Odpowiedzialność członka zarządu za zobowiązania powstałe przed odwołaniem z zarządu

Publikacja omawia zagadnienie odpowiedzialności członka zarządu za zobowiązania spółki powstałe przed odwołaniem z zarządu. Przedstawia stan faktyczny oraz stan prawny, analizując przypadki, w których członek zarządu może być pociągnięty do odpowiedzialności. Wskazuje również na istotę daty powstania zobowiązania oraz konieczność złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w odpowiednim czasie.

Tematyka: odpowiedzialność członka zarządu, zobowiązania spółki, odwołanie z zarządu, wniosek o upadłość, legitymacja członka zarządu, niewypłacalność spółki, koszty procesu, egzekucja, art. 299 KSH

Za długi powstałe przed odwołaniem z zarządu jego członkowie odpowiadają pod warunkiem, że przed
odwołaniem z zarządu powstał obowiązek złożenia wniosku o upadłość.
Stan faktyczny
Na skutek powództwa z 20.3.2014 r. SO w Warszawie nakazem zapłaty z 28.4.2014 r. zasądził solidarnie od
pozwanych członków zarządu kupującego, B. Sp. z o.o., na rzecz powoda 294.634,58 zł z ustawowymi odsetkami,
w tym 272.016,58 zł tytułem ceny kruszywa, 20.618 zł tytułem kosztów procesu oraz 1.800 zł tytułem kosztów
bezskutecznej egzekucji. Na skutek sprzeciwu pozwanego członka zarządu wyrokiem z 11.3.2020 r. SO zasądził od
niego na rzecz sprzedawcy 272.016,58 zł tytułem ceny z odsetkami od 12.2.2014 r. i oddalił powództwo w zakresie
żądania odsetek za okresy wcześniejsze, oraz zasądził 22.618 zł tytułem kosztów procesu i egzekucji i oddalił
powództwo w zakresie żądania odsetek od tej sumy.
Pozwany zaskarżył powyższy wyrok, wskazując na naruszenie prawa poprzez nieprawidłowe uznanie przez sąd, że
odpowiedzialność członka zarządu za zobowiązania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością powstaje z chwilą
zaistnienia podstawy zobowiązania (złożenia przez spółkę zamówienia na kruszywo), a nie od wymagalności
wierzytelności sprzedawcy o cenę, oraz że pozwany pozostawał członkiem zarządu do dnia wykreślenia wpisu
z KRS, a nie do dnia odwołania z pełnionej funkcji. W wyniku rozpoznania apelacji SA zmienił zaskarżony wyrok
i zasądził od pozwanego na rzecz strony powodowej kwotę 7.962,31 zł z odsetkami ustawowymi od 12.2.2014 r.,
odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 1.1.2016 r. oraz kwotę 1.916 zł, i oddalił powództwo w zakresie żądania
zapłaty 264.054,27 zł z odsetkami oraz 20.711 zł.
Sąd odwoławczy przeprowadził dowód z dokumentów z akt rejestrowych, ustalając datę faktycznego odwołania
pozwanego z pełnionej funkcji w zarządzie spółki. Drugi z zarzutów wniesionej apelacji dotyczył oceny prawnej.
Według pozwanego członek zarządu nie ponosi odpowiedzialności z art. 299 KSH za długi spółki, które stały się
wymagalne po odwołaniu z zarządu. Sąd I instancji w wydanym orzeczeniu wskazał, że istotna jest data powstania
roszczenia, a nie data jego wymagalności.
Stan prawny
W pierwszej kolejności Sąd wskazał, że skoro podstawową okolicznością egzoneracyjną jest złożenie wniosku
o ogłoszenie upadłości we właściwym czasie (zgodnie z terminem wskazanym w prawie upadłościowym), to członek
zarządu nie może odpowiadać za długi spółki, które powstały po jego odwołaniu z zarządu, gdyż odwołany członek
zarządu traci legitymację do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Przy czym SA prawidłowo ustalił datę
graniczną odpowiedzialności jako datę odwołania pozwanego z pełnionej funkcji, a nie datę wpisu zmiany w rejestrze
przedsiębiorców.
W dalszej części uzasadnienia Sąd odniósł się do drugiego z zarzutów pozwanego, dotyczącego zakresu
odpowiedzialności za zobowiązania spółki. SA wskazał, że jeśli zobowiązanie spółki powstało przed odwołaniem
członka zarządu z pełnionej funkcji, to odpowiada on za takie zobowiązanie, pod warunkiem, że przed datą
odwołania powstał obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Jeśli do dnia odwołania członka zarządu
spółka była wypłacalna, to taki członek zarządu nie może odpowiadać za niezaspokojenie wierzytelności, które
powstały za jego kadencji, zostały niezaspokojone na skutek powstania stanu niewypłacalności, ale stan ten powstał
już po odwołaniu lub rezygnacji członka zarządu z funkcji w zarządzie. Nie można żądać od członka zarządu złożenia
niezasadnego wniosku o ogłoszenie upadłości tylko w celu zwolnienia się z hipotetycznej odpowiedzialności z art.
299 KSH, opierając się o przewidywanie, że w przyszłości spółka może stać się niewypłacalna.
Niezależnie od powyższego Sąd na podstawie badania sprawozdań finansowych spółki ustalił, że niewypłacalność
spółki powstała w 2010 r., bowiem w tym okresie istniała nadwyżka zobowiązań nad majątkiem spółki (co zgodnie
z obowiązującym w tamtym okresie brzmieniem przepisów stanowiło o niewypłacalności spółki).
W przypadku zawarcia umowy ramowej, która stanowiła regulamin dla przyszłych umów sprzedaży zawieranych
przez składanie zamówień, Sąd wskazał, że pozwany nie powinien dopuścić do składania zamówień, jeśli spółka
była niewypłacalna, a przychody z wykonywanych robót powinna przeznaczać na zaspokojenie wcześniej
wymagalnych zobowiązań wobec innych wierzycieli. W tym przypadku istotna jest data powstania długu, a nie jego
wymagalności. Członek zarządu zobowiązany do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości nie powinien podejmować

żadnych czynności prowadzących do powstania kolejnych zobowiązań spółki. Takie działanie może zostać uznane
za działanie na szkodę wierzycieli spółki.
Odnosząc się do roszczenia pozwu, Sąd ustalił, że pozwany nie odpowiada za zobowiązania wynikające z zamówień
złożonych po odwołaniu pozwanego z zarządu. Ustalił także, że przedłożone w sprawie dokumenty nie pozwalają na
powiązanie faktur z zamówieniami, dlatego w dalszej kolejności oparł się na datach dostaw surowca przez
powodową spółkę. W wyniku badania dat dostaw Sąd wskazał, że z pewnością można uznać, że tylko jedno
zamówienie było dokonane przez odwołaniem pozwanego z zarządu. Dokumenty wskazywały bowiem datę dostawy
na 12.5.2011 r. Kwota niespłaconego zobowiązania z tej dostawy to 7.962,31 zł, i tylko za zapłatę tej ceny można
przypisać odpowiedzialność pozwanemu.
Sąd wskazał, że odpowiedzialność z art. 299 KSH obejmuje także należności uboczne, w tym koszty procesu
i bezskutecznej egzekucji przeciwko spółce. Odpowiedzialność ta jest uzasadniona faktem, że członek zarządu, który
nie wykonuje obowiązku zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki, musi liczyć się z tym, że wierzyciel
zostanie zmuszony do uzyskania tytułu wykonawczego i wszczęcia egzekucji przeciwko spółce. Sąd wskazał jednak,
że pozwany odpowiada jedynie za koszty odpowiadające zadłużeniu, za które pozwany ponosi odpowiedzialność, tj.
za koszty, które poniósłby powód, gdyby dochodził tylko tego długu.

Komentarz
SA w wyroku słusznie przyjął, że pozwany może ponosić odpowiedzialność na gruncie art. 299 § 1 KSH za
zobowiązania spółki powstałe do dnia odwołania go z pełnionej funkcji lub dnia złożenia skutecznej rezygnacji. Wpis
takiej zmiany do rejestru przedsiębiorców ma bowiem charakter jedynie deklaratoryjny. Zresztą odwołany członek
zarządu nie ma legitymacji do złożenia wniosku o wpis takiej zmiany do KRS. SA słusznie ograniczył
odpowiedzialność menadżera do dnia odwołania z pełnionej funkcji, a nie daty zarejestrowania tej zmiany w KRS. Od
dnia odwołania z pełnionej funkcji były członek zarządu nie może bowiem złożyć wniosku o ogłoszenie upadłości
spółki (nie posiada legitymacji w tym zakresie).
Drugim zagadnieniem, które rozstrzygnął SA, jest kwestia złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, w sytuacji gdy
spółka nie jest niewypłacalna. Sąd wskazał, że nie można wymagać od członka zarządu wypłacalnej spółki złożenia
wniosku o ogłoszenie upadłości tylko na wypadek ochrony przez hipotetyczną odpowiedzialnością wynikającą z art.
299 KSH. Członek zarządu może więc odpowiadać za zobowiązania spółki w oparciu o odpowiedzialność wynikającą
z art. 299 KSH, wyłącznie wtedy, gdy stan niewypłacalności powstał w momencie pełnienia przez niego funkcji
w zarządzie. Jeśli w trakcie pełnionej funkcji członka zarządu spółka była wypłacalna, to członek zarządu nie ma
podstaw do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Z kolei jeżeli nie zachodzą podstawy ogłoszenia upadłości, to
nie można członkowi zarządu przypisać odpowiedzialności za zobowiązania spółki na podstawie art. 299 KSH.
SA słusznie ograniczył także koszty procesu oraz koszty egzekucji do kwoty, jaką poniósłby powód, gdyby dochodził
od spółki tylko tego zobowiązania, za które ponosi odpowiedzialność były członek zarządu.

Wyrok SA w Warszawie z 17.5.2022 r., VII AGa 922/20,

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie potwierdza, że członek zarządu może odpowiadać za długi spółki powstałe przed odwołaniem z zarządu, ale pod warunkiem spełnienia określonych warunków. Zawiera istotne interpretacje prawa dotyczące odpowiedzialności członków zarządu za zobowiązania spółki.