Zgoda wspólników na uszczuplenie praw udziałowych

Przepis art. 246 § 3 KSH wymaga zgody wszystkich wspólników na zmianę umowy spółki, zwiększającą świadczenia lub uszczuplającą prawa udziałowe. W kontekście sprawy Ł.F. vs Sp. z o.o. w L., Sąd Apelacyjny w Lublinie stwierdził, że uchwała zmieniająca umowę spółki poprzez wyłączenie indywidualnej kontroli wspólników stanowi uszczuplenie praw udziałowych i wymaga zgody wszystkich wspólników, w tym powoda.

Tematyka: przepis art. 246 KSH, zgoda wspólników, uszczuplenie praw udziałowych, Sąd Apelacyjny w Lublinie, uchwała zmieniająca umowę spółki, spór korporacyjny

Przepis art. 246 § 3 KSH wymaga zgody wszystkich wspólników na zmianę umowy spółki, zwiększającą świadczenia lub uszczuplającą prawa udziałowe. W kontekście sprawy Ł.F. vs Sp. z o.o. w L., Sąd Apelacyjny w Lublinie stwierdził, że uchwała zmieniająca umowę spółki poprzez wyłączenie indywidualnej kontroli wspólników stanowi uszczuplenie praw udziałowych i wymaga zgody wszystkich wspólników, w tym powoda.

Przepis art. 246 § 3 KSH o treści „uchwała dotycząca zmiany umowy spółki, zwiększająca świadczenia
wspólników lub uszczuplająca prawa udziałowe bądź prawa przyznane osobiście poszczególnym
wspólnikom, wymaga zgody wszystkich wspólników, których dotyczy” odnosi się także do wszystkich
uprawnień wspólnika przysługujących mu, jako udziałowcowi spółki na tych samych ogólnych zasadach, jak
innym wspólnikom, a nie tylko do „udziałów uprzywilejowanych” z art. 174 § 3 KSH - orzekł Sąd Apelacyjny
w Lublinie (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 5.3.2020 r., I AGa 61/19, 
).
Opis stanu faktycznego
Powód Ł.F. jest mniejszościowym wspólnikiem (...) Sp. z o.o. w L. i pełnił funkcję prezesa zarządu spółki. 21.9.2018
r. odbyło się Nadzwyczajne Zgromadzenie Wspólników Spółki, które przyjęło uchwałę nr 1, mocą której dodano do
umowy spółki § 12a zawierający postanowienie o utworzeniu organu spółki - rady nadzorczej, ustalające jej
kompetencje, skład i sposób powoływania członków oraz wyłączono indywidualną kontrolę wspólników. Uchwała
została przyjęta większością głosów, przy sprzeciwie pełnomocnika Ł.F., którego to sprzeciw został zaprotokołowany.
Wyrokiem z 8.4.2019 r. Sąd Okręgowy w Lublinie uchylił uchwałę nr 1 Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników
Spółki (...) Sp. z o.o. w L.
Rozpoznając apelację, Sąd Apelacyjny w Lublinie zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że oddalił powództwo.
Z uzasadnienia Sądu
Zasadny jest zarzut pozwanej nieprawidłowego zastosowania w sprawie normy art. 249 § 1 KSH oraz naruszenia
przepisu art. 252 § 1 KSH poprzez jego niezastosowanie i końcowe uznanie, że podjęcie zaskarżonej uchwały
większością głosów doprowadziło do jej niewadliwego przyjęcia, a sama uchwała winna zostać uchylona, jako
mająca na celu pokrzywdzenie wspólnika, godząca w interesy spółki.
Nie budzi w judykaturze wątpliwości pogląd, który należy uznać już za utrwalony, że przepis art. 246 § 3 KSH o treści
„uchwała dotycząca zmiany umowy spółki, zwiększająca świadczenia wspólników lub uszczuplająca prawa udziałowe
bądź prawa przyznane osobiście poszczególnym wspólnikom, wymaga zgody wszystkich wspólników, których
dotyczy” odnosi się także do wszystkich uprawnień wspólnika przysługujących mu, jako udziałowcowi spółki na tych
samych ogólnych zasadach, jak innym wspólnikom, a nie tylko do „udziałów uprzywilejowanych” z art. 174 § 3 KSH
(por. wyrok SN z 12.5.2005 r., V CSK 562/04, OSNC 2006, Nr 4, poz. 70; wyrok SN z 7.5.2010 r., III CSK 246/09,
Palestra 2010, Nr 7-8, poz. 262; wyrok SA w Poznaniu z 5.6.2008 r., I ACa 351/08). W związku z tym wskazuje się
zasadnie i stanowisko to w pełni podziela Sąd Apelacyjny rozpoznający niniejszą sprawę, że uchwała wspólników
zmieniająca umowę spółki przez wyłączenie indywidualnej kontroli wspólników, a więc pozbawienie ich prawa
służącego każdemu wspólnikowi z mocy art. 212 § 1 KSH z tytułu posiadanego udziału, wprost stanowi uszczuplenie
prawa udziałowego każdego wspólnika i wymaga, z mocy przywołanego przepisu, uzyskania zgody każdego
wspólnika, a więc także i powoda, gdyż bezspornie powoda uchwała taka dotyczy. Okolicznością bezsporną między
stronami jest, że zaskarżona uchwała została podjęta przy sprzeciwie powoda – współudziałowca spółki, zatem
narusza normę art. 246 § 3 KSH, czyli jest wprost sprzeczna z ustawą (por. wyrok SN z 13.6.2013 r., IV CSK 694/12,
) i na podstawie art. 252 § 1 KSH oznaczonym podmiotom (w tym powodowi) służyło uprawnienie do
wniesienia powództwa o stwierdzenie jej nieważności (wyrok SA w Warszawie z 19.1.2016 r., VI ACa 777/15,
). Artykuł 252 KSH odnosi się do innej sytuacji, niż sytuacje uregulowane w art. 249 KSH. Chodzi w nim o te
przypadki, gdy następuje naruszenie przepisów ustawy bezwzględnie obowiązujących, ale też dyspozytywnych, które
wcześniej nie zostały zmienione umową stron, przy czym sprzeczność z prawem może odnosić się do treści samej
uchwały, jak i sposobu zwoływania i obradowania zgromadzenia oraz trybu podejmowania uchwały, przy czym
uchybienia o charakterze proceduralnym (formalnym) muszą wpływać na jej treść lub wynik głosowania (por. wyrok
SN z 9.9.2010 r., I CSK 530/09, 
; wyrok SN z 18.4.2019 r., II CSK 197/18, 
; wyrok SN z 26.3.2009 r.,
I CSK 253/18).
Wbrew zarzutowi apelacji, możliwy jest zbieg przesłanek z art. 249 KSH i art. 252 KSH, czyli sprzeczności uchwały
z umową spółki lub dobrymi obyczajami oraz równocześnie sprzeczności z ustawą, co jednak nie pozostawia
swobody uprawnionym podmiotom i sądom w eliminowaniu takich uchwał z porządku prawnego (wyrok SA
w Szczecinie z 27.10.2016 r., I ACa 413/16, 
; wyrok SN z 24.6.2009 r., I CSK 510/08, 
). Na gruncie
Kodeksu spółek handlowych (inaczej, niż na gruncie poprzednio obowiązującego Kodeksu handlowego) podstawowy
podział z punktu widzenia podejmowanych uchwał możliwych do wyeliminowania z porządku prawnego, to podział na



uchwały: a) prawidłowo podjęte i wadliwe (które mogą ulec uchyleniu na podstawie art. 249 KSH), b) nieważne (co do
których można żądać stwierdzenia nieważności – art. 252 KSH).
Wskazany, dychotomiczny podział jest wyczerpujący z punktu widzenia nieprawidłowości uchwał, a ustawodawca
wprowadził (w przeciwieństwie do stanu prawnego pod rządami Kodeksu handlowego) dwa, odrębne od siebie tryby
ich zaskarżania. Uchwały wadliwe mają tę cechę, że nie są nieważne, a tylko potencjalnie mogą utracić swoją
ważność na podstawie konstytutywnego orzeczenia sądu (wyrok SA w Warszawie z 19.1.2016 r., VI ACa 777/15,
). Uchwała nieważna z kolei, to uchwała sprzeczna z ustawą, dotknięta sankcją szczególnej nieważności ex
lege (wyrok SN z 18. 2.2016 r., II CSK 156/15, 
) od chwili jej podjęcia, ab initio, co stwierdza sąd
deklaratoryjnym orzeczeniem Sądu. W sytuacji sprzeczności uchwały z przepisami ustawy, a także jednoczesnego
naruszenia umowy spółki lub dobrych obyczajów i wypełnienia pozostałych przesłanek z art. 249 KSH
niedopuszczalnym jest jednak stosowanie przez sąd dyspozycji art. 249 § 1 KSH, gdyż nieważność uchwały ma
charakter pierwszoplanowy, zasadniczy i możliwa jest jej eliminacja wyłącznie w trybie art. 252 § 1 KSH, czyli
w procesie zainicjowanym pozwem o stwierdzenie nieważności tej uchwały, z obowiązkiem sądu potwierdzenia
jedynie określonych okoliczności, które już zaistniały. Zarazem, jeżeli wytoczono powództwo wyłącznie o uchylenie
uchwały (jak w niniejszej sprawie), a w toku postępowania ustalono jej sprzeczność z ustawą, to sąd, z uwagi na brak
stosownego żądania strony, nie może stwierdzić, że jest ona sprzeczna z ustawą i nieważna, gdyż naruszyłoby to
zakaz z art. 321 § 1 KPC (por. wyrok SA w Lublinie z 10.4.2013 r., I ACa 6/13, 
). Roszczenia o stwierdzenie
nieważności uchwały (art. 252 KSH), ewentualnie o jej uchylenie (art. 249 KSH) mają samodzielny charakter,
natomiast mogą być dochodzone jednym pozwem w ramach kumulacji roszczeń (powództwa ewentualnego)
w sytuacji, gdy sama pozywająca strona nie jest dostatecznie przekonana o faktycznym charakterze wadliwości
kwestionowanej uchwały, przy oczywistym zastrzeżeniu, że z uwagi na pierwszoplanową wadliwość uchwały
sprzecznej z ustawą, powództwo o stwierdzenie jej nieważności powinno być zgłaszane, jako pierwsze (por. wyrok
SA w Krakowie z 31.5.2016 r., I ACa 49/16, 
; wyrok SA w Szczecinie z 27.10.2016 r., I ACa 413/16, 
;
wyrok SN z 24.6.2009 r., I CSK 510/08, 
; wyrok SA w Krakowie z 31.8.2016 r., I ACa 514/16, 
; wyrok
SA w Szczecinie z 19.12.2017 r., I ACa 617/17, 
).
Przywołana odrębność powództw z art. 249 i 252 KSH, odmienność przesłanek uchylenia i stwierdzenia nieważności
uchwały wspólników oraz różne skutki orzeczeń zapadłych w takich sprawach, mimo tożsamego rezultatu (eliminacji
uchwały z obrotu prawnego) sprawiają, że w przypadku zbiegu przesłanek z obu przepisów Sąd może zastosować
wyłącznie hipotezę art. 252 KSH i stwierdzić nieważność uchwały, o ile powód o to wnosił, gdyż nie można uchylić
uchwały nieważnej już w chwili jej podjęcia (por. wyrok SA w Krakowie z 31.5.2016 r., I ACa 49/16, 
; wyrok SN
z 24.6.2009 r., I CSK 510/08, 
). Jak wskazano uprzednio, uchwała wadliwa w świetle art. 249 KSH jest ważna
i może zostać uchylona tylko wtedy, gdy w ogóle nie jest sprzeczna z ustawą lub oddalono powództwo o stwierdzenie
jej nieważności (por. wyrok SA w Krakowie z 3.6.2015 r., I ACa 411/15, 
; wyrok SA w Krakowie z 14.9.2012 r.,
I ACa 784/12, 
; wyrok SA w Lublinie z 10.4.2013 r., I ACa 6/13, 
).

Komentarz
Sąd Apelacyjny uznał, że okolicznością bezsporną jest to, że powód domagał się wyłącznie uchylenia zaskarżonej
uchwały, a niekwestionowany fakt podjęcia jej większością głosów przy wyraźnym sprzeciwie powoda, z uwagi na
przedmiot uchwały ograniczający prawa korporacyjne powoda z art. 212 KSH wprost wiązał się z nieważnością
uchwały w świetle art. 246 § 3 KSH z przyczyn podanych w uzasadnieniu wyroku. Sąd odwoławczy uznał więc, że
uniemożliwia to uwzględnienie powództwa a limine.

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 5.3.2020 r., I AGa 61/19, 








Sąd Apelacyjny w Lublinie oddalił powództwo, uzasadniając, że pomimo sprzeciwu powoda, uchwała zmieniająca umowę spółki była nieważna zgodnie z art. 246 § 3 KSH. Zdaniem sądu, uniemożliwiało to uwzględnienie powództwa a limine.