Forma wykonywania zawodu a wpis na listę radców prawnych
Praca w dziale prawnym niemieckiego przedsiębiorstwa nie stanowi wykonywania świadczenia pomocy prawnej w kancelarii radcy prawnego. Wymóg wpisu na listę radców prawnych to odbycie aplikacji radcowskiej i złożenie egzaminu radcowskiego. Sprawa dotyczyła wniosku o wpis na listę radców prawnych w kontekście prawniczego doświadczenia zawodowego. WSA w Warszawie podkreślił istotę form wykonywania zawodu radcy prawnego i interpretację przesłanek wpisu na listę radców prawnych.
Tematyka: radca prawny, wpis na listę radców prawnych, doświadczenie zawodowe, aplikacja radcowska, egzamin radcowski, kancelaria radcy prawnego, interpretacja przesłanek, zawód radcy prawnego
Praca w dziale prawnym niemieckiego przedsiębiorstwa nie stanowi wykonywania świadczenia pomocy prawnej w kancelarii radcy prawnego. Wymóg wpisu na listę radców prawnych to odbycie aplikacji radcowskiej i złożenie egzaminu radcowskiego. Sprawa dotyczyła wniosku o wpis na listę radców prawnych w kontekście prawniczego doświadczenia zawodowego. WSA w Warszawie podkreślił istotę form wykonywania zawodu radcy prawnego i interpretację przesłanek wpisu na listę radców prawnych.
Praca w dziale prawnym niemieckiego przedsiębiorstwa co prawda polega na wykonywaniu wymagających wiedzy prawniczej czynności bezpośrednio związanych za świadczeniem pomocy prawnej przez adwokata lub radcę prawnego, to jednak nie stanowi wykonywania tych czynności (świadczenia pomocy prawnej) w kancelarii radcy prawnego, w kancelarii adwokackiej lub w zespole adwokackim w rozumieniu przepisów ustawy o radcach prawnych oraz ustawy Prawo o adwokaturze. W praktyce oznacza to, że nie może być podstawą do wpisu na listę radców prawnych bez spełnienia wymogu odbycia aplikacji radcowskiej i złożenia egzaminu radcowskiego - stwierdził Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie (wyrok z 5.7.2019 r., VI SA/Wa 677/19). Stan faktyczny Spór rozstrzygany przez WSA w Warszawie analizowanym wyrokiem dotyczy wniosku strony skarżącej o wpis na listę radców prawnych w trybie art. 25 ust. 1 pkt 5 lit. b ustawy z 6.7.1982 r. o radcach prawnych (t.j.: Dz.U. z 2020 r., poz. 75 ze zm., dalej: RadPrU), a w szczególności interpretacji zawartej w nim przesłanki posiadania trzyletniego, prawniczego doświadczenia zawodowego (prawniczego stażu pracy). Minister Sprawiedliwości sprzeciwiając się wpisowi strony skarżącej na listę radców prawnych, uzasadnił swoją decyzją faktem, iż umowa na podstawie której strona skarżąca była zatrudniona w dziele prawnym niemieckiego przedsiębiorstwa, nie stanowi jednej z form, w jakich radca prawny może wykonywać zawód, wskazanych w art. 8 ust. 1 RadPrU. Skarga do WSA Strona skarżąca wniosła skargę do WSA w Warszawie zarzucając m.in.: naruszenie art. 25 ust. 1 pkt 5 lit. b RadPrU, poprzez błędną interpretację powołanego przepisu, polegającą na przyjęciu, że katalog podmiotów wymienionych w przedmiotowym przepisie, w których można odbywać praktykę zawodową uprawniającą do wpisu na listę radców prawnych, nie obejmuje praktyki zawodowej zdobytej w dziale prawnym niemieckiego przedsiębiorstwa, funkcjonującym jak samodzielna, niezależna i ściśle wyspecjalizowana kancelaria adwokacka, w której prawnicy świadczą pomoc prawną pod nadzorem podlegających kontroli organów właściwej korporacji zawodowej, co w konsekwencji doprowadziło do wydania błędnej decyzji w przedmiocie sprzeciwu od wpisu na listę radców prawnych. Decyzję Ministra Sprawiedliwości zaskarżyła w całości i wniosła o jej uchylenie w całości. Argumenty WSA WSA w Warszawie zauważył, iż kluczową kwestią niniejszej sprawy jest rozstrzygnięcie, czy strona skarżąca, spełnia przesłankę określoną w art. 25 ust. 1 pkt 5 lit. b RadPrU, uprawniającą do wpisu na listę radców prawnych osobę, która nie odbyła aplikacji radcowskiej i nie złożyła zawodowego egzaminu radcowskiego. Stosownie do treści regulacji art. 25 ust. 1 pkt 5 lit. b RadPrU, wymogu odbycia aplikacji radcowskiej i złożenia egzaminu radcowskiego nie stosuje się do osób, które posiadają stopień naukowy doktora nauk prawnych oraz w okresie 5 lat przed złożeniem wniosku o wpis na listę radców prawnych, łącznie przez okres co najmniej 3 lat wykonywały wymagające wiedzy prawniczej czynności bezpośrednio związane ze świadczeniem pomocy prawnej przez adwokata lub radcę prawnego na podstawie umowy o pracę lub umowy cywilnoprawnej w kancelarii adwokackiej, zespole adwokackim, spółce cywilnej, jawnej, partnerskiej, komandytowej lub komandytowo-akcyjnej, o których mowa w art. 4a ust. 1 ustawy z dnia 26.5.1982 r. Prawo o adwokaturze (t.j.: Dz.U. z 2019 r., poz. 1513 ze zm., dalej: PrAdw) lub kancelarii radcy prawnego, spółce cywilnej, jawnej, partnerskiej, komandytowej lub komandytowo-akcyjnej, o których mowa w art. 8 ust. 1 RadPrU. Przesłanka określona w art. 25 ust. 1 pkt 5 lit. b RadPrU, stanowi alternatywę dla wymogu wynikającego z art. 24 ust. 1 pkt 6 RadPrU, zgodnie z którym na listę radców prawnych może być wpisany ten, kto odbył w Rzeczypospolitej Polskiej aplikację radcowską i złożył egzamin radcowski. Przenosząc powyższe na grunt rozpatrywanej sprawy, WSA w Warszawie podkreślił, że kwestią sporną jest wymóg posiadania przez Stronę skarżącą trzyletniego, prawniczego doświadczenia zawodowego polegającego na wykonywaniu wymagających wiedzy prawniczej czynności bezpośrednio związanych ze świadczeniem pomocy prawnej przez adwokata lub radcę prawnego na podstawie umowy o pracę lub umowy cywilnoprawnej w kancelarii adwokackiej, lub kancelarii radcy prawnego, zespole adwokackim, spółce cywilnej, jawnej, partnerskiej, komandytowej lub komandytowo-akcyjnej, o których mowa w art. 4a ust. 1 PrAdw, lub w art. 8 ust. 1 RadPrU. WSA w Warszawie zwrócił także uwagę na fakt, że prawo niemieckie, do którego odwoływała się strona skarżąca, w inny sposób, niż to ma miejsce w Polsce, reguluje zawód radcy prawnego i adwokata. Formy wykonywania zawodu radcy prawnego Sąd orzekający podkreślił, że ustawodawca w art. 8 ust. 1 RadPrU, określił formy, w jakich radca prawny może wykonywać zawód radcy prawnego stanowiąc, że radca prawny wykonuje zawód w ramach stosunku pracy, na podstawie umowy cywilnoprawnej, w kancelarii radcy prawnego oraz w spółce: 1) cywilnej lub jawnej, w której wspólnikami są radcowie prawni, adwokaci, rzecznicy patentowi, doradcy podatkowi lub prawnicy zagraniczni wykonujący stałą praktykę na podstawie przepisów ustawy z 5.7.2002 r. o świadczeniu przez prawników zagranicznych pomocy prawnej w Rzeczypospolitej Polskiej (t.j.: Dz.U. z 2016 r. poz. 1874 ze zm., dalej: PrawZagrRPU); 2) partnerskiej, w której partnerami są radcowie prawni, adwokaci, rzecznicy patentowi, doradcy podatkowi lub prawnicy zagraniczni wykonujący stałą praktykę na podstawie przepisów PrawZagrRPU; 3) komandytowej lub komandytowo-akcyjnej, w której komplementariuszami są radcowie prawni, adwokaci, rzecznicy patentowi, doradcy podatkowi lub prawnicy zagraniczni wykonujący stałą praktykę na podstawie przepisów PrawZagrRPU. W praktyce oznacza to, jak słusznie uznał Minister Sprawiedliwości, że czynności bezpośrednio związane ze świadczeniem pomocy prawnej przez radcę prawnego bądź adwokata mają być wykonywane na podstawie umowy o pracę lub umowy cywilnoprawnej zawartej przez osobę pretendującej do wpisu na listę radców prawnych jedynie z ww. podmiotami. W ocenie WSA w Warszawie, formy w jakich radca prawny może wykonywać zawód radcy prawnego stanowią istotną kwestię w niniejszej sprawie. W świetle art. 25 ust. 1 pkt 5 lit. b RadPrU, osoba, która pretendowałaby do zawodu radcy prawnego i w wymaganym na podstawie tego przepisu okresie czasu, wykonywałaby w tej komórce, pod patronatem zatrudnionych w niej radców prawnych, wymagające wiedzy prawniczej czynności bezpośrednio związane ze świadczeniem pomocy prawnej przez adwokata lub radcę prawnego, nie spełniłaby przesłanki z tego przepisu, stanowiącej jeden z wymogów wpisu na listę radców prawnych bez odbycia aplikacji radcowskiej i złożenia egzaminu radcowskiego, ponieważ czynności te nie byłyby wykonywane w kancelarii radcy prawnego, w rozumieniu przepisów ustawy o radcach prawnych. Opisana powyżej sytuacja odpowiada okolicznościom, w których strona skarżąca uzyskała prawnicze doświadczenie zawodowe. Rozstrzygnięcie WSA Reasumując powyższe rozważania WSA w Warszawie stanął na stanowisku, zgodnie z którym wykonywana przez Stronę skarżącą praca w dziele prawnym niemieckiego przedsiębiorstwa nie stanowi wykonywania świadczenia pomocy prawnej w kancelarii radcy prawnego, w kancelarii adwokackiej lub w zespole adwokackim w rozumieniu przepisów ustawy o radcach prawnych oraz ustawy Prawo o adwokaturze. Sąd orzekający przyjął, że doświadczenie zawodowe Strony skarżącej nie może zostać uznane za równoważne z zatrudnieniem w polskiej kancelarii radcowskiej lub adwokackiej, lecz za równoważne prawniczemu doświadczeniu zawodowemu nabytemu pod patronatem radców prawnych wykonujących zawód radcy prawnego na podstawie stosunku pracy, zatrudnionych w spółce kapitałowej. Takiej sytuacji nie przewiduje przepis art. 25 ust. 1 pkt 5 lit. b RadPrU. Sąd orzekający w niniejszej sprawie przyjął zatem, że strona skarżąca nie spełniła przesłanki, o której mowa w art. 25 ust. 1 pkt 5 lit. b RadPrU, związanej z legitymowaniem się trzyletnim, prawniczym doświadczeniem zawodowym, umożliwiającej wpis na listę radców prawnych bez wymogu odbycia aplikacji radcowskiej i złożenia egzaminu zawodowego. Łączne spełnienie przesłanek wskazanych w art. art. 25 ust. 1 pkt 5 RadPrU, czyli: posiadania stopnia naukowego doktora nauk prawnych i jednocześnie posiadania trzyletniego, prawniczego stażu pracy, prowadzi do daleko idących konsekwencji pozwalających na uzyskanie wpisu na listę radców prawnych bez konieczności odbycia aplikacji radcowskiej i złożenia egzaminu zawodowego (zwolnienie z aplikacji radcowskiej i egzaminu zawodowego). Stosowanie przesłanki dotyczącej wymogu posiadania stosownego doświadczenia zawodowego wymaga zachowania dużej ostrożności i powoduje powstanie istotnych wątpliwości interpretacyjnych tak w doktrynie, jak i orzecznictwie sądów administracyjnych. Analiza dotychczasowych rozstrzygnięć NSA, ale także TK prowadzi do wniosku, że do spełnienie wymogu, o którym mowa w art. 25 ust. 1 pkt 4 lit. b i w art. 25 ust. 1 pkt 5 lit. b RadPrU nie jest wystarczająca sytuacja, gdy kandydat na radcę prawnego wykonuje czynności „na rzecz” kancelarii i jest niezależnym, działającym samodzielnie „podmiotem gospodarczym” (przedsiębiorcą prowadzącym działalność gospodarczą). Jego relacje ze zleceniodawcą sprowadzają się bowiem jedynie, tak jak w stosunkach prawnych tego rodzaju, do rozliczania się z wykonanych zadań (wyrok NSA z 22.8.2012 r., II GSK 1779/11). O spełnieniu przesłanki w zakresie doświadczenia zawodowego nie można mówić również w sytuacji, gdy osoby, które wykonywały czynności związane ze świadczeniem pomocy prawnej przez adwokata lub radcę prawnego czyniły to na podstawie umowy cywilnoprawnej (wyrok TK z 7.3.2012 r., K 3/10). wyrok WSA w Warszawie z 5.7.2019 r., VI SA/Wa 677/19
WSA w Warszawie uznał, że praca w dziale prawnym niemieckiego przedsiębiorstwa nie spełnia wymogów wpisu na listę radców prawnych. Strona skarżąca nie legitymuje się wymaganym doświadczeniem zawodowym. Konieczne jest odbycie aplikacji radcowskiej i złożenie egzaminu zawodowego. Decyzja WSA podkreśla istotę przesłanek wpisu na listę radców prawnych.