Usługi płatnicze

TS orzekł, że sposób przekazywania informacji i warunków usług płatniczych ma istotne znaczenie dla konsumentów. Sprawa dotyczyła interpretacji przepisów dyrektywy 2007/64 w kontekście dostarczania informacji na trwałym nośniku. Warto zauważyć, że możliwość przechowywania i odtwarzania informacji w niezmienionej formie jest kluczowa dla ochrony praw konsumentów.

Tematyka: TS, usługi płatnicze, dyrektywa 2007/64, trwały nośnik, informacje, ochrona konsumentów, umowy ramowe, dostawca usług płatniczych

TS orzekł, że art. 41 ust. 1 i art. 44 ust. 1 w zw. z art. 4 pkt 25 dyrektywy 2007/64 należy interpretować w ten
sposób, że zmiany w informacjach i warunkach, o których mowa w art. 42 tej dyrektywy, oraz zmiany
w umowie ramowej, które dostawca usług płatniczych przekazuje użytkownikowi tych usług przez skrzynkę
poczty elektronicznej na stronie internetowej bankowości elektronicznej, można uznać za dostarczone na
trwałym nośniku w rozumieniu tych przepisów tylko wtedy, gdy zostaną spełnione poniższe dwie przesłanki:
BAWAG PSK Bank für Arbeit und Wirtschaft und Österreichische Postsparkasse AG (dalej jako: BAWAG) jest
bankiem prowadzącym działalność na całym obszarze Austrii. W stosunkach z konsumentami stosuje on ogólne
warunki dotyczące korzystania przez nich ze strony internetowej bankowości elektronicznej „e-banking”. Ogólne
warunki dotyczące strony internetowej bankowości elektronicznej „e banking” zawierają warunek, zgodnie z którym
„powiadomienia i oświadczenia (w szczególności informacje dotyczące rachunku bankowego, wyciągi z rachunku,
powiadomienia o zmianach itd.), które bank ma obowiązek przekazać lub udostępnić klientowi, klient otrzymuje –
jeżeli wyraził zgodę na bankowość elektroniczną – pocztą lub w formie elektronicznej poprzez ich udostępnienie lub
przekazanie za pośrednictwem bankowości elektronicznej BAWAG”. Dostęp do strony bankowości elektronicznej
udzielany jest na podstawie umowy dodatkowej do umowy o otwarciu i prowadzeniu rachunku bankowego, która
stanowi w związku z tym część umowy ramowej. Wiadomości wysyłane do przeznaczonych dla konsumentów
skrzynek poczty elektronicznej znajdujących się na stronie internetowej bankowości elektronicznej „e-banking”
pozostają w nich w niezmienionej formie i nie są usuwane przez okres właściwy do celów informacji dla tych
konsumentów, dzięki czemu można mieć w nie wgląd oraz odtworzyć je elektronicznie w niezmienionej postaci lub
wydrukować. Austriackie stowarzyszenie na rzecz informowania konsumentów (dalej jako: stowarzyszenie)
skierowało do sądu wniosek o zaprzestanie przez BAWAG stosowania przytoczonego powyżej warunku. Zdaniem
stowarzyszenia jest on niezgodny z przepisami austriackiej ustawy o usługach płatniczych, w której implementowano
przepisy dyrektywy 2007/64/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie usług płatniczych w ramach rynku
wewnętrznego (dalej jako: dyrektywa 2007/64).
Poprzez pytania prejudycjalne sąd odsyłający zmierzał do ustalenia, czy art. 41 ust. 1 i art. 44 ust. 1 w zw. z art. 4 pkt
25 dyrektywy 2007/64 należy interpretować w ten sposób, że zmiany w informacjach i warunkach, o których mowa
w art. 42 tej dyrektywy, oraz zmiany w umowie ramowej, które dostawca usług płatniczych przekazuje użytkownikowi
tych usług przez skrzynkę poczty elektronicznej na stronie internetowej bankowości elektronicznej, należy uznać za
dostarczone na trwałym nośniku w rozumieniu tych przepisów, czy też jedynie za udostępnione temu użytkownikowi?
W art. 36 ust. 1 dyrektywy 2007/64 ustanowiono obowiązek udzielenia użytkownikowi usług płatniczych wstępnych
informacji ogólnych dotyczących umowy lub oferty pojedynczej usługi płatniczej nieobjętej umową ramową
w rozumieniu art. 4 pkt 12 tej dyrektywy, natomiast w zakresie transakcji płatniczych objętych taką umową ramową
obowiązek ten przewiduje art. 41 ust. 1. Pojęcie „umowa ramowa” jest do celów dyrektywy 2007/64 zdefiniowane
w art. 4 pkt 12 i oznacza umowę o usługę płatniczą, która reguluje wykonanie indywidualnych i kolejnych transakcji
płatniczych w przyszłości oraz która może zawierać obowiązek i warunki otwarcia rachunku płatniczego. Zgodnie
z art. 41 ust. 1 dyrektywy 2007/64 państwa członkowskie wprowadzają wymóg, zgodnie z którym, zanim jakakolwiek
umowa ramowa lub oferta takiej umowy stanie się dla użytkownika usług płatniczych wiążąca, dostawca usług
płatniczych ma obowiązek dostarczenia użytkownikowi usług płatniczych na papierze lub na innym trwałym nośniku
informacji i warunków określonych w art. 42 tej dyrektywy. Zgodnie z art. 44 ust. 1 ak. 1 dyrektywy 2007/64 wszelkie
zmiany w umowie ramowej oraz informacjach i warunkach określonych w art. 42 tej dyrektywy są proponowane przez
dostawcę usług płatniczych w sposób przewidziany w art. 41 ust. 1 nie później niż dwa miesiące przed proponowaną
datą ich zastosowania.
Pojęcie „trwały nośnik informacji” użyte w art. 41 ust. 1 dyrektywy 2007/64 zostało zdefiniowane w art. 4 pkt 25 jako
dowolny instrument umożliwiający użytkownikowi usług płatniczych przechowywanie informacji adresowanych
osobiście do niego w sposób umożliwiający dostęp do nich w przyszłości przez okres właściwy do celów tych
informacji i pozwalający na odtworzenie przechowywanych informacji w niezmienionej postaci.
W motywie 24 dyrektywy 2007/64 wyjaśniono, że wymogi dotyczące wstępnych informacji o umowach ramowych
powinny być dość wyczerpujące, a informacje powinny być zawsze dostarczane na papierze lub innych trwałych
nośnikach informacji, takich jak wydruki wyciągów, dyskietki, płyty CD-ROM, DVD i twarde dyski komputerów
osobistych, które umożliwiają przechowywanie poczty elektronicznej, oraz strony internetowe, o ile strony takie
umożliwiają dostęp do nich w przyszłości przez okres właściwy do celów tych informacji i pozwalają na odtworzenie
przechowywanych informacji w niezmienionej postaci.

W odniesieniu do definicji „trwałego nośnika” zawartej w art. 3 lit. m) dyrektywy 2008/48/WE Parlamentu
Europejskiego i Rady w sprawie umów o kredyt konsumencki Trybunał orzekł, że ten nośnik musi gwarantować, iż
konsument będzie posiadał w sposób analogiczny do nośnika papierowego wymagane informacje w celu
umożliwienia mu powołania się na przysługujące mu prawa. Trybunał podkreślił, że istotne znaczenie ma możliwość
przechowywania przez konsumenta kierowanych do niego osobiście informacji, gwarancja braku zmiany ich treści
oraz ich dostępność przez odpowiedni okres, a także możliwość ich odtworzenia w niezmienionej postaci (wyroki:
Content Services, C-49/11, pkt 42–44; Home Credit Slovakia, C-42/15, pkt 35). Rzecznik generalny wskazał, że
niektóre strony internetowe należy uznać za „trwałe nośniki” w rozumieniu art. 4 pkt 25 dyrektywy 2007/64 (pkt 51–63
opinii). W ocenie TS ma to miejsce wówczas, gdy strona internetowa umożliwia użytkownikowi usług płatniczych
przechowywanie informacji adresowanych osobiście do niego w sposób umożliwiający dostęp do nich w przyszłości
przez okres właściwy do celów tych informacji i odtworzenie ich w niezmienionej postaci. Ponadto, aby stronę
internetową można było uznać za „trwały nośnik” w rozumieniu tego przepisu, należy wykluczyć możliwość wszelkiej
jednostronnej zmiany jej treści przez dostawcę usług płatniczych lub innego przedsiębiorcę, któremu powierzy się
zarządzanie tą stroną.
Zdaniem TS, taka wykładnia jest zgodna z celami określonymi w motywach 21 i 22 dyrektywy 2007/64, czyli ochroną
użytkowników usług płatniczych, a w szczególności konsumentów.
Trybunał wskazał, że dyrektywa 2007/64 wprowadza rozróżnienie między dwoma sposobami przekazywania
informacji przez dostawcę usług płatniczych: powinien on dostarczyć, tj. aktywnie przekazać daną informację, bez
konieczności dalszych działań ze strony użytkownika usług płatniczych, albo ta informacja powinna zostać
udostępniona użytkownikowi usług płatniczych, z uwzględnieniem wszelkich ewentualnych jego żądań dotyczących
dalszych informacji. W tym ostatnim przypadku użytkownik usług płatniczych powinien sam podjąć inicjatywę w celu
dotarcia do informacji, np. zażądać ich wyraźnie od dostawcy usług płatniczych, zalogować się do konta pocztowego
rachunku bankowego lub włożyć kartę bankową do urządzenia drukującego w celu otrzymania wyciągu z rachunku.
W ocenie TS dostawca usług płatniczych powinien aktywnie przekazać dane informacje użytkownikowi tych usług.
Nie można rozsądnie oczekiwać, że użytkownicy usług płatniczych będą regularnie sprawdzać wszystkie serwisy
komunikacji elektronicznej, do których są zapisani, tym bardziej że zgodnie z art. 44 ust. 1 ak. 2 dyrektywy 2007/64
w określonych tam okolicznościach uznaje się, że użytkownicy wyrażają zgodę na zmianę przez tych dostawców
warunków umowy ramowej. Natomiast TS stwierdził, że rozpatrywane informacje, które dostawca usług płatniczych
przekazuje użytkownikowi tych usług na stronie internetowej bankowości elektronicznej, mogą zostać uznane za
dostarczone w rozumieniu art. 41 ust. 1 dyrektywy 2007/64, jeżeli takiemu przekazaniu towarzyszy aktywne
zachowanie dostawcy zmierzające do podania do wiadomości użytkownika istnienia i dostępności tych informacji na
wskazanej stronie. Rzecznik generalny wskazał, że takie zachowanie może w szczególności polegać na wysłaniu
listu lub wiadomości elektronicznej na adres zwykle używany przez użytkownika usług płatniczych do komunikacji
z innymi osobami, z którego strony umówiły się korzystać w umowie ramowej zawartej przez dostawcę usług
płatniczych z tym użytkownikiem (pkt 79 opinii). Nie może to być jednak adres przydzielony temu użytkownikowi na
stronie internetowej bankowości elektronicznej zarządzanej przez dostawcę usług płatniczych lub innego
przedsiębiorcę, któremu powierzono zarządzanie tą stroną, ponieważ, mimo że taka strona zawiera skrzynkę poczty
elektronicznej, to nie jest ona używana przez tego użytkownika do zwykłej komunikacji z osobami innymi niż ten
dostawca.
Trybunał wskazał, że sąd odsyłający powinien sprawdzić, czy w świetle wszystkich okoliczności sprawy
rozpatrywanej w postępowaniu głównym, zmiany informacji i warunków określonych w art. 42 dyrektywy 2007/64
oraz zmiany w rozpatrywanej umowie ramowej można uznać za aktywnie dostarczone przez dostawcę usług
płatniczych użytkownikowi tych usług.
Reasumując TS orzekł, że art. 41 ust. 1 i art. 44 ust. 1 w zw. z art. 4 pkt 25 dyrektywy 2007/64 należy interpretować
w ten sposób, że zmiany w informacjach i warunkach, o których mowa w art. 42 tej dyrektywy, oraz zmiany w umowie
ramowej, które dostawca usług płatniczych przekazuje użytkownikowi tych usług przez skrzynkę poczty
elektronicznej na stronie internetowej bankowości elektronicznej, można uznać za dostarczone na trwałym nośniku
w rozumieniu tych przepisów tylko wtedy, gdy zostaną spełnione poniższe dwie przesłanki:
1) ta strona internetowa daje użytkownikowi możliwość przechowywania informacji adresowanych osobiście do niego
w sposób umożliwiający dostęp do nich i odtworzenie ich w niezmienionej postaci we właściwym okresie, bez
możliwości jednostronnego wprowadzenia przez dostawcę lub przez innego przedsiębiorcę zmian do ich treści, oraz
2) jeżeli użytkownik usług płatniczych jest zmuszony wejść na tę stronę internetową, aby zapoznać się z nowymi
informacjami, przekazaniu tych informacji towarzyszy aktywne zachowanie dostawcy usług płatniczych zmierzające
do podania do wiadomości użytkownika istnienia i dostępności tych informacji na wskazanej stronie internetowej.
Jeżeli użytkownik usług płatniczych jest zmuszony wejść na taką stronę internetową, aby zapoznać się
z rozpatrywanymi informacjami, są one temu użytkownikowi jedynie udostępnione w rozumieniu art. 36 ust. 1 zd. 1
dyrektywy 2007/64, gdy przekazanie tych informacji nie łączy się z takim aktywnym zachowaniem dostawcy usług
płatniczych.

Autorka jest doktorem nauk prawnych, ekspertem ds. prawa gospodarczego, WPiA UKSW w Warszawie
Wyrok TS z 25.1.2017 r., BAWAG, C-375/15

Trybunał stwierdził, że dostawca usług płatniczych powinien aktywnie przekazywać informacje użytkownikom, zapewniając im dostęp do niezmienionej treści. Podkreślił również znaczenie trwałego nośnika informacji w kontekście umów o kredyt konsumencki. Wyrok TS stanowi istotny wkład w interpretację przepisów dotyczących usług płatniczych.