotyczy takich sytuacji, gdy o przyznanie
świadczenia pielęgnacyjnego ubiega się inna osoba niż małżonek, jak i rozważania dotyczące art. 17 ust. 1b
ŚwRodzU, to nie zgadza się z pozostałymi argumentami SKO.
Wyjaśnienia wymaga, że zgodnie z art. 17 ust. 1 ŚwRodzU, świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji
z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej przysługuje matce albo ojcu, opiekunowi faktycznemu dziecka, osobie
będącej rodziną zastępczą spokrewnioną w rozumieniu ustawy z 9.6.2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy
zastępczej, a także innym osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy z 25.2.1964 r. - Kodeks rodzinny
i opiekuńczy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1359) ciąży obowiązek alimentacyjny, z wyjątkiem osób o znacznym stopniu
niepełnosprawności - jeżeli nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu
sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo
orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy
innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego
współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.
Z tego wynika, że oceniając wniosek o przyznanie ww. świadczenia organ weryfikuje, czy podopieczny legitymuje się
orzeczeniem o: (1) znacznym stopniu niepełnosprawności albo (2) niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami:
konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością
samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego
leczenia, rehabilitacji i edukacji. Ustawodawca wyszedł z założenia, że w procesie ubiegania się o to świadczenie
koniecznym jest przedłożenie jednego z dwóch rodzajów orzeczeń, jako dowodu na okoliczność niepełnosprawności
podopiecznego. Z tej też przyczyny nie powołuje się np. dowodu z opinii biegłego, a do wniosku załącza stosowne
orzeczenie wydane przez uprawniony podmiot. Organ związany jest ustaleniami wskazanymi w orzeczeniu i sam
nie prowadzi postępowania dowodowego na stwierdzone w nim okoliczności. W tym sensie ustawodawca
uprościł procedurę orzekania w przedmiocie świadczeń pielęgnacyjnych sprowadzając zadanie organów pomocy
społecznej do weryfikacji tego, czy dana osoba legitymuje się odpowiednim orzeczeniem o niepełnosprawności.





Zdaniem WSA w Poznaniu oceniając wniosek Skarżącego SKO przekroczyło zakres uprawnień i - na przekór
wskazaniom orzeczenia o niepełnosprawności żony Skarżącego - stwierdziło, że o ile jest ona osobą
niepełnosprawną, to nie wymaga stałej lub długotrwałej opieki wykonywanej. SKO zwracało przy tym uwagę na
pewną samodzielność podopiecznej w tym sensie, że żona Skarżącego jest jedynie czasowo osłabiona w związku
z przyjmowaną chemią, lecz zasadniczo potrafi się samodzielnie ubrać, jeść, zażywać leki, poruszać się po
mieszkaniu. SKO doszło do przekonania, że skoro nie wymaga ona zabiegów pielęgnacyjnych, to zakres
sprawowanej przez Skarżącego opieki nie jest na tyle absorbujący żeby pozbawić go możliwości podjęcia
zatrudnienia. Zdaniem SKO opieka Skarżącego wobec żony ma jedynie charakter doraźny, w okresach kiedy wraca
ona z leczenia, a ponadto nie wykracza poza obowiązki małżeńskie.
WSA w Poznaniu nie podziela powyższego. Podkreślenia wymaga, że nie jest rolą organów dokonywanie
własnych ustaleń i oceny w zakresie czasochłonności opieki wymaganej przez podopiecznego, skoro
uprawniony lekarz orzecznik stwierdził, że dana osoba wymaga stałej lub długotrwałej opieki w związku ze
znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji. Organy są związane przedłożonym
orzeczeniem. W rozpoznawanej sprawie żona Skarżącego takim orzeczeniem dysponuje, co implikuje stwierdzenie,
że wymaga stałej lub długotrwałej opieki ze strony innej osoby, w tym wypadku męża.
Przedstawiony przez Skarżącego opis wykonywanych przez niego czynności, potwierdzony w wywiadzie
środowiskowym, przeczy wnioskom SKO, iż sprawował on tylko doraźną opiekę. Stan zdrowia podopiecznej
Skarżącego wskazuje na to, że wymaga ona większej pomocy, aniżeli tylko doraźna. W wywiadzie środowiskowym
wskazano, że małżonka Skarżącego 2 tygodnie po chemii leży, wymaga całkowitej pomocy z jego strony, również
w toalecie. Powszechnie wiadomym jest, że chemioterapia wywołuje niepożądane skutki uboczne i znaczne
osłabienie organizmu, które mogą utrzymywać się przez wiele tygodni po zakończeniu leczenia. To, że są okresy,
w których rekonwalescencja po chemoterapii nie jest tak dotkliwa dla podopiecznej nie może świadczyć o tym, że nie
wymaga ona opieki osoby drugiej. W szczególności, że na taką konieczność wskazano w orzeczeniu
o niepełnosprawności żony Skarżącego.
Biorąc pod uwagę powyższe WSA w Poznaniu odniósł się także do kwestii rezygnacji/niepodejmowania zatrudnienia
przez Skarżącego. Z akt sprawy wynika, że Skarżący był zatrudniony w spółce M. sp. z o.o. w T. do (...) czerwca
2021 r. Z wnioskiem o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego wystąpił dwa tygodnie po ustaniu zatrudnienia. Był
wówczas osobą w wieku produkcyjnym (ur. 1957 r.) więc był zdolny do podjęcia zatrudnienia. Wskazał jednak, że
opieka nad żoną uniemożliwia mu dalsze wykonywanie pracy. Zwracał uwagę, że już wcześniej musiał korzystać
z urlopów, aby opiekować się żoną. Zdaniem WSA w Poznaniu Skarżący spełnia przesłankę
rezygnacji/niepodejmowania zatrudnienia w związku z koniecznością sprawowania opieki nad niepełnosprawną żoną.
Nie jest uprawnione takie działanie SKO, które tego wyboru dokonuje za Skarżącego. Tymczasem jedynie Skarżący
jest dysponentem tego prawa, może np. zdecydować, że będzie opłacać opiekę i pozostać w zatrudnieniu,
albo - jak to miało miejsce w niniejszej sprawie - zrezygnować z zatrudnienia i samemu zajmować się żoną.
W tym stanie rzeczy WSA w Poznaniu stwierdził, że decyzje organów obu instancji podlegały uchyleniu, jako wydane
z naruszeniem prawa materialnego, tj. art. 17 ust. 1 ŚwRodzU.

Komentarz
WSA w Poznaniu rozpatrując niniejszą sprawę odniósł się do kwestii uprawnień organu administracji publicznej
w sprawach z zakresu pomocy społecznej i stwierdził, że mają one ograniczony charakter. Mając powyższe na
uwadze WSA w Poznaniu stwierdził, że organ nie jest uprawniony ani do dokonywania ustaleń i oceny
czasochłonności opieki wymaganej przez podopiecznego ani do wyboru „formy” opieki sprawowanej nad
podopiecznym. W takie role bezpodstawnie weszło SKO w rozpatrywanej sprawie.

Wyrok WSA w Poznaniu z 23.6.2022 r., II SA/Po 91/22, 








WSA w Poznaniu uchylił decyzje organów administracji, uzasadniając, że organy mają ograniczone uprawnienia w ocenie czasochłonności opieki nad podopiecznym. Wyrok ten podkreślił, że organ nie może dokonywać ustaleń w tej kwestii. SKO przekroczyło zakres uprawnień, oceniając, że żona Skarżącego nie wymaga stałej lub długotrwałej opieki. WSA stwierdził naruszenie prawa materialnego przez organy obu instancji.