Przedsiębiorstwo zagrożone

Trybunał orzekł, że art. 1 ust. 7 lit. c) rozporządzenia Nr 800/2008 dotyczy kryteriów podlegania zbiorowemu postępowaniu w sprawie niewypłacalności, co jest istotne dla przyznania pomocy państwa przedsiębiorstwom zagrożonym. W publikacji omawiane są decyzje dotyczące pomocy finansowej dla Nerea oraz interpretacja przepisów prawa krajowego i unijnego w kontekście postępowania układowego i cofnięcia pomocy finansowej.

Tematyka: przedsiębiorstwo zagrożone, pomoc państwa, rozporządzenie Nr 800/2008, postępowanie układowe, Nerea, Trybunał Sprawiedliwości, interpretacja prawa krajowego, interpretacja prawa unijnego

Trybunał orzekł, że art. 1 ust. 7 lit. c) rozporządzenia Nr 800/2008 należy interpretować w ten sposób, że
okoliczność, iż w stosunku do danego przedsiębiorstwa są spełnione przewidziane w prawie krajowym
kryteria w zakresie podlegania zbiorowemu postępowaniu w sprawie niewypłacalności - co powinien ustalić
sąd odsyłający - wystarczy, aby uniemożliwić przyznanie mu pomocy państwa na podstawie tego
rozporządzenia lub, jeśli tego rodzaju pomoc została już przyznana, stwierdzić, że zgodnie z tym
rozporządzeniem pomocy nie należało przyznawać, pod warunkiem że wskazane kryteria były spełnione
w dniu, w którym ta pomoc została przyznana.
Decyzją z listopada 2010 r. Regione Marche (Włochy) zatwierdził ogłoszenie o naborze wniosków i formularzy
dotyczących wdrożenia, dla tego regionu, celu szczegółowego 1.2.1.05.01 w ramach regionalnego programu
operacyjnego (dalej jako: RPO) Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRG). W kwietniu 2011 r. Nerea
SpA przedstawiła wniosek o przyznanie wsparcia w ramach RPO. Decyzją z marca 2012 r. Regione Marche przyznał
tej spółce pomoc finansową w wysokości 144 052,58 euro. Ponadto, na wniosek Nerea, zaliczka odpowiadająca 50%
kwoty tej pomocy, tj. 72 026,29 euro, została jej wypłacona przez podmiot pośredniczący MedioCredito centrale
(MCC) SpA (dalej jako: MCC). W listopadzie 2013 r. po zrealizowaniu inwestycji objętej tą pomocą finansową, Nerea
przedstawiła sprawozdanie z dokonanych wydatków i zwróciła się o wypłatę pozostałej części pomocy. W grudniu
2013 r. Nerea złożyła w sądzie w Maceracie wniosek o zawarcie układu z założeniem kontynuacji działalności.
Postanowieniem z października 2014 r., sąd wszczął postępowanie układowe. Pismem z lutego 2015 r. MCC
zawiadomił Nerea o podjęciu decyzji dotyczącej wszczęcia postępowania w przedmiocie cofnięcia pomocy
finansowej, która została przyznana przez Regione Marche. MCC twierdził, że wszczęcie wobec Nerea postępowania
układowego z założeniem kontynuacji działalności stanowi - w myśl art. 1 ust. 7 lit. c) rozporządzenia Komisji (WE) Nr
800/2008 z 6.8.2008 r. uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne ze wspólnym rynkiem w zastosowaniu art.
107 i 108 TFUE (ogólnego rozporządzenia w sprawie wyłączeń blokowych) - jedną z przesłanek uniemożliwiających
ubieganie się przez nią o pomoc finansową. Nerea wniosła o umorzenie postępowania w przedmiocie cofnięcia
pomocy. Jednakże w maju 2015 r. Regione Marche cofnął przyznaną Nerea pomoc finansową i zażądał zwrotu
wypłaconej jej zaliczki w wysokości 72 026,29 euro powiększonej o odsetki w kwocie 4997,93 euro. Wobec tego
Nerea wniosła skargę na te decyzje.
Poprzez pytanie prejudycjalne sąd odsyłający dążył do ustalenia, czy art. 1 ust. 7 lit. c) rozporządzenia Nr 800/2008
należy interpretować w ten sposób, że użyte w tym przepisie pojęcie „zbiorowe postępowanie w sprawie
niewypłacalności” obejmuje jedynie postępowania, które mogą zostać wszczęte z urzędu przez organy administracji
i sądy państw członkowskich, czy też obejmuje ono również postępowania, które mogą zostać wszczęte na wniosek
przedsiębiorstwa?
We włoskim prawie upadłościowym postępowania układowe z założeniem kontynuacji działalności jest wszczynane
przez właściwy sąd na wniosek zainteresowanego przedsiębiorstwa. Trybunał wskazał, że pojęcie „zbiorowe
postępowanie w sprawie niewypłacalności” odnosi się do postępowania wszczynanego przez właściwy sąd z urzędu
i nie obejmuje ono ww. postępowania układowego z założeniem kontynuacji działalności. Tym samym art. 1 ust. 6 i 7
rozporządzenia Nr 800/2008 nie mają zastosowania do sytuacji Nerea.
Zgodnie z art. 1 ust. 6 lit. c) rozporządzenia Nr 800/2008 ten akt stosuje się do zagrożonych przedsiębiorstw.
W motywie 15 tego rozporządzenia wskazano, że pomoc przyznawana przedsiębiorstwom zagrożonym powinna być
oceniana na podstawie wytycznych wspólnotowych dotyczących pomocy państwa w celu ratowania i restrukturyzacji
zagrożonych przedsiębiorstw (dalej jako: wytyczne), aby uniknąć ich obchodzenia. W art. 1 ust. 7 lit. c)
rozporządzenia Nr 800/2008 przewidziano, że małe i średnie przedsiębiorstwo (dalej jako: MŚP) należy uznać za
przedsiębiorstwo zagrożone, w sytuacji gdy spełnia ono przewidziane w prawie krajowym kryteria w zakresie
podlegania „zbiorowemu postępowaniu w sprawie niewypłacalności”. Przepis ten odsyła do prawa krajowego
w odniesieniu do określenia kryteriów, na podstawie których MŚP podlega temu postępowaniu. Jednakże TS
zaznaczył, że ani w tym, ani w żadnym innym przepisie rozporządzenia Nr 800/2008, nie dokonano rozróżnienia -
pomiędzy odmiennymi, istniejącymi w poszczególnych systemach prawa krajowego, zbiorowymi postępowaniami
w sprawie niewypłacalności - na tej podstawie, czy dane postępowanie jest wszczynane przez organy
administracyjne lub sądowe państwa członkowskiego, czy też jest ono wszczynane na wniosek przedsiębiorstwa.
W ocenie TS chociaż art. 1 ust. 7 lit. c) rozporządzenia Nr 800/2008 odnosi się do „kryteriów podlegania” zbiorowemu
postępowaniu w sprawie niewypłacalności, to jednak tego przepisu nie można interpretować w ten sposób, że
zakresem jego regulacji są objęte postępowania wszczynane w stosunku do przedsiębiorstw z urzędu,
a postępowania wszczynane na wniosek przedsiębiorstw są z tego zakresu wyłączone.

Trybunał orzekł, że art. 1 ust. 7 lit. c) rozporządzenia Nr 800/2008 należy interpretować w ten sposób, że zawarte
w nim pojęcie „zbiorowe postępowanie w sprawie niewypłacalności” obejmuje wszystkie przewidziane w prawie
krajowym zbiorowe postępowania w sprawie niewypłacalności przedsiębiorstw, niezależnie od tego, czy
postępowania takie są wszczynane z urzędu przez krajowe organy administracyjne lub sądowe, czy też są one
wszczynane na wniosek zainteresowanego przedsiębiorstwa.
Poprzez drugie pytanie prejudycjalne sąd odsyłający dążył do ustalenia, czy art. 1 ust. 7 lit. c) rozporządzenia Nr
800/2008 należy interpretować w ten sposób, że okoliczność, iż w stosunku do danego przedsiębiorstwa są
spełnione kryteria w zakresie podlegania zbiorowemu postępowaniu w sprawie niewypłacalności wystarczy, aby
uniemożliwić przyznanie pomocy państwa na podstawie tego rozporządzenia lub aby zażądać zwrotu takiej pomocy -
jeśli została ona już przyznana - czy też należy w tym celu konkretnie wykazać, że przedsiębiorstwo to jest
zagrożone?
Przepis art. 1 ust. 6 lit. c) rozporządzenia Nr 800/2008 stanowi, że z zakresu zastosowania tego aktu jest wyłączona
pomoc na rzecz przedsiębiorstw zagrożonych, a więc w szczególności przedsiębiorstw, które zgodnie z art. 1 ust. 7
lit. c) tego rozporządzenia, na podstawie prawa krajowego, spełniają kryteria w zakresie podlegania zbiorowemu
postępowaniu w sprawie niewypłacalności.
Z motywu 36 rozporządzenia Nr 800/2008 wynika, że pomoc objętą zakresem art. 107 ust. 1 TFUE należy uznać za
przyznaną w dniu, w którym beneficjent uzyskał prawo do jej otrzymania na podstawie obowiązującej regulacji
krajowej. Rzecznik generalny stwierdził, że w tej samej chwili należy ocenić, w świetle przesłanek określonych
w rozporządzeniu Nr 800/2008, czy dane przedsiębiorstwo kwalifikuje się do otrzymania pomocy (pkt 71 opinii;
podobnie wyrok Magdeburger Mühlenwerke, C-129/12, pkt 40).
Z motywu 15 rozporządzenia Nr 800/2008 wynika, że efinicja pojęcia „przedsiębiorstwo zagrożone” powinna zostać
uproszczona w stosunku do definicji zastosowanej w wytycznych, tak aby ograniczyć obciążenie administracyjne,
jakie państwa członkowskie ponoszą przy przyznawaniu na rzecz MŚP pomocy objętej tym rozporządzeniem. W art.
1 ust. 7 tego rozporządzenia ograniczono się do powtórzenia tych elementów pojęcia „przedsiębiorstwa
zagrożonego”, które zostały wskazane w pkt 10 wytycznych, lecz nie uwzględniono w nim tych elementów,
wyszczególnionych w pkt 11 wytycznych. Trybunał stwierdził, że celowi uproszczenia sprzeciwiałoby się
zobowiązywanie organów państw członkowskich - właściwych do podejmowania decyzji w sprawie przyznawania
przedsiębiorstwom pomocy państwa na podstawie rozporządzenia Nr 800/2008 - do samodzielnej oceny, na etapie
badania, czy dane przedsiębiorstwo kwalifikuje się do otrzymania pomocy. Trybunał wskazał, że art. 1 ust. 7 lit. c)
rozporządzenia zobowiązuje te organy nie do dokonywania niezależnej oceny konkretnej sytuacji przedsiębiorstwa,
ale po prostu do zapewnienia, aby na podstawie tego rozporządzenia pomoc nie była przyznawana
przedsiębiorstwom, które spełniają kryteria w zakresie podlegania zbiorowemu postępowaniu w sprawie
niewypłacalności.
Trybunał stwierdził, że przedsiębiorstwa, takiego jak Nerea, które w dniu przyznania mu pomocy nie spełniało
przewidzianych w mającym do niego zastosowanie prawie krajowym przesłanek wszczęcia wobec niego zbiorowego
postępowania w sprawie niewypłacalności - co powinno zostać stwierdzone przez sąd odsyłający - nie można uznać
za spełniające negatywną przesłankę, określoną w art. 1 ust. 6 rozporządzenia Nr 800/2008, w myśl której ten akt nie
ma zastosowania do pomocy dla zagrożonych przedsiębiorstw. Oznacza to również, że pomoc na rzecz
przedsiębiorstwa, przyznana zgodnie z rozporządzeniem Nr 800/2008, a w szczególności ze względu na spełnienie
negatywnej przesłanki określonej w art. 1 ust. 6 tego rozporządzenia, nie może zostać cofnięta wyłącznie na tej
podstawie, że po terminie przyznania pomocy w stosunku do tego przedsiębiorstwa zostało wszczęte zbiorowe
postępowanie w sprawie niewypłacalności.
Trybunał orzekł, że art. 1 ust. 7 lit. c) rozporządzenia Nr 800/2008 należy interpretować w ten sposób, że
okoliczność, iż w stosunku do danego przedsiębiorstwa są spełnione przewidziane w prawie krajowym
kryteria w zakresie podlegania zbiorowemu postępowaniu w sprawie niewypłacalności - co powinien ustalić
sąd odsyłający - wystarczy, aby uniemożliwić przyznanie mu pomocy państwa na podstawie tego
rozporządzenia lub, jeśli tego rodzaju pomoc została już przyznana, stwierdzić, że zgodnie z tym
rozporządzeniem pomocy nie należało przyznawać, pod warunkiem że wskazane kryteria były spełnione
w dniu, w którym ta pomoc została przyznana. Natomiast pomoc przyznana w sposób zgodny
z rozporządzeniem Nr 800/2008, a w szczególności z poszanowaniem art. 1 ust. 6, nie może zostać cofnięta
wyłącznie na tej podstawie, że po dacie przyznania temu przedsiębiorstwu pomocy zostało w stosunku do
niego wszczęte zbiorowe postępowanie w sprawie niewypłacalności.
Autorka jest doktorem nauk prawnych, ekspertem ds. prawa gospodarczego, WPiA UKSW w Warszawie
Wyrok TS z 6.7.2017 r., Nerea, C-245/16

Wyrok Trybunału wskazał, że pojęcie "zbiorowe postępowanie w sprawie niewypłacalności" obejmuje wszelkie postępowania przewidziane w prawie krajowym, niezależnie od inicjatywy ich wszczęcia. Ponadto potwierdził, że spełnienie kryteriów podlegania temu postępowaniu może uniemożliwić przyznanie pomocy państwa albo skutkować żądaniem zwrotu pomocy już udzielonej.