Odpowiedzialność faktycznego członka zarządu za zobowiązania podatkowe spółki
Osoba, która faktycznie pełniła funkcję członka zarządu w okresie, w którym powstały zobowiązania podatkowe, nie może powoływać się na zakaz wynikający z art. 18 § 2 KSH, aby uniknąć odpowiedzialności za zaległości podatkowe. Wyrok NSA z 3.12.2020 r. II FSK 2184/18 stanowi ważną interpretację tego zagadnienia.
Tematyka: odpowiedzialność faktycznego członka zarządu, zobowiązania podatkowe, wyrok NSA, art. 18 KSH, odpowiedzialność podatkowa
Osoba, która faktycznie pełniła funkcję członka zarządu w okresie, w którym powstały zobowiązania podatkowe, nie może powoływać się na zakaz wynikający z art. 18 § 2 KSH, aby uniknąć odpowiedzialności za zaległości podatkowe. Wyrok NSA z 3.12.2020 r. II FSK 2184/18 stanowi ważną interpretację tego zagadnienia.
Osoba, która faktycznie pełniła funkcję członka zarządu w okresie, w którym powstały zobowiązania podatkowe, nie może powoływać się na okoliczność, że nie mogła pełnić tej funkcji z uwagi na zakaz wynikający z art. 18 § 2 KSH, dla uwolnienia się od odpowiedzialności za zaległości podatkowe - orzekł Naczelny Sąd Administracyjny (wyrok NSA z 3.12.2020 r., II FSK 2184/18). Opis stanu faktycznego Decyzją z 26.1.2017 r. Naczelnik Pierwszego Urzędu Skarbowego w Gdańsku orzekł o odpowiedzialności byłego prezesa zarządu zlikwidowanej Spółki J.L. (dalej: „Skarżący”) za zaległości I. S.A. (dalej: „Spółka”) z tytułu podatku dochodowego od osób prawnych za lata 2012 i 2013 wraz z odsetkami za zwłokę i kosztami postępowania egzekucyjnego. Decyzją z 14.6.2017 r. Dyrektor Izby Administracji Skarbowej w Gdańsku utrzymał w mocy decyzję organu I instancji. Nie zgadzając się z takim stanowiskiem Skarżąca wniosła skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku, który wyrokiem z 20.2.2018 r., uwzględnił skargę Skarżącego i uchylił decyzję Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Gdańsku z 14.6.2017 r. w przedmiocie orzeczenia odpowiedzialności za zaległości spółki w podatku dochodowym od osób prawnych. Od tego wyroku skargę kasacyjną wywiódł Dyrektor Izby Administracji Skarbowej w Gdańsku. Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 3.12.2020 r., II FSK 2184/18, na posiedzeniu niejawnym w Izbie Finansowej skargi kasacyjnej Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Gdańsku od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z 20.2.2018 r., w sprawie ze skargi J. L. na decyzję Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Gdańsku z 14.6.2017 r. w przedmiocie odpowiedzialności osób trzecich za zaległości podatkowe spółki 1) uchylił zaskarżony wyrok w całości, 2) oddalił skargę, 3) zasądził od J. L. na rzecz Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Gdańsku kwotę 610 złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego. Z uzasadnienia Sądu Mimo sformułowania w skardze kasacyjnej szeregu zarzutów naruszenia przepisów prawa procesowego istota sporu sprawdza się do odpowiedzi na pytanie czy organy podatkowe wykazały, że Skarżący w okresie, gdy upływał termin płatności zobowiązań w podatku dochodowym za lata 2012 i 2013 r. faktycznie sprawował zarząd spółką I. i podpisywał deklaracje podatkowe w tym okresie. Jak wynika z akt sprawy Skarżący w piśmie z 28.11.2016 r. oraz z 9.1.2017 r. złożył wniosek m.in. o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego grafologa na okoliczność sporządzenia znajdujących się w zebranym materiale dowodowym deklaracji CIT-8 i VAT-7 stanowiących podstawę ustalenia ewentualnej wysokości kwoty za zobowiązania Spółki w przypadku orzeczenia o odpowiedzialności podatkowej całym swoim majątkiem byłego Prezesa Zarządu zlikwidowanej Spółki P. I. SA. W pismach tych wskazał bowiem, że postępowanie obejmuje między innymi okres za zaległości Spółki z tytułu podatku od towarów i usług za okres grudzień 2010 r. oraz od stycznia 2011 do sierpnia 2011 czyli okres, w którym przebywał w Zakładzie Karnym. Podniósł również, że przebywając w zakładzie karnym nie miał możliwości podpisywania deklaracji VAT 7, co wynikało z restrykcji jakim podlega osoba osadzona w Zakładzie Karnym oraz że z uwagi na zakaz zajmowania stanowiska w zarządzie wynikający z art. 18 ustawy z 15.9.2000 r. Kodeks spółek handlowych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1526; dalej: KSH) nie mógł zajmować się sprawami Spółki. Z powyższego wynika, iż Skarżący wnioskując o powołanie biegłego grafologa miał wątpliwości jedynie co do podpisów składanych pod deklaracjami w czasie, w którym przebywał w zakładzie karnym i nie mógł zajmować stanowiska w zarządzie z uwagi na brzmienie art. 18 KSH. Naczelnik Pierwszego Urzędu Skarbowego w G. postanowieniem z 26.1.2017 r. Nr. (...) odmówił przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego grafologa wskazując, że w wyniku dowodów z przesłuchań pracowników firmy P. I. S.A. ustalono, iż w trakcie pobytu w Zakładzie Karnym Skarżącego niektórzy pracownicy kontaktowali się z Nim osobiście, drogą telefoniczną bądź mailową. W trakcie odwiedzin osoby te mogły przedkładać Skarżącemu dokumenty firmowe do podpisu, mogły je również od niego odbierać. Sąd pierwszej instancji uznał, że powyższe świadczy o tym, że Skarżący w trakcie odbywania kary pozbawienia wolności faktycznie pełnił funkcję członka zarządu. W ocenie WSA w Gdańsku osoba, która faktycznie pełniła funkcję członka zarządu w okresie, w którym powstały zobowiązania podatkowe, nie może powoływać się na okoliczność, że nie mogła pełnić tej funkcji z uwagi na zakaz wynikający z art. 18 § 2 KSH, dla uwolnienia się od odpowiedzialności za zaległości podatkowe, którą ponosi na podstawie art. 116 ustawy z 29.8.1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1325; dalej: OrdPU). Fakt osobistego podpisywania przez Skarżącego (w czasie kiedy nie przebywał już w zakładzie karnym) zeznania o wysokości osiągniętego dochodu (poniesionej straty) przez podatnika podatku dochodowego od osób prawnych CIT-8 za 2012 i 2013 r. w istocie nie był sporny. Skarżący podnosił jedynie w tym zakresie, że nie mógł pełnić funkcji członka zarządu z uwagi na regulację art. 18 § 2 KSH, a tę kwestię przesądził Sąd pierwszej instancji. Nieprawidłowe jest zatem stanowisko zaprezentowane w zaskarżonym wyroku, że organy podatkowe nie ustaliły dokładnie stanu faktycznego sprawy i nie zebrały całego materiału dowodowego pozwalającego na stwierdzenie, że Skarżący pomimo zakazu wynikającego z art. 18 § 2 KSH faktycznie sprawował funkcje członka zarządu spółki w czasie kiedy powstały zaległości podatkowe w podatku dochodowym od osób prawnych za 2012 r. i 2013 r. Ze zgromadzonego w niniejszej sprawie materiału dowodowego wynika, że Skarżący podpisywał jako osoba reprezentująca Spółkę - prezes zarządu dokumenty dotyczące I. S.A. i faktycznie zarządzał Spółką i to również w okresie, gdy nie przebywał już w zakładzie karnym. Z powyższego wynika, zatem Skarżący zarówno formalnie jak i faktycznie pełnił funkcję prezesa zarządu Spółki I. S.A. w czasie, w którym mijał termin płatności zaległości podatkowych objętych niniejszym postępowaniem co czyni zasadnymi zarzuty skargi kasacyjnej naruszenia art. 122, art. 180 § 1, art. 187 § 1 oraz art. 191 OrdPU. Komentarz W analizowanym orzeczeniu NSA podkreślił, że osoba, która faktycznie pełniła funkcję członka zarządu w okresie, w którym powstały zobowiązania podatkowe, nie może powoływać się na okoliczność, że nie mogła pełnić tej funkcji z uwagi na zakaz wynikający z art. 18 § 2 KSH, dla uwolnienia się od odpowiedzialności za zaległości podatkowe. Przywołany przepis stanowi, że nie może być członkiem zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej, likwidatorem albo prokurentem osoba, która została skazana prawomocnym wyrokiem za przestępstwa określone w przepisach rozdziałów XXXIII-XXXVII Kodeksu karnego oraz w art. 585 KSH, art. 587 KSH, art. 590 KSH i art. 591 KSH. Prawomocne skazanie za przestępstwo wymienione w art. 18 § 2 KSH sprawia, że osoba zainteresowana piastowaniem funkcji określonych w tym przepisie nie posiada zdolności do ich pełnienia. Skutki te wynikają ex lege z wydania prawomocnego wyroku skazującego. Utrata zdolności do pełnienia funkcji określonych w art. 18 § 1 KSH, w tym do pełnienia funkcji członka zarządu w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, następuje z chwilą uprawomocnienia się wyroku za popełnione przestępstwo i skutek ten następuje ex lege, czyli bez orzekania o tym zakazie w wyroku skazującym sprawcę. Utrata tej zdolności nie jest przy tym sankcją karną, gdyż nie jest ona wymieniona wśród kar ani wśród środków karnych, a tym samym nie można jej więc utożsamiać ze stosowaniem zakazu pełnienia określonej funkcji jako środka o charakterze penalnym. Zauważyć jednak należy, że celem zakazu, jakim jest wyłączenie z udziału w obrocie gospodarczym skazanych za określone w art. 18 § 2 KSH przestępstwa osób. Odmiennie należy jednak oceniać sytuację w aspekcie prawnopodatkowej odpowiedzialności członków zarządu spółki za jej zobowiązania podatkowe. Osoba, która faktycznie pełniła funkcję członka zarządu w okresie, w którym powstały zobowiązania podatkowe, nie może powoływać się na okoliczność, że nie mogła pełnić tej funkcji z uwagi na zakaz wynikający z art. 18 § 2 KSH, dla uwolnienia się od odpowiedzialności za zaległości podatkowe, które ponosi na podstawie art. 116 § 2 OrdP, gdyż w doktrynie prawa podatkowego bezspornym jest pogląd o odpowiedzialności faktycznego zarządcy spółki. Faktyczne wykonywanie obowiązków członka zarządu w spółce kapitałowej także po wygaśnięciu mandatu do sprawowania tej funkcji powoduje odpowiedzialność podatkową tego podmiotu, przewidzianą w art. 116 § 2 OrdPU. Wyrok NSA z 3.12.2020 r., II FSK 2184/18
Wyrok NSA podkreślił, że faktyczny zarządca spółki ponosi odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe, nawet jeśli nie mógł formalnie sprawować funkcji członka zarządu z powodu zakazu wynikającego z przepisów. Jest to istotne rozstrzygnięcie dotyczące odpowiedzialności podatkowej członków zarządu spółek.