Hodowla pszczół a regulamin utrzymania czystości - prawo sąsiedzkie

Tematyka: pszczoły, regulamin, czystość, porządek, sąsiedzkie, prawa miejscowe, deratyzacja, sąd, Gdańsk, uchwała

Nakaz by pszczoły trzymać w pniach (ulach) zasadniczo mieści się w art. 4 ust. 2 pkt 7 CzystGminU jednakże
powinność określonego ustawiania uli w odpowiedniej odległości od granic nieruchomości stanowi
ingerencję w stosunki sąsiednie, uregulowane zasadniczo przepisami KC.
WSA w Gdańsku rozpoznał sprawę ze skargi Prokuratora Rejonowego na uchwałę Rady Gminy z w przedmiocie
przyjęcia Regulaminu utrzymania czystości i porządku na terenie Gminy i stwierdził nieważność załącznika do
zaskarżonej uchwały w części dotyczącej zapisów o ulach i zasadach przeprowadzania deratyzacji. Wyrok WSA
w Gdańsku z 16.12.2020 r., II SA/Gd 227/20,
.
Skarga prokuratora
Skarżący podniósł zarzuty naruszenia art. 4 ust. 1 oraz ust. 2 CzystGminU poprzez wykroczenie poza zakres
upoważnienia ustawowego i wskazanie w Regulaminie w dziale VII § 29 pkt 14 zasad utrzymywania pszczół,
natomiast w dziale VIII § 30 - nałożenia obowiązku deratyzacji.
Stanowisko WSA
WSA wskazał, że uchwała rady gminy podjęta w przedmiocie regulaminu utrzymania porządku i czystości w gminie
ma, zgodnie z przepisem art. 4 ust. 1 CzystGmU, charakter aktu prawa miejscowego.
Zakres i treść prawa miejscowego zawsze są uwarunkowane normami ustalonymi w aktach wyższego rzędu.
Podstawą prawną stanowienia aktów prawa miejscowego jest upoważnienie zawarte w ustawie, co przesądza o ich
zależnej pozycji w hierarchii źródeł prawa. Każdorazowo zatem w akcie rangi ustawowej musi być zawarte
upoważnienie (delegacja) dla rady gminy dla podjęcia aktu prawa miejscowego. Zasada ta znajduje też
potwierdzenie w art. 40 ust. 1 SamGminU. Przy ocenie aktu prawa miejscowego należy mieć na względzie, że akt ten
nie może naruszać nie tylko regulacji ustawy zawierającej delegację do jego ustanowienia, ale również przepisów
Konstytucji RP oraz innych ustaw pozostających w pośrednim lub bezpośrednim związku z regulowaną materią.
Wszelkie normy dotyczące konstytucyjnych praw i wolności człowieka zastrzeżone są zaś wyłącznie dla ustaw i nie
mogą być regulowane aktami niższego rzędu.
Organ uchwałodawczy gminy ma obowiązek ścisłej interpretacji normy upoważniającej, którą w okolicznościach
niniejszej sprawy stanowi art. 4 ust. 2 i 2a CzystGmU, co oznacza, że nie może domniemywać swej kompetencji
i dokonywać wykładni rozszerzającej czy wyprowadzać kompetencji w drodze analogii. Odstąpienie od wskazanych
reguł narusza związek formalny i materialny między aktem wykonawczym a ustawą, co z reguły stanowi istotne
naruszenie prawa.
Miejsce dla pszczół
Zgodnie z zaskarżonym § 29 pkt 14 Regulaminu pszczoły winny być trzymane w pniach (ulach) ustawionych
w odległości co najmniej 5 m od granicy nieruchomości, w taki sposób, aby wylatujące i przylatujące pszczoły nie
zakłócały korzystania z nieruchomości sąsiadujących z terenem hodowli. Stosownie do art. 4 ust. 2 pkt 7 CzystGmU
regulamin określa szczegółowe zasady utrzymania czystości i porządku na terenie gminy dotyczące wymagań
utrzymywania zwierząt gospodarskich na terenach wyłączonych z produkcji rolniczej, w tym także zakazu ich
utrzymywania na określonych obszarach lub w poszczególnych nieruchomościach.
W ocenie Sądu, nakaz by pszczoły trzymać w pniach (ulach) zasadniczo mieści się w powołanej powyżej delegacji
ustawowej, jednakże powinność określonego ustawiania uli w odpowiedniej odległości od granic nieruchomości
stanowi, zdaniem sądu, ingerencję w stosunki sąsiednie, uregulowane zasadniczo przepisami Kodeksu cywilnego.
Zakłócenia powodowane przez pszczoły mogą zostać zakwalifikowane jako immisje, a te z kolei podlegają
regulacjom prawa prywatnego (por. wyrok WSA w Warszawie z 9.7.2020 r., IV SA/Wa 1217/20,
).
Sąd wskazał także, ze odesłanie do ochrony innych osób zamieszkałych na nieruchomości lub nieruchomościach
sąsiednich nie stanowi określenia wymagań w zakresie wymagań utrzymania zwierząt gospodarskich na terenach
wyłączonych z produkcji rolniczej, podobnie jak odesłanie do ochrony innych osób zamieszkałych na nieruchomości
lub nieruchomościach sąsiednich nie stanowi określenia wymagań. Przyjęcie takiej metody regulacji czyni otwartym
przedmiot regulacji (wyrok NSA z 7.10.2020 r., II OSK 1610/18,
).
Deratyzacja

Zaskarżony § 30 załącznika do uchwały nakazuje przeprowadzenie deratyzacji miejsc oraz pomieszczeń
nieruchomości, wymieniając przykłady takich miejsc (ust. 1). Następnie, nakazuje się stosowanie przy deratyzacji
preparatów (trutek) „ogólnodostępnych, zatwierdzonych przez Ministerstwo Zdrowia, o wysokiej skuteczności
i relatywnie małej toksyczności dla środowiska naturalnego” (ust. 2). Ust. 3 zaskarżonego przepisu wymienia terminy
deratyzacji, wskazując dwa okresy w ciągu roku. Z kolei ust. 4 § 30 nakazuje przeprowadzenie deratyzacji według
potrzeb, zgodnie z harmonogramem w uzgodnieniu z Państwowym Powiatowym Inspektorem Sanitarnym.
Zgodnie z art. 4 ust. 2 pkt 8 CzystGmU regulamin wyznacza obszary podlegające obowiązkowej deratyzacji i terminy
jej przeprowadzania. Zdaniem sądu, wyżej opisany sposób sformułowania powyższego obowiązku deratyzacji
narusza cytowaną delegację ustawową w ust. 1, ponieważ rada gminy nałożyła obowiązek deratyzacji na właścicieli
nieruchomości. Jak podnosi się w orzecznictwie, lokalny prawodawca winien kazuistycznie wskazać obszary na
terenie gminy, które ze względu na szczególne usytuowanie, otoczenie czy realizowane tam funkcje bądź inne
okoliczności, wymagają poddania ich obowiązkowej deratyzacji. Zatem, jak wynika z brzmienia art. 4 ust. 2 pkt 8
CzystGmU, kompetencją rady gminy jest wyznaczenie obszaru deratyzacji, co nie obejmuje aspektu podmiotowego.
Z uwagi na nałożenie obowiązku na właścicieli nieruchomości przepis ten należało uznać za istotnie naruszający art.
4 ust. 2 pkt 8 CzystGmU.
Podobnie, w ust. 2 § 30 regulaminu uchwałodawca lokalny również przekroczył delegację ustawową, poprzez
nakazanie używania do deratyzacji określonych (konkretnych) preparatów zatwierdzonych przez Ministerstwo
Zdrowia. Nałożenie tego rodzaju obowiązku nie ma podstawy prawnej we wskazanym art. 4 ust. 2 pkt 8 CzystGmU,
z którego wynika konieczność określenia obszarów i terminów deratyzacji w danej gminie, a nie środków, przy
pomocy których deratyzacja ta nastąpi. Tym samym i w tym zakresie należało orzec nieważność wskazanego
przepisu wobec braku kompetencji do jego wydania.
Rada gminy jest wyłącznie uprawniona do wyznaczenia obszarów, które podlegają obowiązkowej deratyzacji
i terminów jej przeprowadzenia bez możliwości przekazania tej kompetencji na rzecz innego podmiotu. Delegowanie
tego obowiązku na inny podmiot stanowi istotne naruszenie prawa skutkujące stwierdzeniem nieważności (zob.
wyrok WSA w Gdańsku z 9.5.2012 r., II SA/Gd 120/12,
).
Z kolei regulacja dotycząca obowiązku dwukrotnego wykładania trutek w ciągu roku co do zasady jest prawidłowa,
jednakże wobec stwierdzenia nieważności pozostałej części przepisu, przepis ten nie mógł się ostać, ponieważ
stanowiłby niekompletną regulację kwestii deratyzacji przekazanej do ustanowienia radzie gminy na mocy art. 4 ust.
2 pkt 8 CzystGmU.

Komentarz
Orzeczenie odnosi się do problemu dopuszczalnego zakresu Regulaminu utrzymania czystości i porządku na terenie
gminy i to w 2 zakresach:
1. określenia wymagań utrzymywania zwierząt gospodarskich oraz
2. wyznaczania obszarów podlegających obowiązkowej deratyzacji i terminów jej przeprowadzania.
Przepis art. 4 ust. 2 CzystGmU należy wykładać ściśle. Gminy mają kompetencję do określana zasad utrzymania
czystości i porządku w zakresie wynikającym wyraźnie z tego przepisu.
WSA odniósł się także do ważnej kwestii relacji prawa miejscowego i prawa sąsiedzkiego (rozumianego jako
stosowne regulacje KC) – obie te regulacje są od siebie niezależne. Nie jest także tak, że to działanie gminy
polegające na podejmowanie określonych rozwiązań prawnych (uchwały) jest w stanie rozstrzygnąć spory sąsiedzkie
– a tego często mieszkańcy danej gminy oczekują.

Wyrok WSA w Gdańsku z 16.12.2020 r., II SA/Gd 227/20,

Orzeczenie odnosi się do problemu dopuszczalnego zakresu Regulaminu utrzymania czystości i porządku na terenie gminy, szczególnie dotyczącego wymagań utrzymywania zwierząt gospodarskich oraz obszarów podlegających obowiązkowej deratyzacji i terminów jej przeprowadzania. Wyrok WSA w Gdańsku z 16.12.2020 r. podkreśla konieczność ściśłego wykładania przepisów prawa miejscowego oraz niezależności prawa sąsiedzkiego od decyzji gminy.