Podział obowiązków pomiędzy członkami zarządu a zakres ich odpowiedzialności
Osoba pełniąca funkcję członka zarządu musi mieć świadomość, że poza obowiązkiem zarządzania spółką ponosi zwiększoną odpowiedzialność, również za skutki działań spółki. Decyzje organów podatkowych, jak ta dotycząca solidarnej odpowiedzialności byłego członka zarządu za zaległości podatkowe spółki, kładą nacisk na konieczność prawidłowego wypełniania obowiązków przez członków zarządu.
Tematyka: członek zarządu, odpowiedzialność członka zarządu, solidarna odpowiedzialność, zaległości podatkowe spółki, wniosek o ogłoszenie upadłości
Osoba pełniąca funkcję członka zarządu musi mieć świadomość, że poza obowiązkiem zarządzania spółką ponosi zwiększoną odpowiedzialność, również za skutki działań spółki. Decyzje organów podatkowych, jak ta dotycząca solidarnej odpowiedzialności byłego członka zarządu za zaległości podatkowe spółki, kładą nacisk na konieczność prawidłowego wypełniania obowiązków przez członków zarządu.
Osoba podejmująca się piastowania funkcji członka zarządu powinna zdawać sobie sprawę, że charakter prawny tej funkcji oznacza nie tylko obowiązek wykonywania czynności zarządzających, ale też zwiększony zakres odpowiedzialności, w tym za skutki działań spółki. Stanowisko organów podatkowych Naczelnik Urzędu Skarbowego P. (dalej: Organ I instancji) decyzją orzekł o solidarnej odpowiedzialności M.W. (dalej: Skarżący) jako byłego członka zarządu P. sp. z o.o. z siedzibą w P. (dalej: Spółka) wraz ze Spółką oraz innym członkiem zarządu - J.N. za zaległości Spółki z tytułu niewpłaconych zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych, pobranych od wypłaconych wynagrodzeń za miesiące: od maja do grudnia 2016 r. oraz od stycznia do marca 2017 r. Organ I instancji ustalił, że Skarżący wchodził w skład zarządu Spółki od chwili jej zawiązania, tj. od 8.1.2016 r. do chwili złożenia rezygnacji, tj. do 25.9.2018 r. W konsekwencji ww. zaległości powstały w okresie pełnienia przez niego funkcji. Organ I instancji ustalił również, że Spółka wystąpiła z wnioskiem o ogłoszenie upadłości, który zwrócono z uwagi na nieuzupełnienie braków formalnych. Taki wniosek nie wywołuje żadnych skutków. Przesłanką uwolnienia się od odpowiedzialności za zaległości podatkowe spółki jest złożenie prawidłowego wniosku o ogłoszenie upadłości oraz dokonanie wszelkich czynności procesowych niezbędnych dla kontynuowania tego postępowania. W ocenie Organu I instancji istniały podstawy do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości Spółki, która już w czerwcu 2016 r. przestała terminowo regulować swoje zobowiązania podatkowe, a opóźnienie w ich wykonywaniu przekroczyło 3 miesiące - 22.9.2016 r. Zatem termin na złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości upływał 24.10.2016 r. Dyrektor Izby Administracji Skarbowej (dalej: Organ Odwoławczy) decyzją utrzymał ww. rozstrzygnięcie w mocy i wskazał, że dla uwolnienia członka zarządu od odpowiedzialności za zobowiązania spółki nie wystarczy subiektywne przekonanie, że nie było podstaw do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Brak winy w niezgłoszeniu ww. wniosku jest kategorią obiektywną i można się na nią powoływać jedynie w sytuacji, gdy członek zarządu nie miał żadnych możliwości prowadzenia spraw spółki, a brak tych możliwości wynikał z przyczyn od niego niezależnych. Skarga do WSA w Poznaniu Decyzji zarzucono naruszenie m.in.: art. 116 § 1 ustawy z 29.8.1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2651, dalej: OrdPU) w zw. z art. 116 § 2 OrdPU polegające na uznaniu, że dla odpowiedzialności za zaległości podatkowe spółki wystarczające jest formalne pełnienie przez członka zarządu funkcji w czasie powstania zaległości, podczas gdy kluczowe znaczenie ma okoliczność, czy członek zarządu miał faktyczną możliwość sprawowania swojej funkcji, a co za tym idzie, czy miał możliwość uzyskania wiedzy o faktach, które obligowałyby do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki - w sytuacji, gdy Prezes Zarządu z premedytacją zatajał informacje o zaległościach podatkowych, czego skutkiem był brak wiedzy Skarżącego o podstawach do zainicjowania postępowania upadłościowego. Solidarna odpowiedzialność członka zarządu sp. z o.o. WSA w Poznaniu rozpoczął od wskazania, że wydanie decyzji o odpowiedzialności członka zarządu wymaga wykazania zarówno przesłanek pozytywnych tej odpowiedzialności, jak również wykazania, że nie wystąpiły przesłanki wyłączające tę odpowiedzialność. Przesłankami pozytywnymi są: • pełnienie funkcji członka zarządu w czasie, gdy powstała zaległość podatkowa spółki oraz • bezskuteczność egzekucji z majątku spółki. Do przesłanek uwalniających od odpowiedzialności należą natomiast: • złożenie we właściwym czasie wniosku o ogłoszenie upadłości lub otwarcie w tym czasie postępowania restrukturyzacyjnego albo zatwierdzenie układu w postępowaniu o zatwierdzenie układu oraz • wskazanie mienia spółki umożliwiającego zaspokojenie przynajmniej znacznej części zaległości podatkowych. W tym kontekście WSA w Poznaniu zwrócił uwagę na rozkład ciężaru dowodu i przypomniał, że orzekając o odpowiedzialności członka zarządu spółki z o.o. organ podatkowy jest zobowiązany wykazać jedynie przesłanki pozytywne, natomiast wykazanie zaistnienia którejkolwiek z przesłanek negatywnych spoczywa na członku zarządu (wyrok NSA z 24.1.2019 r., II FSK 3431/18, ). WSA w Poznaniu wskazał, że z niekwestionowanych ustaleń wynika, że Skarżący pełnił funkcję członka zarządu Spółki (tj. zajmował ww. stanowisko) od 8.1.2016 r. do 25.9.2018 r. We wskazanym okresie upływały terminy płatności zobowiązań podatkowych, z których powstały zaległości objęte zapadłymi w sprawie decyzjami. Za spełnioną należy (zdaniem WSA w Poznaniu) uznać również przesłankę bezskuteczności egzekucji. W orzeczeniach organów egzekucyjnych (postanowienie Organu I instancji z 6.12.2019 r. i postanowienie (...) Sądowego przy SR w O. M.W. z 29.10.2018 r.) wskazano, że w postępowaniu egzekucyjnym nie uzyska się kwoty przewyższającej wydatki egzekucyjne. WSA w Poznaniu wskazał, ze wydając Decyzję, prawidłowo stwierdzono, że we właściwym czasie nie wystąpiono ze skutecznym wnioskiem o ogłoszenie upadłości Spółki, nie otwarto też postępowania restrukturyzacyjnego oraz nie zatwierdzono układu w postępowaniu o zatwierdzenie układu. W orzecznictwie wskazuje się, że przesłanka wyłączająca odpowiedzialność członka zarządu nie jest spełniona wówczas, gdy nie nastąpiło skuteczne zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości, tzn. gdy wniosek w tym zakresie został zwrócony. W rezultacie złożenie przez Zarząd wniosku o ogłoszenie upadłości Spółki zwróconego następnie przez Sąd nie może świadczyć o wystąpieniu przesłanki uwalniającej od odpowiedzialności za zaległości podatkowe Spółki. Organ Odwoławczy trafnie zaznaczył przy tym, że nieskuteczny wniosek o ogłoszenie upadłości Skarżącego został złożony 13.2.2017 r., tj. po upływie właściwego na to czasu, co nastąpiło 24.10.2016 r. Zdaniem WSA w Poznaniu prawidłowo stwierdzono również, że Skarżący nie wykazał okoliczności świadczących o tym, że niewystąpienie z wnioskiem o ogłoszenie upadłości nastąpiło bez jego winy. Przesłanka, o której mowa w art. 116 § 1 pkt 1 lit. b) OrdPU dotyczy zarówno winy umyślnej, jak i nieumyślnej, a tej ostatniej zarówno w postaci lekkomyślności, jak i niedbalstwa. Dla wykazania tej przesłanki nie wystarczy subiektywne poczucie braku winy w niezgłoszeniu wniosku o upadłość. Brak takiej winy jest kategorią obiektywną i można się na nią powoływać jedynie w sytuacji, gdy członek zarządu nie miał żadnych możliwości prowadzenia spraw spółki, a brak tych możliwości wynikał z przyczyn od niego całkowicie niezależnych (wyrok NSA z 6.3.2020 r., II FSK 2144/19, ). W sytuacji, gdy Skarżący wraz z drugim członkiem zarządu opierając się na wzajemnym zaufaniu dokonali pomiędzy sobą podziału obowiązków związanych z prowadzeniem spraw Spółki, nie można wywodzić, że Skarżący nie miał możliwości działania w jej imieniu. Osoba pełniąca funkcję członka zarządu powinna posiadać wiedzę o sprawach Spółki, w tym sprawach finansowych. Obowiązek ten istnieje także wówczas, gdy członkowie zarządu dokonali podziału obowiązków między sobą, nawet w sytuacji, gdy jeden z członków zarządu pozbawił drugiego możliwości działania w tych sprawach. Osoba podejmująca się piastowania funkcji członka zarządu powinna zdawać sobie sprawę, że charakter prawny tej funkcji oznacza nie tylko obowiązek wykonywania czynności zarządzających (obowiązek wykonywania powierzonych zadań), ale też zwiększony zakres odpowiedzialności, w tym odpowiedzialności za skutki działań kierowanej spółki, co zostało jasno wyartykułowane w art. 201 § 1 KSH i art. 208 § 2 KSH (wyrok NSA z 29.11.2017 r., II FSK 3139/15, ). W realiach niniejszej sprawy nie wystąpiła także przesłanka negatywna orzeczenia o odpowiedzialności Skarżącego za zaległości podatkowe Spółki, o której mowa w art. 116 § 1 pkt 2 OrdPU. Skarżący nie wskazał bowiem mienia Spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych Spółki w znacznej części. Mając powyższe na uwadze NSA oddalił skargę. Komentarz Na gruncie stanu faktycznego ustalonego w rozpatrywanej sprawie i znajdującego do niego zastosowanie stanu prawnego WSA w Poznaniu dokonał analizy przesłanek odpowiedzialności członka zarządu sp. z o.o. solidarnej z tą spółką. Zasady te dotyczą członka zarządu: (I) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, (II) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji, (III) prostej spółki akcyjnej, (IV) prostej spółki akcyjnej w organizacji, (V) spółki akcyjnej oraz (VI) spółki akcyjnej w organizacji. Osoby te odpowiadają solidarnie ze spółką całym swoim majątkiem, a ich odpowiedzialność ma charakter odszkodowawczy. WSA w Poznaniu skoncentrował się na przesłance egzoneracyjnej, jaką jest brak winy w niezgłoszeniu we właściwym czasie wniosku o ogłoszenie upadłości spółki i wskazał, że okoliczność tę: (I) powinien wykazać sam członek zarządu, a (II) jej zaistnienie jest kategorią obiektywną i (III) nawet podział obowiązków pomiędzy członkami organu zarządzającego związanych z prowadzeniem spraw spółki nie wyklucza możliwości działania w imieniu spółki. Wyrok WSA w Poznaniu z 5.10.2022 r., I SA/Po 167/22,
Wyrok WSA w Poznaniu podkreśla, że brak winy w niezgłoszeniu wniosku o ogłoszenie upadłości spółki jest kategorią obiektywną. Nawet podział obowiązków między członkami zarządu nie zwalnia ich z odpowiedzialności. Odpowiedzialność członka zarządu spółki z o.o. jest solidarna i odszkodowawcza, co nakłada na członków zarządu szczególne obowiązki.