Obowiązki członka zarządu spółki sp. z o.o.

Członek zarządu spółki z o.o. ma obowiązek zapoznać się z jej stanem finansowym, analizować go na bieżąco i w przypadku potencjalnej upadłości złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości. Publikacja omawia kwestie odpowiedzialności członka zarządu za zaległości podatkowe spółki oraz przesłanki wyłączające tę odpowiedzialność, takie jak zgłoszenie wniosku o upadłość czy posiadanie majątku umożliwiającego zaspokojenie zaległości.

Tematyka: członek zarządu, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, upadłość, odpowiedzialność, zaległości podatkowe, przesłanki wyłączające odpowiedzialność, majątek spółki, egzekucja, postępowanie podatkowe

Członek zarządu po powołaniu go w skład zarządu spółki z o.o. ma obowiązek zapoznać się z jej stanem
finansowym, analizować go na bieżąco i w przypadku, gdy zachodzą ku temu przesłanki złożyć wniosek
o ogłoszenie upadłości, aby uchronić się przed odpowiedzialnością za długi tej spółki.
Istota sporu
Kwestia sporna w niniejszej sprawie sprowadza się do ustalenia, czy organy zbadały wystąpienie w stosunku do M.N.
(dalej: Skarżący) przesłanek wyłączających jego odpowiedzialność jako byłego członka zarządu „E” sp. z o.o.
z siedzibą w K. (dalej: Spółka) za zaległości podatkowe w podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu
pobranych, a niewpłaconych zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych pochodzących z wypłat
wynagrodzeń ze stosunku pracy i umów cywilnoprawnych (PIT-4) za grudzień 2016 r., od stycznia do grudnia 2017
r., od stycznia do grudnia 2018 r. oraz od stycznia do grudnia 2019 r. wraz z odsetkami za zwłokę i kosztami
egzekucyjnymi.
Stan prawny
Na wstępie WSA wskazał, że zgodnie z art. 107 § 1 OrdPU w przypadkach i w zakresie przewidzianym w Rozdziale
15 OrdPU za zaległości podatkowe podatnika odpowiadają całym swoim majątkiem solidarnie z podatnikiem również
osoby trzecie. W myśl art. 116 § 1 OrdPU za zaległości podatkowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki
z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji, prostej spółki akcyjnej, prostej spółki akcyjnej w organizacji, spółki
akcyjnej lub spółki akcyjnej w organizacji odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie jej zarządu,
jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna, a członek zarządu:
1. nie wykazał, że: (a) we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym czasie zostało
otwarte postępowanie restrukturyzacyjne albo zatwierdzono układ w postępowaniu o zatwierdzenie układu, albo
(b) niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło bez jego winy;
2. nie wskazuje mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki
w znacznej części.
Stosownie do art. 116 § 2 OrdPU odpowiedzialność członków zarządu obejmuje zaległości podatkowe z tytułu
zobowiązań, których termin płatności upływał w czasie pełnienia przez nich obowiązków członka zarządu.
Odpowiedzialność członka zarządu
Do ustalenia odpowiedzialności członka zarządu konieczne jest nie tylko ustalenie pozytywnych jej przesłanek, czyli:
bezskuteczności egzekucji zaległości podatkowej oraz powstania zobowiązania w okresie pełnienia przez niego tej
funkcji, ale także wykazanie, że nie zachodzą przesłanki wyłączające tę odpowiedzialność. Odpowiedzialność
podmiotów wskazanych w powyższym przepisie ma charakter osobisty. Dotyczy więc całego ich majątku
i jest solidarna. Ciężar udowodnienia przesłanek pozytywnych spoczywa na organach podatkowych, zaś ciężar
dowodu wykazania przesłanek uwalniających od odpowiedzialności członka zarządu spoczywa na tej właśnie stronie
postępowania podatkowego (wyrok NSA z 15.11.2023 r., III FSK 3214/21,
).
Analizując kwestię pełnienia przez Skarżącego funkcji prezesa zarządu Spółki w czasie upływu terminu płatności
zobowiązań podatkowych, WSA zauważył, że Skarżący piastował przedmiotowe stanowisko w okresie od 26.11.2013
r. do 25.2.2020 r.
Koncentrując się na możliwości zwolnienia Skarżącego z przedmiotowej odpowiedzialności WSA wskazał, że
pierwszą z przesłanek egzoneracyjnych jest wykazanie, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie
upadłości. Za „właściwy czas” należy uznać - zgodnie z art. 21 ustawy z 28.2.2003 r. Prawo upadłościowe (t.j. Dz.U.
z 2022 r. poz. 1520) - termin 30 dni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości. „Właściwy czas”
oznacza jednocześnie, że zgłaszając wniosek o upadłość, zarząd (członek zarządu) uczynił ze swej strony wszystko,
by nie dopuścić do zniweczenia celu postępowania upadłościowego poprzez stworzenie sytuacji, w której niektórzy
wierzyciele są zaspokajani kosztem innych (wyrok NSA z 5.9.2017 r., II FSK 2065/15,
). Przesłanka ta nie
miała zastosowania w sprawie. Z akt administracyjnych sprawy wynika, że wniosek o ogłoszenie upadłości Spółki
został złożony nie przez Skarżącego, lecz przez wierzyciela Spółki - S sp. z o.o. 25.9.2015 r.
Przechodząc do drugiej przesłanki wyłączającej odpowiedzialność członka zarządu za zobowiązania podatkowe
Spółki, tj. niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości bez winy członka zarządu spółki, WSA stwierdził, że również
nie znajduje ona w rozpoznawanym przypadku zastosowania. Przesłanka braku winy dotyczy zarówno winy

umyślnej, jak i nieumyślnej, a tej ostatniej zarówno w postaci lekkomyślności, jak i niedbalstwa (wyrok NSA
z 28.3.2018 r., II FSK 817/16,
). O przesłance „braku winy” można mówić jedynie w sytuacji, w której członek
zarządu spółki, przy zachowaniu należytej staranności podczas prowadzenia jej spraw, wniosku takiego nie złożył
z przyczyn od niego niezależnych. Osoba zainteresowana (członek zarządu) powinna wykazać brak winy, czyli
udowodnić swoją staranność oraz fakt, że uchybienie określonemu obowiązkowi było od niej niezależne.
W analizowanej sprawie Skarżący co prawda zgłaszał wniosek o jego przesłuchanie, jednakże nie powołał się na
jakąkolwiek okoliczność, która ten brak winy mogłaby co najmniej uprawdopodobnić.
Ostatnią z przesłanek egzoneracyjnych jest umożliwienie zaspokojenia z egzekucji zaległości podatkowych spółki
w znacznej części. W tym kontekście przyjmuje się, że mienie musi faktycznie istnieć i nadawać się do egzekucji
pozytywnie rokującej na wyegzekwowanie znacznych kwot, odnosząc to do wysokości zaległości podatkowych, jak
również musi przedstawiać realną wartość finansową, gdyż jest to niezbędne dla oceny, czy egzekucja z danego
mienia umożliwi zaspokojenie długów. W odniesieniu do tej przesłanki przyjmuje się, że jedynie członek zarządu
ma możliwość jej wykazania. W analizowanej sprawie Skarżący wielokrotnie wnioskował o przeprowadzenie
dowodu z przesłuchania go w charakterze strony na okoliczność wykazania i udokumentowania jego braku winy
w niezłożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości Spółki oraz posiadanego przez Spółkę majątku, z którego egzekucja
umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowej. Zdaniem WSA Organy niesłusznie odmówiły przeprowadzenia ww.
dowodu. W trakcie postępowania podatkowego Skarżący konsekwentnie podnosił, że Spółka dysponuje mieniem
o znacznej wartości w postaci technologii spawania. W judykaturze przyjmuje się, że mienie spółki wskazywane
przez członka zarządu uwalnia go od odpowiedzialności za zaległości podatkowe spółki tylko wtedy, gdy jest
to mienie konkretne i rzeczywiście istniejące oraz umożliwiające przeprowadzenie egzekucji zaległości
podatkowych spółki „w znacznej części”, co oznacza, że musi mieć egzekwowalną wartość spełniającą przesłankę
znaczności w porównaniu z wysokością zaległości podatkowych spółki (wyrok NSA z 11.12.2019 r., II FSK 2089/19,
). Według WSA Skarżący właśnie na takie mienie się powoływał. Jednocześnie zdaniem WSA Organy nie
wzięły pod uwagę faktu, że umorzenie postępowania egzekucyjnego względem Spółki miało miejsce 30.9.2021 r.,
zaś od lutego 2020 r. Skarżący przestał być członkiem zarządu Spółki. Z tego względu nie mógł on na etapie
postępowania egzekucyjnego powoływać się na technologie spawania jako mienie Spółki nadające się do egzekucji.
Ponadto jako były członek zarządu Spółki nie miał legitymacji do zakwestionowania postanowienia o umorzeniu
postępowania egzekucyjnego.
Rozstrzygnięcie WSA
Z powyższych względów WSA, na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. c ustawy z 30.8.2002 r. - Prawo o postępowaniu
przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1634; dalej: PostAdmU), uchylił decyzję Dyrektora Izby
Administracji Skarbowej w Katowicach z 17.3.2023 r. w przedmiocie solidarnej odpowiedzialności osoby trzeciej za
zaległości z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych wraz z odsetkami za zwłokę i kosztami egzekucyjnymi.
WSA wskazał, że rolą organów ponownie rozpoznających niniejszą sprawę będzie zbadanie, czy w stosunku do
Skarżącego zaistniała przesłanka egzoneracyjna z art. 116 § 1 pkt 2 OrdPU poprzez przeprowadzenie
wnioskowanych przez Skarżącego dowodów oraz jednoznaczną ocenę, czy powoływane technologie spawania
stanowią mienie Spółki nadające się do egzekucji.

Komentarz
Na te stanu faktycznego ustalonego w rozpatrywanej sprawie WSA wypowiedział się na temat zakresu obowiązków
członka zarządu sp. z o.o. i ponoszonej przez niego odpowiedzialności z tytułu ich zaniechania. Mając na uwadze
dotychczasowe orzecznictwo (wyrok NSA z 15.11.2023 r., III FSK 3214/21,
), WSA przypomniał, że ani
z biernej postawy, ani z niedbalstwa członka zarządu, nie można wywodzić podstaw do zwolnienia
z odpowiedzialności. Brak dostatecznego zainteresowania sprawami spółki, prowadzący do braku wiedzy o sytuacji
(także: finansowej) spółki - również w zakresie rzetelnego rozliczania się z budżetem państwa z tytułu podatków -
stanowi zawinione zaniechanie wykonywania podstawowych obowiązków.

Wyrok WSA w Gliwicach z 18.12.2023 r., I SA/Gl 803/23,

WSA w Gliwicach uchylił decyzję o solidarnej odpowiedzialności członka zarządu za zaległości podatkowe spółki. Odpowiedzialność członka zarządu za zaległości podatkowe wymaga udowodnienia braku winy oraz posiadania majątku umożliwiającego zaspokojenie zaległości. Brak zainteresowania sprawami spółki, prowadzący do braku wiedzy o jej sytuacji, może stanowić zaniechanie wykonywania obowiązków członka zarządu.