Brak organu uprawnionego do reprezentacji sp. z o.o.
Działanie osoby prawnej przez jej organy w postępowaniu sądowym nie jest związane ze zdolnością sądową tej osoby, ale z jej zdolnością procesową. Brak takiego organu uniemożliwia korzystanie z posiadanej zdolności procesowej. Sprawa dotyczy zaskarżenia decyzji Izby Administracji Skarbowej. Pełnomocnik Spółki wniósł o zawieszenie postępowania do czasu ustanowienia kuratora. W odpowiedzi Organ utracił legitymację procesową do wnioskowania o kuratora dla Spółki.
Tematyka: organ uprawniony, reprezentacja spółki, pełnomocnik szczególny, umocowanie, postępowanie sądowoadministracyjne
Działanie osoby prawnej przez jej organy w postępowaniu sądowym nie jest związane ze zdolnością sądową tej osoby, ale z jej zdolnością procesową. Brak takiego organu uniemożliwia korzystanie z posiadanej zdolności procesowej. Sprawa dotyczy zaskarżenia decyzji Izby Administracji Skarbowej. Pełnomocnik Spółki wniósł o zawieszenie postępowania do czasu ustanowienia kuratora. W odpowiedzi Organ utracił legitymację procesową do wnioskowania o kuratora dla Spółki.
Działanie osoby prawnej przez jej organy w postępowaniu sądowym nie jest związane ze zdolnością sądową tej osoby, ale z jej zdolnością procesową w tym sensie, że brak takiego organu uniemożliwia osobie prawnej korzystanie z posiadanej zdolności procesowej. Stan faktyczny sprawy A. sp. z o.o. w B. (dalej: Skarżąca, Spółka), reprezentowana przez tymczasowego pełnomocnika szczególnego - radcę prawnego P.K., zaskarżyła do WSA w Bydgoszczy decyzję Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Bydgoszczy (dalej: Organ) z 24.10.2022 r., w przedmiocie podatku od towarów i usług za poszczególne miesiące od września 2017 r. do stycznia 2018 r. Pismem z 19.1.2023 r. wezwano pełnomocnika Spółki do usunięcia braków formalnych skargi poprzez złożenie dokumentu lub jego uwierzytelnionego odpisu określającego umocowanie do reprezentowania Skarżącej (w terminie 7 dni od dnia doręczenia wezwania pod rygorem odrzucenia skargi). W odpowiedzi na powyższe, w piśmie z 8.2.2023 r. pełnomocnik Skarżącej wniósł o zawieszenie postępowania do czasu ustanowienia kuratora dla Spółki. W jego ocenie, w świetle OrdPU, tymczasowy pełnomocnik szczególny upoważniony jest do działania do czasu wyznaczenia kuratora przez sąd, zatem nie jest w stanie w chwili obecnej przedłożyć pełnomocnictwa do reprezentowania Strony. Z uwagi na powyższe zasadne jest - jego zdaniem - zawieszenie postępowania na podstawie art. 125 § 1 pkt 1 w zw. z art. 78 ustawy z 30.8.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 259; dalej: PostAdmU), do czasu ustanowienia kuratora dla Spółki. Zarządzeniem z 15.3.2023 r. zwrócono się do Organu z pytaniem, czy Sąd Rejonowy w Bydgoszczy XIII Wydział Gospodarczy KRS ustanowił dla Spółki kuratora w postępowaniu podatkowym, a także czy Organ wnosi o ustanowienie w postępowaniu sądowoadministracyjnym kuratora dla Spółki. W odpowiedzi wskazano, że ww. sąd rejestrowy zarządzeniem z 24.1.2023 r., z przyczyn formalnych, zwrócił wniosek Organu z 14.9.2023 r. o ustanowienie dla Spółki kuratora w postępowaniu podatkowym. W zw. z zakończeniem postępowania podatkowego Organ utracił legitymację procesową do wystąpienia z ponownym wnioskiem o wyznaczenie kuratora dla Spółki. Jednocześnie wskazał, że nie wnosi o ustanowienie dla Spółki kuratora w postępowaniu sądowoadministracyjnym. Postanowieniem z 27.3.2023 r. oddalono wniosek o ustanowienie kuratora dla Spółki, a w uzasadnieniu wskazano, że radca prawny P.K. - nie jest osobą zainteresowaną w rozumieniu art. 78 PostAdmU, gdyż nie należy do żadnej z kategorii podmiotów mogących być stroną lub uczestnikiem na prawach strony i dlatego nie jest umocowany do złożenia wniosku o ustanowienie kuratora dla spółki, która nie ma organów. Stanowisko WSA WSA wskazał, że z art. 28 § 1 PostAdmU wynika, iż do skutecznego przeprowadzenia postępowania sądowoadministracyjnego z udziałem osoby prawnej konieczne jest, aby przy każdej czynności procesowej posiadała ona zdolność procesową. Działanie osoby prawnej przez jej organy w postępowaniu sądowym nie jest związane ze zdolnością sądową tej osoby, ale z jej zdolnością procesową w tym sensie, że brak takiego organu uniemożliwia osobie prawnej korzystanie z posiadanej zdolności procesowej. Braki w zakresie zdolności procesowej sąd musi uwzględnić z urzędu na każdym etapie postępowania i określić ich skutek. Jak wynika z akt sprawy Spółka w chwili wniesienia skargi nie posiadała organów uprawnionych do jej reprezentowania, a skarga została wniesiona przez tymczasowego pełnomocnika szczególnego wyznaczonego przez Dziekana Rady OIRP na wniosek Naczelnika Trzeciego US w Bydgoszczy złożony w trybie art. 138m oraz art. 138n § 2 ustawy z 29.8.1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2651; dalej: OrdPU). Podkreślenia wymaga, że w przypadku pełnomocnictwa szczególnego, zakres umocowania zostaje ograniczony przez wskazanie sprawy, w której ma działać pełnomocnik. Tym samym nie rozciąga się ono na postępowanie sądowoadministracyjne, które reguluje procedura odrębna w stosunku do postępowania podatkowego. Na podstawie art. 37 § 1 PostAdmU, pełnomocnik obowiązany jest przy pierwszej czynności procesowej dołączyć do akt sprawy pełnomocnictwo z podpisem mocodawcy lub wierzytelny odpis pełnomocnictwa. Dla potrzeb postępowania sądowoadministracyjnego każdorazowo konieczne jest przedłożenie odrębnego pełnomocnictwa, które stanowi część akt sądowych niezależnie od dokumentacji zgromadzonej w toku postępowania. Postępowanie przed sądem administracyjnym, pomimo iż zapoczątkowane jest wniesieniem skargi za pośrednictwem organu, który wydał zaskarżony akt, w żadnym wypadku nie może być traktowane jako dalszy ciąg postępowania przed tym organem. Nie może być tutaj mowy o jakiejkolwiek ciągłości pomiędzy jednym a drugim postępowaniem (postanowienie NSA z 20.12.2006 r., I FSK 1226/06, ). Regulacje zawarte w art. 138e § 1 OrdPU oraz art. 138m § 1 OrdPU w myśl, których w przypadku niemożności wszczęcia postępowania lub prowadzenia postępowania wobec osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej z powodu braku powołanych do tego organów lub niemożności ustalenia adresu siedziby, miejsca prowadzenia działalności lub miejsca zamieszkania osób upoważnionych do reprezentowania jej spraw, organ podatkowy wyznacza dla tej osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej tymczasowego pełnomocnika szczególnego upoważnionego do działania do czasu wyznaczenia kuratora przez sąd, wskazują, że zakres umocowania tymczasowego pełnomocnika szczególnego ograniczony jest do działania przed organem podatkowym. Z art. 138m § 1 OrdPU wynika uprawnienie do działania na rzecz reprezentowanej strony do czasu wyznaczenia przez sąd rejestrowy kuratora i jeśli kurator zostanie wyznaczony przed zakończeniem postępowania przed organem podatkowym, to uprawnienie pełnomocnika szczególnego do reprezentacji strony wygasa (wyrok NSA z 7.6.2018 r., I GSK 942/17, ). Rozstrzygnięcie WSA Mając powyższe na względzie WSA uznał, że tymczasowy pełnomocnik szczególny (ustanowiony na etapie postępowania podatkowego) nie posiadał umocowania do złożenia skargi do sądu administracyjnego ab initio, gdyż nie legitymował się skutecznie udzielonym pełnomocnictwem. Do przedmiotowej skargi nie zostało bowiem załączone pełnomocnictwo procesowe do działania w imieniu Spółki przed sądem administracyjnym, a wezwany do usunięcia tego braku formalnego skargi radca prawny, nie przedstawił w wyznaczonym terminie skutecznie udzielonego pełnomocnictwa. Na marginesie WSA zauważył, że art. 31 § 1 PostAdmU może być wykorzystany tylko w toku postępowania sądowoadministracyjnego, tj. pod warunkiem skutecznego wniesienia skargi, co w niniejszej sprawie nie miało miejsca. Tymczasowy pełnomocnik wyznaczony przez organ podatkowy nie mógł bowiem - nie mając ku temu stosownego umocowania - skutecznie doprowadzić do zainicjowania postępowania sądowoadministracyjnego. Ponadto, zdaniem WSA nie zachodziła w sprawie sytuacja przewidziana w ww. przepisie, jeżeli braki w zakresie zdolności sądowej lub procesowej albo w składzie właściwych organów dają się uzupełnić, sąd wyznaczy odpowiedni termin. Nie zachodziła bowiem sytuacja, w której - realnie - braki w składzie właściwych organów dadzą się uzupełnić. Wyznaczanie terminu tymczasowemu pełnomocnikowi szczególnemu na podstawie art. 31 § 1 PostAdmU byłoby niecelowe i z góry skazane na niepowodzenie, ponieważ tymczasowy pełnomocnik nie może skutecznie doprowadzić do powołania organów w spółce; takie kompetencje miałby - ewentualnie - kurator ustanowiony przez sąd powszechny. Jednak tymczasowy pełnomocnik szczególny nie ma legitymacji aby wystąpić do sądu powszechnego o ustanowienie kuratora dla spółki. Ustanowienie kuratora dla spółki przez sąd powszechny nie oznacza jeszcze uzupełnienia braku zdolności spółki do działania. Skargę tymczasowego pełnomocnika szczególnego należało odrzucić jako niedopuszczalną (art. 58 § 1 pkt 3 w zw. z art. 58 § 3 PostAdmU). Odnosząc się natomiast do wniosku o zawieszenie postępowania do czasu wyznaczenia przez sąd kuratora dla Spółki wskazać należy, że stosownie do art. 125 § 1 pkt 1 PostAdmU Sąd może zawiesić postępowanie z urzędu, jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku innego toczącego się postępowania administracyjnego, sądowoadministracyjnego, sądowego, przed TK lub TSUE. Postępowanie sądowe w sprawie nie zostało skutecznie wszczęte, niemożliwe było jego zawieszenie. Komentarz Mając na uwadze stan faktyczny rozpatrywanej sprawy, WSA w Bydgoszczy wypowiedział się na temat zagadnienia o istotnym znaczeniu praktycznym, jakim jest reprezentacja w postępowaniu sądowoadministracyjnym sp. z o.o., zwłaszcza w sytuacji, w której spółka ta nie posiada rejestrowych organów uprawnionych do jej reprezentacji, tj. zarządu. W kontekście rozpatrywanej sprawy WSA w Bydgoszczy wskazał, że: (i) postępowanie sądowe jest postępowaniem odrębnym w stosunku do postępowania podatkowego czy administracyjnego, (ii) w postępowaniu sądowym pełnomocnik zobowiązany jest do przedłożenia pełnomocnictwa już przy pierwszej czynności w tym postępowaniu, (iii) zakres umocowania tymczasowego pełnomocnika szczególnego spółki jest ograniczony jedynie do postępowania podatkowego, (iv) tymczasowy pełnomocnik szczególny spółki nie uprawniony ani do wniesienia skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego ani do wystąpienia do sądu powszechnego o ustanowienie kuratora dla tej spółki. Postanowienie WSA w Bydgoszczy z 19.5.2023 r., I SA/Bd 1/23,
Tymczasowy pełnomocnik szczególny nie miał umocowania do złożenia skargi do sądu administracyjnego. Skargę należało odrzucić jako niedopuszczalną. WSA w Bydgoszczy wypowiedział się na temat reprezentacji spółki w postępowaniu sądowoadministracyjnym, podkreślając ograniczenia umocowania tymczasowego pełnomocnika szczególnego.