Gmina musi zapewnić pomoc każdemu zwierzęciu poszkodowanemu w zdarzeniu drogowym

Zgodnie z art. 11a ust. 1 OchrZwU rada gminy ma obowiązek uchwalenia programu opieki nad zwierzętami bezdomnymi i zapobiegania bezdomności zwierząt. W przypadku zdarzeń drogowych z udziałem zwierząt, gmina musi zapewnić całodobową opiekę weterynaryjną, niezależnie od ustalenia właściciela zwierzęcia. WSA w Kielcach rozpatrzył sprawę skargi prokuratora na uchwałę Rady Gminy Bieliny dotyczącą programu opieki nad zwierzętami bezdomnymi, stwierdzając nieważność ust. 2 załącznika uchwały.

Tematyka: ochrona zwierząt, program opieki, zwierzęta bezdomne, zapobieganie bezdomności, całodobowa opieka weterynaryjna, WSA Kielce, nieważność uchwały, właściciel zwierzęcia, zdarzenia drogowe

Zgodnie z art. 11a ust. 1 OchrZwU rada gminy obowiązana jest do uchwalenia programu opieki nad
zwierzętami bezdomnymi oraz zapobiegania bezdomności zwierząt, a zatem celem programu jest nie tylko
zapewnienie opieki zwierzętom bezdomnym, ale również zapobieganie bezdomności zwierząt. Tym samym,
skoro ustawodawca w art. 11a ust. 2 pkt 8 OchrZwU nie określił wprost, że zapewnienie całodobowej opieki
weterynaryjnej w przypadkach zdarzeń drogowych z udziałem zwierząt ma dotyczyć wyłącznie zwierząt,
których właściciela da się ustalić, rada gminy nie jest uprawniona do dokonania takiego zawężenia. Nie ma
również kompetencji do ograniczenia obowiązku zapewnienia całodobowej opieki weterynaryjnej
w przypadkach zdarzeń drogowych z udziałem zwierząt tylko do przypadków, gdy zdarzenie takie zostanie
zgłoszone przez wskazane w zaskarżonym zapisie podmioty.
Stan faktyczny
WSA w Kielcach rozpoznał sprawę ze skargi prokuratora rejonowego Kielce-Wschód w Kielcach na uchwałę Rady
Gminy Bieliny w przedmiocie przyjęcia programu opieki nad zwierzętami bezdomnymi oraz zapobiegania
bezdomności zwierząt na terenie gminy i stwierdził nieważność § 3 ust. 2 załącznika do zaskarżonej uchwały.
W sprawie tej Rada Gminy Bieliny podjęła uchwałę na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 15 ustawy z 8.3.1990 r.
o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 40; dalej: SamGminU) oraz art. 11a ust. 1 ustawy z 21.8.1997 r.
o ochronie zwierząt (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1580; dalej: OchrZwU). W § 1 tej uchwały przyjęła „Program opieki nad
zwierzętami bezdomnymi oraz zapobiegania bezdomności zwierząt na terenie gminy Bieliny w 2023 r.” w brzmieniu
stanowiącym załącznik do uchwały.
W skierowanej do WSA w Kielcach skardze, domagając się stwierdzenia nieważności powyższej uchwały w zakresie
§ 3 ust. 2 załącznika do uchwały, prokurator rejonowy Kielce-Wschód w Kielcach uchwale tej zarzucił istotne
naruszenie art. 11a ust. 1 OchrZwU, polegające na przekroczeniu zakresu delegacji ustawowej dla ustanowienia aktu
prawa miejscowego poprzez wskazanie w zakresie § 3 ust. 2 załącznika do uchwały, że w przypadku zdarzeń
drogowych z udziałem zwierząt odpowiednia usługa weterynaryjna zostanie wykonana po otrzymaniu zgłoszenia od
policji, z Urzędu Gminy Bieliny lub odpowiednich służb ratowniczych w przypadku, gdy nie będzie możliwe ustalenie
właściciela zwierzęcia biorącego udział w zdarzeniu drogowym.
W uzasadnieniu skargi jej autor podał, że ratio legis art. 11a ust. 2 pkt 8 OchroZwU jest takie, aby każde
poszkodowane zwierzę znalazło natychmiastową pomoc lekarską, bez zwłoki wynikającej np. z poszukiwania
właściciela. Przepis ten nakłada obowiązek zapewnienia całodobowej usługi weterynaryjnej zwierzętom, nie zaś tylko
zwierzętom bezdomnym. Ponadto brak jest uzasadnienia dla ograniczenia obowiązku gminy poprzez wskazanie
sposobu zgłoszenia takiego zdarzenia oraz wskazanie wymogu ustalenia właściciela zwierzęcia biorącego udział
w zdarzeniu drogowym.
W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie. Podniósł, że z treści zaskarżonego zapisu wynika
zobowiązanie do obciążenia właściciela zwierzęcia gospodarskiego kosztami zapewnienia opieki nad tym
zwierzęciem, gdyż przepisy OchrZwU oraz przepisy ustawy o finansach publicznych nie przewidują możliwości
wydatkowania środków publicznych na zwierzęta stanowiące własność innych podmiotów.
Ponadto art. 11a ust. 2 OchrZwiU otrzymał brzmienie: „Program, o którym mowa w ust. 1, obejmuje
w szczególności”, co pozwala na umieszczenie w programie treści, zdaniem organu, niezbędnych do należytego
wykonania zadania własnego gminy i uelastycznienia sposobu realizacji zadania własnego przez gminę. Oznacza to,
że § 3 ust. 2 programu znajduje oparcie w nowym brzmieniu art. 11a ust. 2 OchrZwU. Tym samym zarzut skargi
dotyczący wyjścia rady gminy w tym zakresie poza granice ustawowego upoważnienia jest chybiony.
Stanowisko WSA
Z treści art. 91 ust. 1 i 4 SamGminU wynika, że przesłanką stwierdzenia nieważności uchwały organu samorządu
gminnego jest istotna sprzeczność uchwały z prawem. W orzecznictwie podkreśla się, że opierając się na konstrukcji
wad powodujących nieważność oraz wzruszalność decyzji administracyjnych, można wskazać rodzaje naruszeń
przepisów, które trzeba zaliczyć do istotnych, skutkujących nieważnością uchwały organu gminy. Do nich należy
naruszenie: przepisów wyznaczających kompetencję do podejmowania uchwał, podstawy prawnej podejmowania

uchwał, przepisów prawa ustrojowego, przepisów prawa materialnego, przez wadliwą ich wykładnię, oraz przepisów
regulujących procedurę podejmowania uchwał.
Podstawą materialnoprawną podjęcia zaskarżonej uchwały były przepisy zawarte w art. 11a OchrZwU. Zgodnie z art.
11a ust. 1 OchrZwU rada gminy, wypełniając obowiązek, o którym mowa w art. 11 ust. 1 OchrZwU, określa, w drodze
uchwały, corocznie do 31.3. program opieki nad zwierzętami bezdomnymi oraz zapobiegania bezdomności zwierząt.
W myśl art. 11a ust. 2 OchrZwU program, o którym mowa w ust. 1, obejmuje w szczególności:
1. zapewnienie bezdomnym zwierzętom miejsca w schronisku dla zwierząt;
2. opiekę nad wolno żyjącymi kotami, w tym ich dokarmianie;
3. odławianie bezdomnych zwierząt;
4. obligatoryjną sterylizację albo kastrację zwierząt w schroniskach dla zwierząt;
5. poszukiwanie właścicieli dla bezdomnych zwierząt;
6. usypianie ślepych miotów;
7. wskazanie gospodarstwa rolnego w celu zapewnienia miejsca dla zwierząt gospodarskich;
8. zapewnienie całodobowej opieki weterynaryjnej w przypadkach zdarzeń drogowych z udziałem zwierząt.
Zarzut skargi dotyczący przekroczenia ustawowego upoważnienia w § 3 ust. 2 załącznika do zaskarżonej uchwały
zasługiwał na uwzględnienie. W § 3 ust. 1 tego zapisu wskazano konkretny podmiot zapewniający całodobową
opiekę weterynaryjną w przypadku zdarzeń drogowych z udziałem zwierząt, natomiast w zaskarżonym § 3 ust. 2
postanowiono, że odpowiednia usługa weterynaryjna zostanie wykonana po otrzymaniu zgłoszenia od policji,
z Urzędu Gminy Bieliny lub odpowiednich służb ratowniczych w przypadku, gdy nie będzie możliwe ustalenie
właściciela zwierzęcia biorącego udział w zdarzeniu drogowym.
WSA uznał, że zaskarżony zapis nie zawiera prawidłowych uregulowań w przedmiocie zapewnienia całodobowej
opieki weterynaryjnej w przypadkach zdarzeń drogowych z udziałem zwierząt. Z treści tego zapisu można bowiem
wysnuć wniosek, że rada gminy opiekę tę ograniczyła tylko do zwierząt, których właściciela nie można ustalić, co
oznacza, że pomocy takiej nie otrzyma przykładowo zwierzę podróżujące z właścicielem lub zwierzęta domowe czy
gospodarskie, które uciekły albo zabłąkały się, a których właściciel jest znany. Trzeba podkreślić, że kompetencja do
takiego ograniczenia nie wynika z art. 11a ust. 2 pkt 8 OchrZwU. Przepis ten odnosi się do wszystkich zwierząt,
w tym zwierząt, których właściciela da się ustalić. Zdaniem sądu ratio legis tego przepisu jest takie, aby każde
poszkodowane zwierzę znalazło natychmiastową pomoc lekarską (np. jak wyżej wspomniano, zwierzę podróżujące
z właścicielem, który w wyniku wypadku drogowego trafił do szpitala).
Zasadne jest zaznaczenie, że zgodnie z art. 11a ust. 1 OchrZwU rada gminy obowiązana jest do uchwalenia
programu opieki nad zwierzętami bezdomnymi oraz zapobiegania bezdomności zwierząt, a zatem celem programu
jest nie tylko zapewnienie opieki zwierzętom bezdomnym, ale również zapobieganie bezdomności zwierząt. Tym
samym, skoro ustawodawca w art. 11a ust. 2 pkt 8 OchrZwU nie określił wprost, że zapewnienie całodobowej opieki
weterynaryjnej w przypadkach zdarzeń drogowych z udziałem zwierząt ma dotyczyć wyłącznie zwierząt, których
właściciela da się ustalić, rada gminy nie jest uprawniona do dokonania takiego zawężenia. Nie ma również
kompetencji do ograniczenia obowiązku zapewnienia całodobowej opieki weterynaryjnej w przypadkach zdarzeń
drogowych z udziałem zwierząt tylko do przypadków, gdy zdarzenie takie zostanie zgłoszone przez wskazane
w zaskarżonym zapisie podmioty.

Komentarz
W art. 11a ust. 2 i ust. 5 OchrZwU ustawodawca enumeratywnie wskazał zakres regulacji, która winna być
unormowana w programie. Rada gminy w tym przypadku nie ma więc możliwości odstąpienia od uregulowania
spraw, które powinny być określone w programie, lecz zobowiązana jest do określenia w nim wszystkich wskazanych
w delegacji ustawowej elementów. W szczególności nie ma podstaw do ograniczania zapisów uchwały w zakresie
konieczności udzielenia pomocy weterynaryjnej zwierzętom poszkodowanym w zdarzeniach drogowych – niezależnie
od tego, czy zwierzę ma właściciela i czy ostatecznie inny podmiot mógłby ponieść koszty tej opieki. Uchybienie
w tym zakresie skutkuje stwierdzeniem nieważności uchwały.

Wyrok WSA w Kielcach z 13.12.2023 r., II SA/Ke 569/23,

Wyrok WSA w Kielcach potwierdza, że rada gminy nie może ograniczać obowiązku zapewnienia opieki weterynaryjnej zwierzętom poszkodowanym w zdarzeniach drogowych jedynie do zwierząt bezdomnych. Uchybienie w tym zakresie skutkuje stwierdzeniem nieważności uchwały na podstawie istotnego naruszenia prawa.