Pozew nie może zastąpić wypowiedzenia umowy kredytu

Publikacja omawia charakter prawny wypowiedzenia umowy kredytu, skutki oraz termin wypowiedzenia umowy, a także analizuje stan faktyczny oraz stanowiska Sądu Okręgowego i Sądu Apelacyjnego. Decyzja Sądu Apelacyjnego wskazuje, że pozwem nie można zastąpić wypowiedzenia umowy kredytu, co ma istotne konsekwencje dla stron umowy.

Tematyka: umowa kredytu, wypowiedzenie umowy, skutki wypowiedzenia, Sąd Apelacyjny, procedura restrukturyzacji

Charakter prawny wypowiedzenia umowy kredytu, jego skutki oraz termin wypowiedzenia umowy
sprzeciwiają się uznaniu pozwu za pismo, które może zastąpić wypowiedzenie umowy – orzekł Sąd
Apelacyjny w Białymstoku (I ACa 205/19).
Opis stanu faktycznego
Powód (...) Bank SA w W. wniósł o zasądzenie od pozwanej K. R. 161.147,90 zł z odsetkami umownymi.
W uzasadnieniu żądania wskazał, że swoje roszczenie wywodzi z umowy kredytu zawartej z pozwaną 25.2.2016 r.
Wyjaśnił, że z powodu zadłużenia w spłacie kredytu wypowiedział umowę. Pozwana z kolei wniosła o oddalenie
powództwa i zasądzenie zwrotu kosztów postępowania. Podniosła szereg zarzutów przeciwko żądaniu pozwu,
kwestionując min. istnienie, wysokość i wymagalność roszczenia powoda.
Stanowisko SO
Sąd pierwszej instancji powództwo oddalił. Wskazał, że w piśmie z 24.4.2017 r. K. R. została wezwana do zapłaty
zaległości. W dniu 4.7.2017 r. została doręczona na adres pozwanej przesyłka zawierająca pismo zatytułowane
„wypowiedzenie umowy kredytu”, podpisane nieczytelnie. Następnie sporządzono wezwanie przedegzekucyjne.
Powód wystawił również wyciąg z ksiąg banku, w którym stwierdził, że wymagalne zadłużenie wynosi 161.147,90 zł.
Sąd Okręgowy w pierwszej kolejności rozważył, czy umowa kredytu w ogóle została zawarta, ponieważ pozwana
podnosiła zarzut, że oświadczenie o zawarciu umowy w imieniu powódki nie zostało złożone przez osobę
umocowaną do działania w imieniu banku w takim zakresie. W ocenie SO, powód nie przedstawił dowodu, który by
obalił ten zarzut pozwanej. Żaden z dokumentów złożonych przez powoda nie dowodzi, by K. S. była umocowana do
złożenia w imieniu powoda oświadczenia w przedmiocie zawarcia omawianej umowy. Również pełnomocnictwa
złożone w toku postępowania nie dały podstaw do innych ustaleń niż to, że powód nie udowodnił faktu zawarcia
przedmiotowej umowy.

Według Sądu Okręgowego, nawet przyjęcie, że teoretycznie umowa mogła zostać zawarta w sposób dorozumiany
poprzez przystąpienie do jej wykonania przez powoda w ten sposób, że przeniósł na pozwaną kwotę udzielonego
kredytu, to stanowiska tego nie można obronić wobec faktu kwestionowania przez pozwaną otrzymania środków
pieniężnych wynikających z zawartej umowy. Wątpliwości budzi też fakt, jaką kwotę de facto pozwana miała
otrzymać. Powód zatem nie udowodnił również wysokości roszczenia. Nadto zważył, że powód złożył kserokopie
dokumentów, a nie ich oryginały, bądź poświadczone zgodnie z przepisami odpisy, a pozwana konsekwentnie
kwestionowała wiarygodność złożonych kopii. W takiej sytuacji rzeczą powoda było przedstawienie oryginałów
dokumentów, czego jednak, mimo jednoznacznych zarzutów pozwanej, nie uczynił. Nadto, o ile pismo zawierające
oświadczenie o wypowiedzeniu było kategoryczne, a nie warunkowe, to jednak nie można przyjąć, że zostało
złożone przez osobę upoważnioną do reprezentowania powoda. Oświadczenie o wypowiedzeniu umowy, jako
uprawnienie prawo kształtujące, mogło zostać złożone tylko przez organ umocowany do reprezentacji osoby
prawnej, jaką jest bank, bądź osobę posiadającą dla takiej czynności prawnej umocowanie. Co więcej,
nieczytelny podpis uniemożliwia dokonanie jakichkolwiek ustaleń w tym zakresie.

Stanowisko SA
Sąd Apelacyjny oddalił apelację strony powodowej. Podzielił ustalenia Sądu Okręgowego w takim zakresie, w jakim
wynika z nich, że oświadczenie powoda o wypowiedzeniu wiążącej strony umowy kredytowej nie może zostać
uznane za skuteczne, ponieważ ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego nie wynika, aby osoba, która
je podpisała, posiadała umocowanie do złożenia tej treści prawokształtującego oświadczenia w imieniu Banku.
Oświadczenie w sprawie wypowiedzenia umowy kredytu podpisane zostały przez osobę sporządzającą te
dokumenty jedynie za pomocą nieczytelnego znaku graficznego. Pismo te nie zostało opatrzone imienną pieczęcią
ich autora, jak również nie został on imiennie wskazany w treści samego pisma. Wprawdzie w orzecznictwie Sądu
Najwyższego utrwalił się pogląd, zgodnie z którym podpis na dokumencie nie musi być czytelny, wystarczy,
że zostanie złożony w formie zwykle używanej przez sygnatariusza, to jednak podkreśla się przy tym, że określony
znak pisarski, użyty w roli podpisu, musi umożliwiać identyfikację osoby, od której pochodzi. Zebrany
w sprawie materiał dowodowy nie daje zatem podstaw do przyjęcia, że wobec skutecznego wypowiedzenia
umowy kredytowej, wierzytelność powodowego Banku z tytułu zadłużenia w spłacie kredytu stała się
wymagalna.

Sąd Apelacyjny uznał, że charakter prawny wypowiedzenia umowy kredytu, jego skutki oraz termin
wypowiedzenia umowy sprzeciwiają się uznaniu pozwu za pismo, które może zastąpić wypowiedzenie
umowy. Wobec zatem uznania – w odróżnieniu od SO – że umowa została skutecznie zawarta, a jednocześnie nie
została skutecznie wypowiedziana, strony nadal łączy stosunek zobowiązaniowy.

Komentarz
Sąd drugiej instancji nie podzielił twierdzeń Sądu Okręgowego dotyczących braku możliwości uznania umowy
kredytu za skutecznie zawartą. W istocie rzeczy pozwana bowiem nie zaprzeczała jednoznacznie, że umowę taką
z powodem zawarła, ani temu, że zostały postawione do jej dyspozycji środki finansowe. Podnosiła jedynie, że
powyższe okoliczności nie zostały udowodnione. Z drugiej strony, zebrany w sprawie materiał dowodowy uzasadniał
przyjęcie, iż strony w dalszym ciągu pozostają związane umową wobec nieskutecznego jej wypowiedzenia, co
uczyniło powództwo o zapłatę niespłaconego, ale nieskutecznie postawionego w stan natychmiastowej
wymagalności kredytu, przedwczesnym.
Istoty rozważań prawnych należy dopatrywać w zagadnieniu, czy pozew może zastąpić wypowiedzenie umowy
kredytu, a w konsekwencji czy może dojść do konwalidacji nieskutecznego wypowiedzenia. Z uzasadnienia
wyroku Sądu Apelacyjnego wywieść można negatywną odpowiedź na takie pytanie. SA wprost wskazuje, że
charakter prawny wypowiedzenia umowy kredytu, jego skutki oraz termin wypowiedzenia umowy sprzeciwiają się
uznaniu powództwa za pismo, które może zastąpić wypowiedzenie umowy. Wskazać tu należy, że nawet gdyby
uznać, że pozew mógłby zastąpić oświadczenie o wypowiedzeniu, to nadal brakuje dla oceny jego
skuteczności niezbędnego elementu jakim jest doręczenie pozwanej wezwania do dokonania spłaty wraz
z informacją o możliwości złożenia wniosku o restrukturyzację zadłużenia – co oznacza brak spełnienia
wymagań, o jakich mowa w art. 75c ust. 1 i 2 PrBank. Bank nie może swobodnie wypowiedzieć umowy kredytowej,
gdy kredytobiorca popadł w opóźnienie ze spłatą kredytu. Skutki wypowiedzenia są na tyle istotne, że
w orzecznictwie przyjmuje się, iż nie może być ono wykonane w sposób nagły, zaskakujący dla kredytobiorcy, nawet
jeśli istnieją podstawy do jego podjęcia zgodnie z treścią umowy kredytowej.

Wypowiedzenie umowy nie powinno być traktowane jako zaskoczenie dla kredytobiorcy i winno być
poprzedzone odpowiednimi wezwaniami kredytobiorcy do zapłaty. Temu właśnie służy procedura przewidziana
w art. 75c PrBank. Konieczne jest zatem uprzednie wdrożenie procedury wynikającej ze wskazanej regulacji prawnej.
W przypadku, gdy powyższe przesłanki nie zostały spełnione, czynność prawna banku polegająca na wypowiedzeniu
umowy jest nieważna na podstawie art. 58 § 1 KC. W tym miejscu jednak wskazać należy, że w judykaturze
wyrażany jest i taki pogląd, zgodnie z którym brak propozycji restrukturyzacji zadłużenia nie wpływa na
ważność i skuteczność wypowiedzenia umowy kredytu, a jedynie może stanowić podstawę ewentualnej
odpowiedzialności kontraktowej.

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 17.1.2020 r., I ACa 205/19

Sąd Apelacyjny uznał, że pozwem nie można zastąpić wypowiedzenia umowy kredytu, co oznacza, że umowa pozostaje w mocy. Brak skutecznego wypowiedzenia umowy ma istotne konsekwencje dla stron umowy kredytu, co zostało szczegółowo omówione w kontekście procedury restrukturyzacji zadłużenia.