WSA: Strefy wolne od LGBT w gminie to ograniczenie konstytucyjnych praw i wolności obywatelskich

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach unieważnił uchwałę Rady Gminy Istebna, która miała powstrzymać ideologię LGBT, uznając ją za niezgodną z Konstytucją RP. Rzecznik Praw Obywatelskich zarzucił, że rada gminy wykraczała poza swoje kompetencje oraz ograniczała konstytucyjne prawa i wolności obywateli, szczególnie osób LGBT.

Tematyka: WSA, Wojewódzki Sąd Administracyjny, LGBT, Rzecznik Praw Obywatelskich, konstytucja, dyskryminacja, prawa obywatelskie, uchwała, Gmina Istebna

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach unieważnił uchwałę Rady Gminy Istebna w przedmiocie
powstrzymania ideologii LGBT przez wspólnotę samorządową i uznał ją za niezgodną z Konstytucją RP oraz
wykraczającą poza ustawowe właściwości rady gminy (III SA/GI 15/20).
Stan faktyczny
Skargę w omawianej sprawie złożył do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach Rzecznik Praw
Obywatelskich. Zaskarżył on uchwałę Rady Gminy Istebna pt. Uchwała Nr X/78/2019 Rady Gminy Istebna z 2.9.2019
r. w sprawie podjęcia deklaracji w sprawie powstrzymania ideologii LGBT przez wspólnotę samorządową.
W uchwale gmina Istebna zadeklarowała, że Istebna ma być samorządem wolnym od ideologii LGBT - „będziemy
konsekwentnie bronić naszej wspólnoty samorządowej! Dla dobra życia, rodziny i wolności deklarujemy, że
samorząd który reprezentujemy - zgodnie z naszą wielowiekową kulturą opartą na wartościach chrześcijańskich - nie
będzie ingerować w prywatną sferę życia polskich rodzin. Nie damy narzucić sobie wyolbrzymianych problemów
i sztucznych konfliktów, które niesie ze sobą ideologia LGBT”.
Zarzuty podniesione przez RPO jako skarżącego
W swojej skardze Rzecznik Praw Obywatelskich podniósł, że Rada Gminy Istebna, podejmując zaskarżoną uchwałę,
wykroczyła poza zakres zadań gminy i właściwość rady gminy. W opinii Rzecznika, z art. 6 ust. 1 oraz art. 18 ust.
ustawy o samorządzie gminnym z 8.3.1990 r. (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 713 ze zm., dalej jako SamGminU) wynika
domniemanie właściwości rady gminy we wszystkich sprawach publicznych o znaczeniu lokalnym, nie powierzonych
mocą ustawy innym podmiotom. Jak podnosi Rzecznik, w omawianej sprawie, doszło do wykreowania przez Radę
Gminy Istebna nowego, pozaustrojowego zadania publicznego w postaci obrony przed ideologią LGBT. W opinii
Rzecznika deklaracja podjęcia przez gminę działań w celu realizacji tego zadania, stanowi ingerencję „w sprawy
ogólnokrajowe, a także pozostające z mocy ustawy w zakresie kompetencji innych organów władzy publicznej,
a nawet w działalność podmiotów prywatnych”.
Drugi podniesiony przez Rzecznika Praw Obywatelskich zarzut dotyczył pozaustawowego ograniczenia
konstytucyjnych praw i wolności obywateli RP. Tutaj Rzecznik zwrócił uwagę, że, w myśl art. 31 ust. 3 Konstytucji RP
ograniczenia są dopuszczalne tylko w ustawie i tylko, jeśli są konieczne w demokratycznym państwie dla jego
bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo
wolności i praw innych osób. Zachowana powinna być przy tym zasada proporcjonalności, co jest równoznaczne
z tym, że ingerencje te muszą pozostawać w odpowiedniej proporcji do rangi interesu, któremu ograniczenie ma
służyć (zob. orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 30.7.2014 r.,K 23/11).
Rzecznik wskazał, że uchwała rady gminy narusza art. 47, art. 48, art. 54 ust. 1, art. 70 ust. 1 i art. 73 Konstytucji RP,
ingerując w prawa i wolności obywateli, a w szczególności „w prawo do życia prywatnego i wolność wypowiedzi osób
nieheteronormatywnych i transpłciowych, a także prawo do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami,
prawo do nauki oraz prawo do nauczania wszystkich mieszkańców Gminy Istebna, niezależnie od ich orientacji
seksualnych i tożsamości płciowej (...)”.
Kolejnym podniesionym przez Rzecznika Praw Obywatelskich zarzutem był zarzut naruszenia art. 32 ust. 1 i 2
Konstytucji RP dotyczącego równości wobec prawa. Zakazuje on dyskryminacji w życiu politycznym, społecznym lub
gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny i wskazuje, że wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze
publiczne. Tymczasem, w opinii Rzecznika, zaskarżona uchwała bezpośrednio dyskryminuje mieszkańców gminy
Istebna identyfikujących się jako osoby LGBT poprzez próbę wykluczenia ich ze wspólnoty samorządowej. Jak
argumentował Rzecznik, mieszkańcy gminy Istebna tworzą z mocy prawa wspólnotę samorządową (art. 1
SamGminU), co z kolei, zgodnie z art. 16 Konstytucji RP, oznacza ogół mieszkańców. Powołując się na wyrok NSA
z 2.7.2014 r. (I OSK 1054/14), Rzecznik podkreślił, że „gmina nie może w drodze działalności uchwałodawczej
wykluczać części mieszkańców z członkostwa we wspólności samorządowej i uniemożliwiać im korzystania z pełni
praw i wolności”, jak to ma miejsce w omawianej sprawie.
Rzecznik jako szczególnie niebezpieczne wskazał deklaracje rady gminy dotyczące obrony wspólnoty samorządowej
Istebnej przed ideologią LGBT, pociągające za sobą władcze dyspozycje dla organów gminy i podległych jej
jednostek organizacyjnych. Zdaniem Rzecznika „może to prowadzić do dyskryminacji także w obszarze stosowania
prawa przez te organy i jednostki”.

Rzecznik podniósł także, że zaskarżona uchwała narusza też art. 30, art. 47 i art. 54 Konstytucji RP oraz art. 8 i 10
Europejskiej konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z 4.11.1950 r. (Dz.U. 1993 Nr 61, poz.
284, dalej jako EKPCz). W opinii Rzecznika narusza ona godność człowieka, prawo do życia prywatnego, a także
wolność wypowiedzi ze względu na orientację seksualną i tożsamość płciową. Rzecznik przypomniał, że „orientacja
seksualna, życie seksualne oraz tożsamość płciowa są istotnymi elementami życia prywatnego, objętego ochroną na
gruncie art. 8 Konwencji” (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 12.12.2005 r., K 32/04).
Ponadto RPO podniósł, że zaskarżona uchwała ogranicza prawa rodziców do wychowania dzieci zgodnie z własnymi
przekonaniami, prawa do nauki oraz prawa do nauczania, stoi więc w sprzeczności z art. 48, art. 70 i art. 73
Konstytucji RP.
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w wyroku z 14.7.2020 r. unieważnił zaskarżoną uchwałę Rady Gminy
Istebna, przychylając się do stanowiska skarżącego. Sąd orzekł, że Rada Gminy Istebna wykroczyła poza ustawowe
granice działania gminy, naruszając tym samym art. 7 Konstytucji RP i art. 6 ust. 1 SamGminU. WSA podkreślił, że
zaskarżona uchwała poruszała sprawy o zasięgu ogólnokrajowym, a nie lokalnym, gminnym, takie jak program
nauczania w szkołach, zasady realizacji zadań edukacyjnych, zasady działania przedsiębiorców, które powinny być
jednolicie uregulowane dla wszystkich obywateli RP.
Ponadto WSA zwrócił uwagę, że termin „ideologia LGBT” nie został w jakikolwiek sposób sprecyzowany
w jakiejkolwiek uchwale i jest na tyle kontrowersyjny, że nie należało posługiwać się nim w taki sposób, w jaki
posłużono się nim w uchwale Rady Gminy Istebnej. Kontynuując ten wątek WSA zaznaczył, że „skrót LGBT to
akronim, czyli słowo utworzone przez skrócenie wyrażenia złożonego z dwóch lub więcej słów, w tym przypadku,
posługując się angielskim pierwowzorem; lesbian, gay, bisexual, transgender. Odnosi się zatem do osób o określonej
preferencji seksualnej i identyfikacji płciowej”. Dalej Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach zauważył, że
poprzedzenie skrótu LGBT terminem „ideologia” oznaczałoby, że „wszystkie te osoby mają jedną, wspólną ideologię,
czyli system uporządkowanych poglądów, idei, pojęć”. Zdaniem sądu nie ma jednak jakichkolwiek podstaw, by takie
założenie przyjąć. Nie ma też podstaw, w opinii sądu, do przyjęcia, że istnieje jedna ideologia właściwa wszystkim
osobom heteroseksualnym.
W związku z powyższym Wojewódzki Sąd Administracyjny orzekł, że „to, co jest dla wspólne dla osób z grona LGBT,
to nieheteronormatywne życie seksualne i de facto do tego odnosi się zaskarżona uchwała, a więc do tego, co spaja
tę grupę osób czyli nie ideologia, a ich życie seksualne.(…)”. W dalszej części uzasadnienia WSA zwrócił uwagę na
to, że „tłumaczenie, że LGBT to nie ludzie, a ideologia, jest przymykaniem oczu na rzeczywistość, kiedy nie chce się
dostrzec pełnych konsekwencji takich słów (...)”.
Warto wspomnieć, że argumentując wyrok, WSA wyraźnie wskazał, że uchwała Rady Gminy Istebna dotyczy ludzi
z grona LGBT i ma dla nich skutek dyskryminujący. Według sądu, dyskryminacja to polega na wykluczeniu ze
wspólnoty, wspólnoty samorządowej, rozumianej na gruncie art. 16. Konstytucji RP jako ogół mieszkańców jednostek
zasadniczego podziału terytorialnego. Definicja ta powtarzana jest zresztą w art. 1 ust. 1 i ust. 2 SamGminU. WSA
zwrócił w tym kontekście uwagę na to, że wspólnota wymaga więzi między jej członkami. „Zakłada ich uczestnictwo
we wspólnych sprawach, prawo decydowania o nich, jak również prawo funkcjonowania w przestrzeni publicznej”.
Zaskarżona uchwała, w opinii WSA, pozbawia osoby z grona LGBT tych właśnie atrybutów, przez co jest dla nich
dyskryminująca.
Sąd wskazał, że zaskarżona uchwała jest przejawem dyskryminacji z uwagi na preferencje seksualne i tożsamość
płciową. Stanowi naruszenie art. 32 Konstytucji RP, a także art. 14 EKPCz. Uchwała stanowi także naruszenie art. 21
ust. 1 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej (Dz.Urz. UE C 2007 r., 303.1), który zakazuje wszelkiej
dyskryminacji w szczególności ze względu na płeć, rasę, kolor skóry, pochodzenie etniczne lub społeczne, cechy
genetyczne, język, religię lub przekonania, poglądy polityczne lub wszelkie inne poglądy, przynależność do
mniejszości narodowej, majątek, urodzenie, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną.
Argumentując wyrok WSA dodał, że „słusznie podkreślił RPO, że w ocenie tej uchwały nie można pominąć aktualnej
sytuacji społecznej i nie dostrzec jej skutków, tego rodzaju uchwała przyczynia się do stygmatyzacji ludzi z grona
LGBT, wzmaga ich poczucie zagrożenia, krzywdzi ich”. „Nie można zaakceptować - argumentował dalej WSA -
posługiwania się przez organ władzy publicznej w uchwale z zakresu administracji publicznej „zbitkami myślowymi"
typu „ideologia LGBT" jako niosąca ze sobą „wczesną seksualizację dzieci", „homopropagandę", „atakowanie dzieci
i rodziny" i kierowanie ich pod adresem obywateli lub grup obywateli, nawet jeśli w szerszej dyskusji społecznej jest
to nagminne. Organowi władzy publicznej to nie przystoi”.
III SA/GI 15/20

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach podkreślił, że uchwała Rady Gminy Istebna była dyskryminująca wobec osób LGBT, naruszając zarówno Konstytucję RP, jak i Europejską konwencję o ochronie praw człowieka. Wyrok sądu jest ważny, gdyż broni praw obywateli do równego traktowania i uczestnictwa w życiu publicznym.