Warunki odpowiedzialności podatkowej członków zarządu spółki kapitałowej
Warunkiem orzekania o odpowiedzialności podatkowej członków zarządu spółek kapitałowych jest stwierdzenie, że spółka podatnik stała się niewypłacalna, i ustalenie konkretnej daty, do kiedy zarząd spółki winien złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości. Sprawa dotyczy decyzji organów podatkowych w kontekście zaległości podatkowych Spółki N. Sp. z o.o. oraz odpowiedzialności byłego członka zarządu za te zaległości.
Tematyka: odpowiedzialność podatkowa, członkowie zarządu, spółka kapitałowa, zaległości podatkowe, upadłość, postępowanie egzekucyjne, organy podatkowe, odpowiedzialność solidarna
Warunkiem orzekania o odpowiedzialności podatkowej członków zarządu spółek kapitałowych jest stwierdzenie, że spółka podatnik stała się niewypłacalna, i ustalenie konkretnej daty, do kiedy zarząd spółki winien złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości. Sprawa dotyczy decyzji organów podatkowych w kontekście zaległości podatkowych Spółki N. Sp. z o.o. oraz odpowiedzialności byłego członka zarządu za te zaległości.
warunkiem orzekania o odpowiedzialności podatkowej członków zarządu spółek kapitałowych jest stwierdzenie, że spółka podatnik stała się niewypłacalna, i ustalenie konkretnej daty, do kiedy zarząd spółki winien złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości. Stanowisko organów Przedmiotem skargi I.S. (dalej: Skarżący) jest decyzja Samorządowego Kolegium Odwoławczego (dalej: SKO) z 8.8.2022 r. utrzymująca w mocy decyzję Burmistrza Miasta J. (dalej: Organ I instancji) z 12.5.2022 r. o solidarnej odpowiedzialności Skarżącego jako byłego członka zarządu N. Sp. z o.o. (dalej: Spółka) z innym członkiem zarządu Spółki za zaległości podatkowe Spółki z tytułu: opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi za I‒XII 2017 r. i I‒VIII 2018 r., odsetek za zwłokę i kosztów postępowania egzekucyjnego. W swoim rozstrzygnięciu Organ I instancji wskazał na złożone deklaracje z kwotami opłaty za poszczególne miesiące i brak regulowania należności wynikających z tych deklaracji. Postanowieniem z 22.9.2020 r. umorzone zostało postępowanie egzekucyjne jako bezskuteczne z uwagi na brak majątku, z którego mogłaby zostać przeprowadzona skuteczna egzekucja. Przytaczając przesłanki odpowiedzialności osób trzecich z art. 116 ustawy z 29.8.1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2651; dalej: OrdPU), Organ I instancji uznał, że zostały spełnione przesłanki niezbędne do orzeczenia o odpowiedzialności strony za ww. zaległości Spółki. Z kolei SKO zwróciło uwagę, że w postępowaniu o odpowiedzialności nie można kwestionować ustaleń z postępowania podatkowego, natomiast do ustalenia odpowiedzialności członka zarządu konieczne jest wykazanie przesłanek pozytywnych i braku zaistnienia przesłanek negatywnych odpowiedzialności. SKO przytoczyło ustalenia dotyczące: źródła należności (zaległości) ‒ deklaracji, upomnień, tytułów wykonawczych, postępowań egzekucyjnych. Powołano również okoliczności rezygnacji strony z funkcji członka zarządu Spółki i okoliczności dotyczące braku ich ujawnienia w KRS. Zdaniem SKO nie jest sporne, że strona pełniła funkcję członka zarządu do października 2019 r., a więc w datach powstania zaległości objętych postępowaniem. Wskazano okoliczność umorzenia postępowania egzekucyjnego prowadzonego wobec Spółki z uwagi na jego bezskuteczność, zwracając przy tym uwagę, że takie postanowienie jest najmocniejszym dowodem do wykazania przesłanki odpowiedzialności w przedmiocie bezskuteczności egzekucji. Stanowisko WSA W ocenie WSA we Wrocławiu skarga jest zasadna, a konieczność wyeliminowania z obrotu prawnego decyzji organów obu instancji wynika z wady postępowania ww. organów. W ich rozstrzygnięciach pominięta została zupełnie kwestia o znaczeniu podstawowym dla możliwości orzeczenia o odpowiedzialności strony jako osoby trzeciej za zaległości Spółki. Stosownie bowiem do art. 116 OrdPU warunkiem orzekania o odpowiedzialności podatkowej członków zarządu spółek kapitałowych jest stwierdzenie, że spółka podatnik stała się niewypłacalna w rozumieniu ustawy z 28.2.20023 r. Prawo upadłościowe (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1520), i ustalenie konkretnej daty, do kiedy zarząd spółki winien złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości. Zgodnie z art. 116 § 1 OrdPU za zaległości podatkowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji, prostej spółki akcyjnej, prostej spółki akcyjnej w organizacji, spółki akcyjnej lub spółki akcyjnej w organizacji odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie jej zarządu, jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna, a członek zarządu nie wykazał, że: we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym czasie zostało otwarte postępowanie restrukturyzacyjne w rozumieniu ustawy z 15.5.2015 r. Prawo restrukturyzacyjne (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2309) albo zatwierdzono układ w postępowaniu o zatwierdzenie układu, o którym mowa w ww. ustawie, albo niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło bez jego winy; nie wskazuje mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części. Ponadto odpowiedzialność członków zarządu obejmuje zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań, których termin płatności upływał w czasie pełnienia przez nich obowiązków członka zarządu, oraz zaległości wymienione w art. 52 OrdPU i art. 52a OrdPU, powstałe w czasie pełnienia obowiązków członka zarządu (art. 116 § 2 OrdPU). Stosownie zaś do art. 116 § 4 OrdPU przepisy § 1‒3 stosuje się również do byłego członka zarządu oraz byłego pełnomocnika lub wspólnika spółki w organizacji. Obowiązek każdorazowego badania w postępowaniu, którego przedmiotem jest odpowiedzialność członka zarządu spółki, wskazanego elementu potwierdził wprost NSA i wskazał, że w każdym przypadku orzekania o odpowiedzialności członka zarządu organ podatkowy jest zobowiązany zbadać, czy i kiedy wystąpiły przesłanki do ogłoszenia upadłości, gdyż tylko niezłożenie wniosku o upadłość w terminie czyni otwartą kwestię odpowiedzialności członka zarządu na podstawie art. 116 § 1 OrdPU. Odpowiedzialność członka zarządu może wchodzić w rachubę tylko w sytuacji, gdy w stosunku do spółki wystąpiły przesłanki upadłości. Z kolei członek zarządu tylko wtedy ponosi odpowiedzialność, kiedy obowiązku w zakresie złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości lub wszczęcia postępowania układowego nie wypełnił w terminie lub też ponosi winę za jego niewypełnienie. W każdym przypadku należy zatem ustalić, że taki obowiązek w ogóle na członku zarządu ciążył oraz kiedy powinien być dopełniony (uchwała NSA z 10.8.2009 r., II FPS 3/09, ). Badanie przez organ podatkowy „właściwego czasu” na zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości jest przesłanką obiektywną, ustaloną w oparciu o okoliczności faktyczne każdej sprawy. Sprawdzając w toku prowadzonego postępowania podatkowego istnienie tej obiektywnej przesłanki, należy uwzględnić wysokość zobowiązania podatkowego, określonego w decyzji organu podatkowego, nawet jeżeli decyzja ta została wydana w okresie, gdy członek zarządu nie pełnił już funkcji (wyrok NSA z 20.12.2022 r., III FSK 975/22, ). Bez ustaleń organu odnośnie do czasu właściwego na zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości członek zarządu spółki nie mógłby również dowodzić przesłanek uwalniających go od odpowiedzialności zagwarantowanych w art. 116 § 1 lit. a i b OrdPU. Rozstrzygnięcie WSA Mając powyższe na uwadze, WSA we Wrocławiu uwzględnił skargę, jednak z przyczyn innych niż w niej podniesionych. Odniesienie się do zarzutów skargi na obecnym etapie postępowania, bez jakichkolwiek ustaleń faktycznych co do zaistnienia niewypłacalności Spółki i daty, w jakiej najpóźniej członek zarządu winien zgłosić wniosek o ogłoszenie upadłości, WSA we Wrocławiu uznał za przedwczesne. Ustalenie, że nie wystąpiła niewypłacalność Spółki bądź że strona nie miała obowiązku złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, czyniłoby prowadzenie postępowania wobec strony w przedmiocie odpowiedzialności za zaległości Spółki bezprzedmiotowym. WSA we Wrocławiu, stwierdzając naruszenie art. 116 § 1 OrdPU w związku z art. 120 OrdPU (zasada legalizmu) i art. 122 OrdPU (zasada prawdy obiektywnej), mając na uwadze ww. brak poczynienia ustaleń w kwestii warunkującej prowadzenie postępowania w przedmiocie odpowiedzialności strony za zaległości Spółki, uchylił zaskarżoną decyzję SKO i w oparciu o art. 135 PostAdmU poprzedzającą ją decyzję burmistrza. Komentarz Na tle stanu faktycznego rozpatrywanej sprawy WSA we Wrocławiu podjął zagadnienie warunków (przesłanek) solidarnej odpowiedzialności podatkowej członka zarządu spółki kapitałowej (tu: spółki z o.o.) jako osoby trzeciej za zaległości tej spółki. Uwzględniając dotychczas prezentowane stanowisko orzecznictwa (NSA), WSA we Wrocławiu podkreślił, że przedmiotowa odpowiedzialność członka zarządu może wchodzić w rachubę tylko w sytuacji, gdy w stosunku do spółki wystąpiły przesłanki upadłości. Tym samym konieczne jest ustalenie w toku postępowania, w oparciu o okoliczności faktyczne danej sprawy, zarówno faktu niewypłacalności spółki, jak i konkretnej daty powstania tego stanu. Data ta wskazuje, do kiedy członek zarządu takiej spółki powinien złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości i tym samym, dokonując ww. czynności w terminie, zwolnić się z odpowiedzialności za zaległości podatkowe spółki. Ustaleń w ww. zakresie zabrakło w niniejszym postępowaniu, co doprowadziło do daleko idących konsekwencji procesowych, tj. uchylenia decyzji organów obu instancji. Wyrok WSA we Wrocławiu z 18.5.2023 r., I SA/Wr 786/22,
WSA we Wrocławiu uchylił decyzję SKO dotyczącą odpowiedzialności byłego członka zarządu Spółki za zaległości podatkowe, argumentując brak ustaleń dotyczących niewypłacalności Spółki i terminu złożenia wniosku o upadłość. Wskazano konieczność spełnienia przesłanek upadłości spółki oraz odpowiedzialności członka zarządu.