Przeciwdziałanie praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu

Tematyka: przeciwdziałanie praniu pieniędzy, finansowanie terroryzmu, dyrektywa 2005/60, TS, Corporate Companies, C-676/16

TS orzekł, że art. 2 ust. 1 pkt 3 lit. c) w zw. z art. 3 pkt 7 lit. a) dyrektywy 2005/60 należy interpretować w ten
sposób, że przepisami tymi objęta jest osoba prawna, taka jak analizowana w postępowaniu głównym, której
działalność gospodarcza polega na sprzedaży spółek utworzonych przez nią, bez żadnego uprzedniego
wniosku ze strony potencjalnych klientów, w celach sprzedania ich tym klientom, poprzez zbycie udziałów
w kapitale spółek będących przedmiotem sprzedaży.
Przedmiotem działalności Corporate Companies s.r.o. (dalej jako: CC) z siedzibą w Pradze jest sprzedaż spółek
„ready made”, tzn. spółek już wpisanych do rejestru handlowego. Na podstawie powiadomienia czeskie ministerstwo
finansów wszczęło kontrolę przestrzegania przez CC zobowiązań ustanowionych w krajowej ustawie 253/2008
w sprawie niektórych środków zwalczania legalizacji przychodów z działalności przestępczej oraz zwalczania
finansowania terroryzmu (dalej jako: ustawa 253/2008). W ustawie 253/2008 dokonano transpozycji dyrektywy
2005/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 2.10.2005 r. w sprawie przeciwdziałania korzystaniu z systemu
finansowego w celu prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu (dalej jako: dyrektywa 2005/60). Zgodnie z art. 2
ust. 1 lit. h) pkt 1 ustawy 253/2008, który stanowi transpozycję art. 2 ust. 1 pkt 3 lit. c) w zw. z art. 3 pkt 7 lit. a)
dyrektywy 2005/60 pojęcie „osoba podlegająca obowiązkom” obejmuje każdą osobę, która świadczy na rzecz innej
osoby usługi polegające na tworzeniu osób prawnych. CC wskazała, że nie jest „osobą zobowiązaną”, o której mowa
w tej ustawie i wniosła do sądu skargę mającą na celu stwierdzenie niezgodności z prawem kontroli wszczętej przez
ministerstwo finansów. Sąd orzekł, że CC podlegała art. 2 ust. 1 lit. h) pkt 1 ustawy 253/2008 i oddalił skargę.
W uzasadnieniu sąd podkreślił, że ten przepis ma zastosowanie do osób, które w ramach działalności gospodarczej
zakładają osoby prawne dla swych klientów, niezależnie od tego, czy odbywa się to na wniosek klienta lub czy są
one tworzone w celu włączenia do puli ofert dla potencjalnych klientów. Następnie CC wniosła skargę kasacyjną do
czeskiego NSA, twierdząc, że prowadzi ona działalność w zakresie tworzenia spółek dla siebie samej i na własny
koszt. Wskazywała m.in., że przy tworzeniu spółek nie rozporządza mieniem należącym do innych osób oraz nie
zakłada ona spółek handlowych w imieniu lub na rachunek klienta, i tym samym nie można jej stawiać zarzutu, iż
działa jako „słup” na rzecz swoich klientów.
Poprzez pytanie prejudycjalne czeski NSA dążył do ustalenia, czy art. 2 ust. 1 pkt 3 lit. c) w zw. z art. 3 pkt 7 lit. a)
dyrektywy 2005/60 należy interpretować w ten sposób, że przepisami tymi objęta jest osoba, której działalność
gospodarcza polega na sprzedaży spółek utworzonych przez nią samą, bez żadnego uprzedniego wniosku ze strony
jej potencjalnych klientów, w celach sprzedania im, poprzez zbycie udziałów w kapitale spółki będącej przedmiotem
sprzedaży?
Trybunał stwierdził, że z art. 3 pkt 7 lit. a) dyrektywy 2005/60 wynika, iż obowiązkom nałożonym przez tę dyrektywę
podlega każda osoba fizyczna lub prawna, której działalność polega na świadczeniu na rzecz klienta usługi tworzenia
spółek lub innych osób prawnych. Trybunał podzieli stanowisko rządu hiszpańskiego, że taka usługa jest świadczona
zarówno w przypadku, gdy osoba trzecia zleca osobie fizycznej lub prawnej utworzenie spółki w swym imieniu i na
własny rachunek, jak też gdy osoba trzecia nabywa spółkę, która została wcześniej utworzona przez tę osobę
fizyczną lub prawną wyłącznie w celu dokonania jej sprzedaży. Trybunał wskazał, że w art. 3 pkt 7 lit. a) dyrektywy
2005/60 nie wprowadzono rozróżnienia między tymi dwoma przypadkami.
W ocenie TS żaden przepis tej dyrektywy nie pozwala na stwierdzenie, że zamiarem unijnego prawodawcy było
wyłączenie z zakresu stosowania art. 3 pkt 7 lit. a) podmiotów zaangażowanych w działalność gospodarczą, taką
jaką prowadzi CC. Trybunał podniósł, że takie wyłączenie nie byłoby zgodne z celem tej dyrektywy. Zarówno z tytułu,
jak i z motywów tej dyrektywy wynika, że jej celem jest przeciwdziałanie korzystaniu z systemu finansowego w celu
prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu (wyrok Jyske Bank Gibraltar, C 212/11, pkt 46). Takie działania mogą
mieć poważne negatywne skutki dla solidności, uczciwości, stabilności i wiarygodności sektora finansowego oraz
w konsekwencji jednolitego rynku (motywy 1 i 2 dyrektywy2005/60). Trybunał podkreślił, że przepisy dyrektywy
2005/60 mają charakter wyraźnie prewencyjny w zakresie, w jakim zmierzają do ustanowienia, zgodnie z podejściem
opartym na ryzyku, szeregu środków zapobiegawczych i odstraszających mających na celu skuteczne zwalczanie
prania pieniędzy i finansowania terroryzmu, a także zapewnienie kondycji i wiarygodności systemu finansowego.
Środki te mają na celu zapobieżenie tym działaniom, a przynajmniej utrudnienie ich w możliwie największym
zakresie, poprzez utworzenie w tym celu barier na wszystkich etapach, które te działania mogą obejmować,
w odniesieniu do osób zajmujących się praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu.
Trybunał wskazał, że dyrektywa 2005/60 ma na celu nałożenie na określone osoby, z uwagi na ich udział
w wykonywaniu transakcji lub działalności finansowej, szeregu obowiązków m.in. w zakresie identyfikacji i weryfikacji
tożsamości klienta oraz rzeczywistego beneficjenta, uzyskania informacji na temat celu i planowanego charakteru
stosunku gospodarczego, a także zgłaszania właściwym organom wszelkich przypadków, w których występuje

podejrzenie prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu. Tymczasem spółka stanowi odpowiednią strukturę do
celów zarówno prania pieniędzy, jak i finansowania terroryzmu, gdyż pozwala na ukrywanie środków otrzymanych
niezgodnie z prawem, które mają zostać zalegalizowane poprzez wykorzystanie tej spółki oraz do celów
finansowania terroryzmu za jej pośrednictwem. W ocenie TS wydaje się racjonalne, że unijny prawodawca poddał
tworzenie takiej struktury, przez osobę lub przedsiębiorstwo w imieniu osoby trzeciej, kontroli przewidzianej w tej
dyrektywie, ustanawiając w ten sposób pierwszą barierę, służącą zniechęceniu każdego, kto zamierzałby
wykorzystać spółkę do ułatwienia tego rodzaju działań. Kontrola taka okazuje się tym bardziej istotna, że utworzenie
spółki stanowi operację, która ze swej natury wiąże się z wysokim ryzykiem prania pieniędzy i finansowania
terroryzmu ze względu na transakcje finansowe, jakie zwykle obejmuje ta operacja, m.in. wniesienie kapitału.
W rzeczywistości takie transakcje mogą ułatwić wprowadzanie przez tę osobę nielegalnych dochodów do systemu
finansowego, w związku z czym istotne jest, aby tożsamość klienta i każdego rzeczywistego beneficjenta tej operacji
były sprawdzane i w konsekwencji aby osoby, które w ramach swojej działalności tworzą spółkę na rzecz osób
trzecich, podlegały obowiązkom nałożonym przez dyrektywę 2005/60. Trybunał podkreślił, że takie zagrożenia
występują nie tylko w sytuacji, gdy spółka została utworzona przez daną osobę, w ramach jej działalności, na rzecz
i w imieniu osoby trzeciej, lecz również w przypadku, gdy spółka utworzona wcześniej przez daną osobę, w ramach
jej działalności, jedynie w celu sprzedania jej potencjalnym klientom, zostaje rzeczywiście sprzedana klientowi
w drodze przeniesienia na jego rzecz udziałów owej osoby w kapitale spółki.
Trybunał stwierdził, że brak obowiązków w zakresie zapobiegania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu
spoczywających na osobie prawnej, takiej jak CC, w szczególności obowiązku sprawdzenia tożsamości klienta
i rzeczywistego beneficjenta sprzyjałby anonimowości rzeczywistych nabywców sprzedawanych spółek lub osób
działających na ich rachunek oraz umożliwiałby ukrycie źródła i celu przesunięć majątkowych przepływających przez
te spółki.
Reasumując TS orzekł, że art. 2 ust. 1 pkt 3 lit. c) w zw. z art. 3 pkt 7 lit. a) dyrektywy 2005/60 należy
interpretować w ten sposób, że przepisami tymi objęta jest osoba prawna, taka jak analizowana
w postępowaniu głównym, której działalność gospodarcza polega na sprzedaży spółek utworzonych przez
nią, bez żadnego uprzedniego wniosku ze strony potencjalnych klientów, w celach sprzedania ich tym
klientom, poprzez zbycie udziałów w kapitale spółek będących przedmiotem sprzedaży.
Autorka jest doktorem nauk prawnych, ekspertem ds. prawa gospodarczego, WPiA UKSW w Warszawie
Wyrok TS z 17.1.2018 r., CORPORATE COMPANIES, C-676/16