Usługa inwestycyjna

Trybunał orzekł, że usługa inwestycyjna, która polega na przyjmowaniu i przekazywaniu zleceń w odniesieniu do jednego instrumentu finansowego lub ich większej liczby, nie obejmuje pośrednictwa przy zawieraniu umowy mającej za przedmiot zarządzanie portfelem. Sąd odrzucił pozew przeciwko spółkom z Liechtensteinu i K. Pflanz, uzasadniając brakiem jurysdykcji międzynarodowej. Ostatecznie M.Z. Khorassaniemu nie przysługuje roszczenie odszkodowawcze. Trybunał wyjaśnił, że zlecenia stanowiące przedmiot usługi inwestycyjnej to zlecenia kupna lub nabycia instrumentów finansowych. Usługa doradztwa inwestycyjnego polega na rekomendacjach dot. instrumentów finansowych dla klienta.

Tematyka: usługa inwestycyjna, zlecenia, instrumenty finansowe, pośrednictwo, umowa zarządzania portfelem, doradztwo inwestycyjne, Trybunał Sprawiedliwości, TS, Khorassani, wyrok, interpretacja, prawo gospodarcze

Trybunał orzekł, że art. 4 ust. 1 pkt 2 dyrektywy 2004/39 w zw. z pkt 1 sekcji A załącznika I do tej dyrektywy
należy interpretować w ten sposób, że usługa inwestycyjna, która polega na przyjmowaniu i przekazywaniu
zleceń w odniesieniu do jednego instrumentu finansowego lub ich większej liczby, nie obejmuje
pośrednictwa przy zawieraniu umowy mającej za przedmiot zarządzanie portfelem.
W 2007 r. K. Pflanz, która nie posiada zezwolenia na świadczenie usług finansowych na podstawie § 32 ust. 1
niemieckiej ustawy o działalności kredytowej (dalej jako: KWG), zarekomendowała M.Z. Khorassaniemu lokatę
kapitału o nazwie „Grand-Slam”. W tych okolicznościach M.Z. Khorassani zawarł umowy o świadczenie usług z GSS
AG, a także umowy o zarządzanie aktywami z D. AG. Obie spółki mają siedzibę w Liechtensteinie. Przy czym ta
ostatnia umowa przewiduje zakup i sprzedaż, a także zarządzanie instrumentami finansowymi w rozumieniu
zarządzania portfelem finansowym. M.Z. Khorassani zobowiązał się do dokonania jednorazowej wpłaty w wysokości
20 000 euro oraz miesięcznych wpłat ratalnych w wysokości 1000 euro. W grudniu 2007 r. wpłacił ogółem 27 000
euro, z których 19 731,60 euro zostało zatrzymane jako pobierana z góry opłata za zarządzanie, a 1285,71 euro jako
ażio. Następnie M.Z. Khorassani wycofał się z umów i zażądał zwrotu wpłaconej kwoty oraz odszkodowania. Sąd
w Berlinie odrzucił pozew wniesiony przeciwko obu spółkom mającym siedziby w Liechtensteinie z powodu braku
jurysdykcji międzynarodowej, a powództwo przeciwko K. Pflanz oddalił jako bezzasadne.
Po uzyskaniu przez M.Z. Khorassaniego zwrotu w wysokości 6803,03 euro, jego odwołanie dotyczące otrzymania
pozostałej kwoty nie zostało uwzględnione przez sąd w Berlinie. Sąd stwierdził, że K. Pflanz nie świadczyła usług
finansowych w rozumieniu KWG, które wymagają zezwolenia, ponieważ zarówno doradztwo inwestycyjne, jak
i pośrednictwo inwestycyjne wykonywane przez K. Pflanz nie dotyczyły transakcji nabycia oraz zbycia instrumentów
finansowych, lecz umowy o zarządzanie aktywami, która to umowa – pomimo, że przewidziano, iż miała służyć
następnie do nabycia i zbycia konkretnych instrumentów finansowych – nie stanowi sama w sobie instrumentu
finansowego. Dlatego sąd orzekł, że M.Z. Khorassaniemu nie przysługuje roszczenie odszkodowawcze.
Poprzez pytanie prejudycjalne sąd odsyłający zmierzał do ustalenia, czy art. 4 ust. 1 pkt 2 dyrektywy 2004/39/WE
Parlamentu Europejskiego i Rady z 21.4.2004 r. w sprawie rynków instrumentów finansowych w związku z pkt 1
sekcji A załącznika I do tej dyrektywy należy interpretować w ten sposób, że usługa inwestycyjna, która polega na
przyjmowaniu i przekazywaniu zleceń w odniesieniu do jednego instrumentu finansowego lub ich większej liczby,
obejmuje pośrednictwo przy zawieraniu umowy mającej za przedmiot zarządzanie portfelem?
W art. 4 ust. 1 pkt 2 dyrektywy 2004/39 zdefiniowano pojęcie „usługi i działalność inwestycyjna” jako usługi
i działalność wymienione w sekcji A załącznika I do tej dyrektywy i odnoszące się do wszelkiego rodzaju
instrumentów finansowych wymienionych w sekcji C tego załącznika. Wśród usług i działalności inwestycyjnych,
wymienionych w pkt 1 sekcji A, znajduje się ta polegająca na przyjmowaniu i przekazywaniu zleceń w odniesieniu do
jednego instrumentu finansowego lub większej ich liczby.
W odniesieniu do pkt 1 sekcji A załącznika I do dyrektywy 2004/39 sąd odsyłający stwierdził pewną rozbieżność
między różnymi wersjami językowymi wyrażenia „w odniesieniu do”, które, odpowiednio, mogłyby sugerować związek
mniej lub bardziej bezpośredni między zleceniami i jednym lub kilkoma instrumentami finansowymi, o których mowa
w tym przepisie. Jednak TS stwierdził, że wyraz „zlecenie”, którego przyjmowanie i przekazywanie stanowi usługę lub
działalność inwestycyjną będącą przedmiotem tego przepisu, pozostaje ten sam w cytowanych przez ten sąd
wersjach językowych tej dyrektywy (tj. w językach: hiszpańskim, niemieckim, angielskim i francuskim). W ocenie TS,
nawet jeśli ten wyraz nie jest zdefiniowany w dyrektywie 2004/39, to wyrażenie „w odniesieniu do jednego
instrumentu finansowego lub większej ich liczby” precyzuje jedynie rodzaj zlecenia, którego dotyczy, czyli zleceń
mających na celu zakup lub sprzedaż takich instrumentów finansowych. Ponadto, ta wykładnia wyrazu „zlecenie”
znajduje potwierdzenie w związku z kontekstem, w jaki się on wpisuje. W szczególności ten wyraz należy
interpretować w świetle pkt 2 sekcji A załącznika I do tej dyrektywy, który wymienia usługę inwestycyjną polegającą
na „realizacji zleceń w imieniu klientów”. Rzecznik generalny wskazał, że istnieje ścisły związek pomiędzy usługą
inwestycyjną określoną w pkt 1 sekcji A tego załącznika I, czyli przyjmowaniem i przekazywaniem zleceń, a usługą
określoną w pkt 2 tej sekcji, czyli realizacją zleceń, jako że pierwsza jest świadczona przed drugą i prowadzi, co do
zasady, do świadczenia tej drugiej usługi, niezależnie czy przez to samo przedsiębiorstwo inwestycyjne, czy przez
inne (pkt 42 opinii).
Usługa inwestycyjna, o której mowa w pkt 2 sekcji A załącznika I do dyrektywy 2004/39, polegająca na „realizacji
zleceń w imieniu klientów”, została zdefiniowana w art. 4 ust. 1 pkt 5 dyrektywy jako „działanie prowadzące do
zawarcia w imieniu klientów umowy kupna lub sprzedaży jednego lub większej liczby instrumentów finansowych”.
Zdaniem TS z powyższego wynika, że zlecenia stanowiące przedmiot usługi inwestycyjnej wskazanej w pkt 1 sekcji

A załącznika I są zleceniami kupna lub nabycia jednego lub kilku instrumentów finansowych. Trybunał wskazał, że ta
wykładnia znajduje potwierdzenie w innych przepisach dyrektywy 2004/39. W tym względzie „zlecenie limitowane”
zostało zdefiniowane w art. 4 ust. 1 pkt 16 tej dyrektywy jako „zlecenie kupna lub sprzedaży instrumentów
finansowych według określonego limitu cenowego lub o cenie wyższej i o ustalonej wielkości”. Ponadto art. 21
dyrektywy 2004/39 dotyczy zobowiązania do realizowania zleceń na warunkach najbardziej korzystnych dla klienta,
co zgodnie z ust. 1 tego artykułu obejmuje uzyskanie możliwie najlepszych dla tego klienta wyników, uwzględniając
w szczególności cenę, koszty, bezzwłoczność, a także prawdopodobieństwo realizacji oraz rozliczenie. Zgodnie
z ust. 2 i 3 tego artykułu państwa członkowskie wymagają m.in. od przedsiębiorstw inwestycyjnych ustanowienia
i wykonania polityki realizacji zlecenia, która w odniesieniu do każdego rodzaju instrumentów obejmuje informacje
w sprawie poszczególnych podmiotów realizujących zlecenie, jeżeli przedsiębiorstwo inwestycyjne realizuje zlecenia
klienta za jego pośrednictwem, oraz czynniki wywierające wpływ na dobór podmiotu realizującego zlecenie.
Trybunał stwierdził, że z pkt 1 sekcji A załącznika I do dyrektywy 2004/39 w świetle kontekstu, w jaki się wpisuje ten
przepis, wynika, że określona w nim usługa nie obejmuje pośrednictwa przy zawieraniu umowy mającej za przedmiot
zarządzanie portfelem. Nawet jeśli zawarcie tej umowy powoduje na dalszym etapie przyjmowanie i przekazywanie
zleceń zakupu lub sprzedaży instrumentów finansowych przez podmiot zarządzający portfelem w ramach swojej
działalności zarządzania, przedmiotem wskazanej umowy, samej w sobie, nie jest takie przyjmowanie czy
przekazywanie zleceń. W ocenie TS tego twierdzenia nie podważa motyw 20 dyrektywy 2004/39, który stanowi, iż do
celów tej dyrektywy działalność polegająca na przyjmowaniu lub przekazywaniu zleceń obejmuje również kojarzenie
dwóch lub więcej inwestorów, które doprowadza do zawarcia transakcji między tymi inwestorami. Rzecznik generalny
stwierdził, że ten motyw obejmuje sytuacje kojarzenia mającego za przedmiot zawarcie transakcji dotyczących
jednego lub większej liczby instrumentów finansowych, co wyklucza pośrednictwo przy zawieraniu umowy mającej za
przedmiot zarządzanie portfelem (pkt 44 opinii).
Trybunał wskazał, że usługa doradztwa inwestycyjnego polega, zgodnie z definicją z art. 4 ust. 1 pkt 4 dyrektywy
2004/39, na świadczeniu na rzecz klienta usług zindywidualizowanej rekomendacji w odniesieniu do transakcji
dotyczących instrumentów finansowych. Motyw 81 dyrektywy 2006/73 stanowi, że porady o charakterze ogólnym,
dotyczące danego rodzaju instrumentów finansowych, nie stanowią doradztwa inwestycyjnego w rozumieniu
dyrektywy 2004/39, które to doradztwo należy ograniczyć do porad na temat konkretnych instrumentów finansowych
(art. 52 dyrektywy 2006/73). Trybunał podkreślił, że ani motyw 81, ani art. 52 dyrektywy 2006/73 nie mogą wywierać
żadnego wpływu na zakres usługi inwestycyjnej, o której mowa w pkt 1 sekcji A załącznika I do dyrektywy 2004/39.
Cel dyrektywy 2004/39 nie wymaga innej wykładni tego przepisu. W szczególności z motywów 2 i 31 tej dyrektywy
wynika, iż jednym z jej celów jest zapewnienie ochrony inwestorów (wyrok Genil 48 i Comercial Hostelera de
Grandes Vinos, C-604/11, pkt 39). Jednak TS uznał, że ten cel nie może sam w sobie uzasadniać szczególnie
szerokiego rozumienia usługi inwestycyjnej, o której mowa w pkt 1 sekcji A załącznika I do dyrektywy 2004/39, które
włączałoby pośrednictwo przy zawieraniu umowy mającej za przedmiot zarządzanie portfelem. Takie rozumienie
byłoby sprzeczne z wykładnią tego przepisu wynikającą w szczególności z kontekstu, w jaki ten przepis się wpisuje.
Trybunał orzekł, że art. 4 ust. 1 pkt 2 dyrektywy 2004/39 w zw. z pkt 1 sekcji A załącznika I do tej dyrektywy
należy interpretować w ten sposób, że usługa inwestycyjna, która polega na przyjmowaniu i przekazywaniu
zleceń w odniesieniu do jednego instrumentu finansowego lub ich większej liczby, nie obejmuje
pośrednictwa przy zawieraniu umowy mającej za przedmiot zarządzanie portfelem.
Autorka jest doktorem nauk prawnych, ekspertem ds. prawa gospodarczego, WPiA UKSW w Warszawie
Wyrok TS z 14.6.2017 r., Khorassani, C-678/15

Trybunał stwierdził, że usługa inwestycyjna nie obejmuje pośrednictwa przy zawieraniu umowy zarządzania portfelem. Rozstrzygnięcie dotyczyło interpretacji przepisów dot. przyjmowania i przekazywania zleceń oraz doradztwa inwestycyjnego. Autor publikacji, doktor nauk prawnych i ekspert ds. prawa gospodarczego, przedstawił analizę wyroku TS z 2017 r., dotyczącego sprawy Khorassani.