Zwiększenie efektywności rad nadzorczych spółek kapitałowych

Celem projektu nowelizacji KSH jest wzmocnienie nadzoru w spółkach kapitałowych poprzez wprowadzenie doradcy rady nadzorczej oraz wymogu zgody na transakcje o znaczącej wartości. Projekt ma na celu zwiększenie zaufania do działalności spółek kapitałowych oraz poprawę relacji z inwestorami.

Tematyka: nadzór korporacyjny, rada nadzorcza, spółki kapitałowe, efektywność, zaufanie, inwestorzy, nadużycia, kontrola, transakcje, zgoda

Celem projektu nowelizacji KSH, który znajduje się obecnie na etapie konsultacji społecznych, jest
wzmocnienie nadzoru w spółkach kapitałowych. Zgodnie z proponowanymi rozwiązania ma to nastąpić
poprzez m.in.: wprowadzenie podmiotu – doradcy rady nadzorczej oraz ustanowienie wymogu uzyskania
zgody rady nadzorczej na zawarcie transakcji o znaczącej wartości.
Cel projektowanej regulacji
Zdaniem autorów projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw (nr
z wykazu: UD113; dalej: nowelizacja KSH) - Komisji do spraw reformy nadzoru właścicielskiego powołanej w lutym
2020 r. przy Ministerstwie Aktywów Państwowych, zwiększenie efektywności nadzoru korporacyjnego realizowanego
przez rady nadzorcze spółek kapitałowych może się przyczynić do zmniejszenia ryzyk związanych z działalnością
gospodarczą tych podmiotów, a także wyeliminowania społecznie dostrzeganych przypadków nadużyć związanych
z ich funkcjonowaniem. Skutkiem tego może być zwiększenie zaufania do aktywności realizowanych przez spółki
kapitałowe. Ponadto przyznanie radom nadzorczym tych podmiotów dodatkowych narzędzi oraz mechanizmów
kontrolnych, może - w ocenie projektodawcy - przyczynić się do poprawy postrzegania tych jednostek z perspektywy
krajowych oraz zagranicznych dawców kapitału, co potencjalnie poprawi zdolności pozyskiwania przez nie
dodatkowych środków przeznaczanych na nakłady inwestycyjne.
Rada nadzorcza - usytuowanie i dotychczasowe kompetencje
W treści uzasadnienia projektowanej regulacji, dostępnego na stronie internetowej Rządowego Centrum Legislacji,
w pierwszej kolejności odniesiono się do roli rady nadzorczej w spółkach kapitałowych. Wskazano, iż to właśnie na
radach nadzorczych spoczywa zadanie bieżącego nadzoru nad każdym obszarem prowadzenia działalności przez te
podmioty (spółki kapitałowe). Utworzenie przedmiotowego organu jest obligatoryjne na poziomie spółki akcyjnej, zaś
w przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, decyzja ta pozostaje uzależniona od woli wspólników, chyba
że omawiany podmiot osiągnął określoną skalę działalności oraz złożoność struktury udziałowej (tj. kapitał zakładowy
przewyższa kwotę 500 tysięcy złotych, a wspólników jest więcej niż dwudziestu pięciu). W ramach nowego typu
spółki kapitałowej, jakim jest prosta spółka akcyjna, rada nadzorcza pozostaje organem fakultatywnym, którego
działanie uzależnione jest od woli współwłaścicieli (w przypadku powołania tego podmiotu z radą dyrektorów, część
jego piastunów może pełnić rolę dyrektorów niewykonawczych, którzy funkcjonalnie pozostają podobni do członków
rady nadzorczej). Rada nadzorcza nie ma jednego, przypisanego przez ustawodawcę zadania, skorelowanego
z konkretnym obszarem działalności spółki kapitałowej. Występuje ona jako kolegialny organ będący swoistą
reprezentacją osób ponoszących ekonomiczne ryzyko funkcjonowania spółki, pozostając w modelu stałym wewnątrz
przedmiotowej organizacji. Patrząc przez pryzmat kompetencji, rada nadzorcza powinna pracować jako ciało
gwarantujące, że prowadzący sprawy spółki członkowie zarządu będą podejmowali wyłącznie działania zgodne
z interesem spółki. Warunkiem realności sformułowanego założenia konstrukcyjnego spółki kapitałowej jest
równowaga informacyjna, występująca pomiędzy zarządem a członkami rady nadzorczej.
Wzmocnienie nadzoru w spółkach kapitałowych
1. Nałożenie na zarząd obowiązku udzielania z własnej inicjatywy określonych informacji radzie nadzorczej.
Na gruncie obecnie obowiązujących przepisów KSH (art. 219 § 4 KSH i art. 382 § 4 KSH) rada nadzorcza
posiada możliwość badania wszystkich dokumentów spółki oraz żądania od zarządu i pracowników sprawozdań
i wyjaśnień oraz dokonywania rewizji stanu majątku spółki. W praktyce uprawnienie to jest często
niewystarczające. Proponowany mechanizm zawarty w art. 3801 KSH wprowadza obowiązek zarządu do
regularnego lub niezwłocznego przekazywania radzie nadzorczej scharakteryzowanych wiadomości
odnoszących się do głównych obszarów jej zainteresowania.
2. Prawo rady nadzorczej do żądania sporządzenia lub przekazania informacji, dokumentów, sprawozdań
lub wyjaśnień. W obecnie obowiązującym stanie prawnym powyższe prawo przysługuje radom nadzorczym
(zgodnie ze wskazanymi wyżej przepisami). Natomiast proponowane brzmienie art. 219 § 4 – 42, art. 30071 § 1 –
21, art. 30076 § 5 oraz art. 382 § 4 – 42 KSH ma na celu ukształtowanie przepisów eliminujących kontrowersje
związane ze stosowaniem dotychczasowych norm. W szczególności ustalono termin właściwy na wykonanie
przedmiotowego żądania i normę sankcjonującą jego właściwą realizację.
3. Wprowadzenie doradcy rady nadzorczej. Projektowana regulacja zakłada wyposażenie organu nadzorczego
każdej spółki kapitałowej w uprawnienie do samodzielnego (tj. z pominięciem zarządu) wyboru konkretnego
podmiotu zewnętrznego, posiadającego wiedzę fachową i kwalifikację, celem zbadania określonych zagadnień
dotyczących spółki, w tym jej majątku (projektowany art. 2192, art. 30071a oraz art. 3821 KSH).

4. Wprowadzenie wymogu uzyskania zgody rady nadzorczej na zawarcie transakcji o znaczącej wartości.
W omawianej nowelizacji KSH proponuje się także rozszerzenie kompetencji organu nadzoru (w art. 220 1, art.
30069 oraz art. 3841 projektu) o konieczność uzyskania jego zgody na zawarcie przez spółkę transakcji ze spółką
dominującą, spółką zależną lub spółką z nią powiązaną, jeżeli wartość przedmiotowej czynności przekracza próg
wskazany w KSH, albo odpowiednio – umowie spółki bądź statucie.
5. Obowiązek lojalności. W art. 2091, 2141, 3771 i 1871 KSH, zgodnie z projektowaną regulacją, nakłada się na
członków organów zarządzających i nadzorczych spółek kapitałowych obowiązek zachowania lojalności
względem spółki. Wprowadzenie wspomnianych wyżej przepisów stanowi potwierdzenie stanowiska
prezentowanego dotychczas zarówno w doktrynie, jak i orzecznictwie.
6. Wprowadzenie zasady biznesowej oceny sytuacji. Proponowana przez projektodawcę zasada biznesowej
oceny sytuacji (Business Judgement Rule) i jej zastosowanie ma pozwolić na definitywne przesądzenie
o wyłączeniu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną spółce wskutek decyzji organów, które okażą się błędne,
o ile były one podejmowane w granicach uzasadnionego ryzyka biznesowego w oparciu o adekwatne do
okoliczności informacje (art. 293 § 3 i art. 483 § 3 KSH).
7. Rozszerzenie zakresu art. 203 § 3 oraz 370 § 3 KSH o inne przypadki wygaśnięcia mandatu.
8. Podejmowanie uchwał i odbywanie posiedzeń za pomocą środków komunikacji elektronicznej
w organach zarządczych i nadzorczych.
Etap legislacyjny
Projekt nowelizacji KSH trafił 5.8.2020 r. do konsultacji społecznych, które potrwają 45 dni od daty opublikowania
projektu w Biuletynie Informacji Publicznej, tj. do 19.9.2020 r.
Natomiast stosownie do treści art. 6 nowelizacji KSH ustawa ta wchodzi w życie po upływie trzech miesięcy od dnia
ogłoszenia, z wyjątkiem art. 1 pkt 4, który wchodzi w życie z dniem 1.4.2022 r. i art. 1 pkt 24, 26–29 i 31, które
wchodzą w życie z dniem 1.3.2021 r.

Projektowane zmiany mają przyczynić się do zmniejszenia ryzyk związanych z działalnością spółek kapitałowych oraz eliminacji nadużyć. Dodatkowe narzędzia i mechanizmy kontrolne dla rad nadzorczych mogą poprawić zdolności pozyskiwania kapitału przez spółki.