Świadczenie pielęgnacyjne a świadczenia konkurencyjne

Warunkiem przyznania świadczenia pielęgnacyjnego, obok dokonania wyboru świadczenia, jest brak posiadania przez wnioskodawcę uprawnienia do otrzymywania świadczenia konkurencyjnego. Istota sporu dotyczyła błędnej wykładni przepisów regulujących zbieg uprawnień do różnych świadczeń. NSA uznał, że brak posiadania prawa do specjalnego zasiłku opiekuńczego stanowi przeszkodę dla przyznania świadczenia pielęgnacyjnego.

Tematyka: świadczenie pielęgnacyjne, świadczenie konkurencyjne, zbieg uprawnień, specjalny zasiłek opiekuńczy, NSA, wybór świadczenia

Warunkiem przyznania świadczenia pielęgnacyjnego, obok dokonania wyboru świadczenia, jest brak posiadania przez wnioskodawcę uprawnienia do otrzymywania świadczenia konkurencyjnego. Istota sporu dotyczyła błędnej wykładni przepisów regulujących zbieg uprawnień do różnych świadczeń. NSA uznał, że brak posiadania prawa do specjalnego zasiłku opiekuńczego stanowi przeszkodę dla przyznania świadczenia pielęgnacyjnego.

Warunkiem przyznania świadczenia pielęgnacyjnego, obok dokonania wyboru świadczenia, jest brak
posiadania przez wnioskodawcę uprawnienia do otrzymywania świadczenia konkurencyjnego.
Istota sporu
NSA zwrócił uwagę, że w skardze kasacyjnej podniesiono wyłącznie zarzuty naruszenia prawa materialnego poprzez
dokonanie błędnej wykładni art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. b ustawy z 28.11.2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz.U.
z 2024 r. poz. 323; dalej: ŚwRodzU) i art. 27 ust. 5 ŚwRodzU, polegającej na uznaniu, iż wyklucza on możliwość
zbiegu uprawnień do świadczenia pielęgnacyjnego oraz specjalnego zasiłku opiekuńczego.
Istota sporu w niniejszej sprawie sprowadza się więc do tego, czy w okresie od 1.9.2021 r. - miesiąc, w którym
wpłynął do Wójta Gminy B. (dalej: Organ) wniosek A. W. (dalej: Skarżąca) o przyznanie świadczenia
pielęgnacyjnego, do 4.1.2022 r. - dzień śmierci osoby wymagającej opieki - niepełnosprawnej matką T.K. (dalej:
Matka) - Skarżącej przysługiwało świadczenie pielęgnacyjne. Przedmiotowe świadczenie związane było
koniecznością sprawowania opieki nad Matką. Skarżąca miała przyznany (wcześniejszą decyzją) specjalny zasiłek
opiekuńczy w związku ze sprawowaniem opieki nad Matką. Wobec tego w ww. okresie zachodził zbieg obu
świadczeń, jako przyznanych z tego samego tytułu.
Stan prawny
Podstawę materialnoprawną decyzji SKO z 23.3.2022 r., utrzymującej w mocy decyzję Organu z 16.2.2022 r.
o odmowie przyznania Skarżącej świadczenia pielęgnacyjnego w związku opieką nad Matką stanowiła ŚwRodzU,
regulująca zasady przyznawania świadczeń pielęgnacyjnych. Zgodnie z art. 17 ust. 1 ŚwRodzU, świadczenie
pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej przysługuje:
1.   matce albo ojcu;
2.   opiekunowi faktycznemu dziecka;
3.   osobie będącej rodziną zastępczą spokrewnioną w rozumieniu ustawy z 9.6.2011 r. o wspieraniu rodziny
     i systemie pieczy zastępczej (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz.177);
4.   innym osobom, na których zgodnie z ustawą z 25.2.1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz.U. z 2023 r.
     poz. 2809) ciąży obowiązek alimentacyjny, z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności
- jeżeli nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą
legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności
łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie
ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna
dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.
Stosownie do art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. b ŚwRodzU świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, jeżeli osoba sprawująca
opiekę ma ustalone prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego, świadczenia pielęgnacyjnego lub zasiłku dla
opiekuna, o którym mowa w ustawie z 4.4.2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów (t.j. Dz.U. z 2024 r.
poz. 246; dalej: ZasiłkiOpiekU).
Zgodnie z art. 27 ust. 5 ŚwRodzU w przypadku zbiegu uprawnień do następujących świadczeń:
1.   świadczenia rodzicielskiego lub
2.   świadczenia pielęgnacyjnego, lub
3.   specjalnego zasiłku opiekuńczego, lub
4.   dodatku do zasiłku rodzinnego, o którym mowa w art. 10, lub
5.   zasiłku dla opiekuna, o którym mowa w ZasiłkiOpiekU - przysługuje jedno z tych świadczeń wybrane przez
     osobę uprawnioną - także w przypadku gdy świadczenia te przysługują w związku z opieką nad różnymi
     osobami.
Świadczenie pielęgnacyjne - warunki przyznania





Zatem z przepisów tych jasno wynika, że w przypadku zbiegu uprawnień m. in. do świadczenia pielęgnacyjnego
i specjalnego zasiłku opiekuńczego, uprawnionemu może przysługiwać wyłącznie jedno z tych świadczeń.
Wyklucza to możliwość jednoczesnego przyznania obu świadczeń za ten sam okres. W tych samych okolicznościach
faktycznych i prawnych strona może bowiem otrzymać wyłącznie jedno ze świadczeń. Przy czym chodzi tu
o przyznanie samego świadczenia, a nie jedynie o fakt jego pobierania. W sytuacji bowiem, gdy strona ma
przyznane decyzją administracyjną prawo do określonego świadczenia, brak jest podstaw prawnych, aby zakazać
stronie prawa do jego pobrania.
Warunkiem przyznania świadczenia pielęgnacyjnego, obok dokonania wyboru świadczenia, o którym mowa
w art. 27 ust. 5 ŚwRodzU, jest zatem brak posiadania przez wnioskodawcę uprawnienia do otrzymywania
świadczenia konkurencyjnego. Innymi słowy, aby świadczenie pielęgnacyjne mogła uzyskać osoba, która ma już
przyznany np. specjalny zasiłek opiekuńczy, osoba ta musi albo wstrzymać się z nowym wnioskiem do momentu
wygaśnięcia decyzji (terminowej) przyznającej jej prawo do tego zasiłku, albo wystąpić o uchylenie tego rodzaju
decyzji. W świetle przytoczonych przepisów nie jest bowiem możliwe najpierw przyznanie świadczenia
pielęgnacyjnego, a dopiero po jego otrzymaniu zrezygnowanie z dotychczas pobieranego specjalnego zasiłku
opiekuńczego. W sytuacji, gdy strona ma ustalone prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego, warunkiem
skutecznego ubiegania się o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego, na zasadzie wyboru, o którym mowa
w art. 27 ust. 5 ŚwRodzU, jest więc rezygnacja z przysługującego świadczenia i to poprzez wyraźne, a nie
tylko hipotetyczne, zrzeczenie się prawa do konkurencyjnego świadczenia w postaci specjalnego zasiłku
opiekuńczego, prowadzące do wyeliminowania z obrotu prawnego decyzji przyznającej to świadczenie.
Stosownie do art. 24 ust. 2 ŚwRodzU, prawo do świadczeń rodzinnych ustala się, począwszy od miesiąca, w którym
wpłynął wniosek z prawidłowo wypełnionymi dokumentami, do końca okresu zasiłkowego. Wskazać jednak należy, iż
zasady wyrażonej w art. 24 ust. 2 ŚwRodzU nie można traktować jako bezwzględnego nakazu. Art. 24 ŚwRodzU
stanowi bowiem normę procesową, pełniącą funkcję służebną względem norm materialnoprawnych i nie może
prowadzić do modyfikacji lub pominięcia tych norm. W praktyce oznacza to, że przyznając świadczenia rodzinne,
organ ocenia spełnienie warunków przysługiwania świadczenia na dzień podejmowania rozstrzygnięcia. W sytuacji
zatem, gdy w momencie wydawania decyzji jeden z warunków przysługiwania prawa do danego świadczenia
rodzinnego nastąpi po miesiącu złożenia wniosku w tej sprawie, to organ administracji jest nie tylko uprawniony, lecz
wręcz zobowiązany uwzględnić daną okoliczność. Oczywistym jest bowiem, iż określone świadczenie rodzinne może
być stronie przyznane tylko wówczas, gdy wszystkie warunki będą spełnione. Skoro zaś - jak wyżej wskazano - nie
jest możliwe kumulatywne pobieranie świadczenia pielęgnacyjnego i specjalnego zasiłku opiekuńczego,
a warunkiem przyznania nowego świadczenia jest jednoznaczna rezygnacja z uprzednio przyznanego
świadczenia na ten sam cel, to okres, na jaki strona może ubiegać się o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego
nie jest determinowany tylko datą wpływu wniosku o to świadczenie, ale też uzależniony jest od terminu
obowiązywania dotychczasowego zbieżnego uprawnienia.
Stan faktyczny sprawy
Z akt rozpoznawanej sprawy wynika, że Organ decyzją z 16.11.2021 r., przyznał Skarżącej specjalny zasiłek
opiekuńczy w związku z koniecznością sprawowania opieki nad Matką. Decyzja ta funkcjonowała w obrocie prawnym
do 31.1.2022 r., kiedy to Organ, uchylił ww. decyzję z powodu śmierci osoby wymagającej opieki (Matki) 4.1.2022 r.
W tych realiach dopiero na skutek wydania ww. decyzji, odpadła negatywna przesłanka przyznania wnioskowanego
świadczenia określona w art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. b ŚwRodzU w postaci posiadania prawa do specjalnego zasiłku
opiekuńczego. Wbrew stanowisku Skarżącej kasacyjnie skutku tego nie miało złożenie przez nią wniosku o ustalenie
prawa do świadczenia pielęgnacyjnego z 16.9.2021 r. wraz z jej oświadczeniem o warunkowej rezygnacji z prawa do
specjalnego zasiłku opiekuńczego. Przy czym z uwagi na śmierć Matki Skarżącej bezcelowe stało się orzekanie
przez Organ o ustaleniu prawa do świadczenia pielęgnacyjnego od 5.1.2022 r.
Stanowisko NSA
W ocenie NSA - mając na względzie art. 24 ust. 2 ŚwRodzU, jak i okoliczność, iż w decyzji z 31.1.2022 r. została
wskazana data, z jaką uchylona została decyzja przyznająca Skarżącej specjalny zasiłek opiekuńczy - należało
uznać, że brak było prawnej możliwości przyznania Skarżącej świadczenia pielęgnacyjnego od 1.9.2021 r. (zgodnie
z jej żądaniem) do 4.1.2022 r. Podkreślenia bowiem wymaga, że Skarżąca w tym okresie wciąż miała prawo do
konkurencyjnego świadczenia w postaci specjalnego zasiłku opiekuńczego. W świetle art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. b
ŚwRodzU stanowiło to przeszkodę do równoczesnego pobierania przez nią świadczenia pielęgnacyjnego.
Z powyższych przyczyn należało uznać, że zarzuty skargi kasacyjnej odnośnie naruszenia prawa materialnego, tj.
art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. b ŚwRodzU i art. 27 ust. 5 ŚwRodzU, okazały się niezasadne. W tych warunkach NSA, na
podstawie art. 184 PostAdmU i art. 182 § 2 PostAdmU, oddalił skargę kasacyjną od wyroku WSA w Krakowie
z 28.10.2022 r., III SA/Kr 812/22, 
, oddalającego skargę Skarżącej na decyzję SKO.

Komentarz
Sytuacja, w której dochodzi do zbiegu prawa do świadczenia pielęgnacyjnego z innym, konkurencyjnym
świadczeniem (tu: specjalnym zasiłkiem opiekuńczym) została wprost i jednoznacznie uregulowana w art. 17 ust. 5



pkt 1 lit. b ŚwRodzU. Ustawodawca wprowadził bowiem zasadę wyboru świadczenia korzystniejszego przez samego
uprawnionego. Zgodnie z tą zasadą nie jest możliwe jednoczesne pobieranie dwóch świadczeń z tego samego tytułu.
Wybór w tym zakresie należy do osoby uprawnionej i wymaga od niej złożenia stosownego wniosku. Ponadto
uprawnionemu nie może przysługiwać inne świadczenie, niezależnie od samego faktu pobierania go bądź nie.
W praktyce oznacza to, że w obrocie prawnym nie może pozostawać decyzja przyznająca konkurencyjne
świadczenie. Musi ona wygasnąć albo zostać uchylona. Co nie miało miejsca w rozpatrywanej sprawie.

Wyrok NSA z 29.5.2024 r., I OSK 1522/23, 








Sytuacja zbiegu uprawnień do świadczenia pielęgnacyjnego i specjalnego zasiłku opiekuńczego została jednoznacznie uregulowana w przepisach. Wybór korzystniejszego świadczenia należy do osoby uprawnionej, która musi złożyć stosowny wniosek i nie może pobierać obu świadczeń jednocześnie. W rozpatrywanej sprawie NSA oddalił skargę kasacyjną od decyzji skarżącej.