Zmiany postępowania upadłościowego w zakresie celów, funkcji i przebiegu postępowania związanego ze zgłaszaniem wierzytelności do masy

Tekst projektu ustawy z 18.4.2018 r. wprowadza zmiany w zakresie celów i funkcji postępowania upadłościowego, szczególnie dotyczące upadłości konsumenckiej oraz likwidacji. Przewiduje skreślenie art. 2 ust. 1a w celu ujednolicenia sytuacji prawnej osób fizycznych. Nowe przepisy mają usprawnić zgłaszanie wierzytelności oraz zwiększyć ochronę małżonka upadłego dłużnika.

Tematyka: upadłość konsumencka, likwidacja, zgłaszanie wierzytelności, ochrona małżonka, syndyk, sprzedaż przedsiębiorstwa, zmiany postępowania upadłościowego, ochrona prawna, zaspokajanie zobowiązań

Na stronie RCL ukazał się tekst projektu z 18.4.2018 r. ustawy o zmianie ustawy ‒ Prawo upadłościowe oraz
niektórych innych ustaw (UD357) wraz z uzasadnieniem (http://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12312002).
„Zaproponowane w projekcie rozwiązania” – jak czytamy w uzasadnieniu projektu – ma na celu usprawnienie
obowiązującego modelu upadłości konsumenckiej oraz „sprawniejsze rozwiązywanie problemu nadmiernego
zadłużenia” (Uzasadnienie, s. 2).
• Oddłużenie upadłego dłużnika najważniejszą funkcją postępowania upadłościowego.
• W myśl przepisów ustawy odmiennie niż w dotychczasowym stanie prawnym została uregulowana kwestia
przygotowanej likwidacji, wyłączenia z masy upadłości.
• Zwiększona została ochrona prawna małżonka upadłego dłużnika.
Zmiana funkcji postępowania upadłościowego w przypadku upadłości osób fizycznych
Projekt przewiduje skreślenie art. 2 ust. 1a ustawy z 28.2.2003 r. – Prawo upadłościowe (tekst jedn.: Dz.U. z 2017 r.
poz. 2344 ze zm., dalej jako: PrUpad), celem ujednolicenia sytuacji prawnej osób fizycznych niezależnie od tego czy
prowadzą, czy nie prowadzą działalności gospodarczej. Zgodnie z projektowanym art. 2 PrUpad „Postępowanie
uregulowane ustawą wobec osób fizycznych należy prowadzić tak, aby umożliwić umorzenie zobowiązań upadłego
niewykonanych w postępowaniu upadłościowym”. Taka regulacja oznacza zmianę celów prowadzenia
postępowania upadłościowego w przypadku osób fizycznych oraz prymat funkcji oddłużeniowej upadłego
dłużnika nad funkcją windykacyjną.
Tryb zgłaszania wierzytelności
W wyniku projektowanej zmiany przepisu art. 51 ust. 1 pkt. 4 i 5 PrUpad zgłoszenia wierzytelności będzie się
dokonywało do syndyka, zamiast do sędziego – komisarza. W uzasadnieniu projektu nowelizacji stwierdzono, że
ma to przyspieszyć przygotowanie listy wierzytelności. Projektowana zmiana podważa specyfikę zgłoszenia
wierzytelności, które przecież zastępuje tryb związany z dochodzeniem roszczenia przed sądem.
Korzystną zmianą w zakresie zdyscyplinowania wierzycieli, aby terminowo zgłaszali swoje wierzytelności jest
natomiast wprowadzenie zmiany art. 235 ust. 2 PrUpad. Zmiana polega na nałożeniu na wierzyciela obowiązku
uiszczenia kosztów postępowania upadłościowego, które wynikły ze zgłaszania wierzytelności przez
wierzyciela po upływie terminu. Proponuje się, aby koszty te były ustalane w zryczałtowanej wysokości,
stanowiącej równowartość 10% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat
nagród z zysku w trzecim kwartale roku poprzedniego.
Zmiany dotyczące przygotowanej likwidacji
Kolejne zmiany dotyczą prowadzenia przygotowanej likwidacji. W szczególności proponuje się zmianę przepisu art.
56a ust. 1 PrUpad o następującej treści: „W postępowaniu o ogłoszenie upadłości uczestnik może złożyć wniosek
o zatwierdzenie warunków sprzedaży przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części lub składników majątku
o znacznej wartości na rzecz jednego lub większej liczby nabywców”. Taka regulacja powoduje, że wniosek
o zatwierdzenie warunków sprzedaży przedsiębiorstwa może zostać zgłoszony nie tylko przez dłużnika, ale
każdego uczestnika postępowania (stosownie do przepisu art. 26 PrUpad jest nim każdy, kto złoży wniosek
o ogłoszenie upadłości oraz dłużnik). Ponadto nie tylko z wnioskiem o ogłoszenie upadłości, ale także na etapie
postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości będzie można złożyć taki wniosek. Według projektu sprzedaż
w ramach tzw. przygotowanej likwidacji będzie mogła nastąpić zarówno na rzecz jednego, jak i większej liczby
nabywców. Zmianę tego rodzaju należy ocenić pozytywnie, gdyż znosi ograniczenia czasowe oraz ilościowe, co
może zwiększyć w praktyce zakres wykorzystania tej formy sprzedaży.
W związku z tym, że wniosek o zatwierdzenie warunków sprzedaży może dotyczyć przedsiębiorstwa, jego
zorganizowanej części lub składników majątku o oznaczonej wartości na rzecz jednego lub większej liczby
nabywców, to w art. 56a ust. 5 PrUpad proponuje się zastąpienie określenia „przedsiębiorstwa” terminem „przedmiot
sprzedaży”, co jest spójne z zakresem przedmiotowym przygotowanej likwidacji. Zmiany przepisu art. 56f i 56g

PrUpad stanowią konsekwencję wprowadzenia uniwersalnego pojęcia „przedmiot sprzedaży”. Projektowana zmiana
art. 56h PrUpad ma na celu poprawę sytuacji prawnej syndyka oraz kupującego (inwestora) w przypadku, gdy
po wydaniu postanowienia zmieniły się lub zostały zmienione okoliczności mające istotny wpływ na
wysokość składnika będącego przedmiotem sprzedaży.
Kwestie wyłączenia z masy upadłości
Zmiana polegająca na dodaniu do art. 63 ust. 1a–1d PrUpad (według zamierzeń projektodawców) ma rozwiązać
problem określenia części dochodu, jaki nie wchodzi w skład masy upadłości. Wysokość kwoty podlegającej
wyłączeniu z masy upadłości na podstawie ust. 1 odpowiada kwocie uprawniającej do uzyskania prawa do
świadczeń pieniężnych na podstawie ustawy z 12.3.2004 r. o pomocy społecznej (tekst jedn.: Dz.U. z 2018 r. poz.
1508 ze zm.).
Proponuje się dodanie art. 63a PrUpad, celem usprawnienia trybu w razie sporu co do tego, które z przedmiotów
należących do upadłego wchodzą w skład masy upadłości. W razie wątpliwości w tym zakresie sędzia – komisarz na
wniosek syndyka, upadłego lub wierzyciela będzie rozstrzygał w formie postanowienia (podlegającego zaskarżeniu
w drodze zażalenia, które będzie mógł wnieść wnioskodawca, upadły i wierzyciele), jakie przedmioty wchodzą
w skład masy upadłości.
Regulacja taka wydaje się zbędna, a dodatkowo nakładająca na sędziego – komisarza obowiązek ustalania
pozytywnego czy dany składnik majątku wchodzi w skład masy upadłości. Nie jest zrozumiałe dodanie
przedmiotowego przepisu skoro prawa osoby, posiadającej prawo do mienia podlegającego wyłączeniu z masy
upadłości może żądać jego wydania lub świadczenia wzajemnego na podstawie przepisu art. 72 PrUpad.
Argumentacja zawarta w uzasadnieniu projektu przyczyn wprowadzenia tej regulacji, że ma to wyjaśnić relacje art. 73
i art. 49111 PrUpad wcale nie oznacza wyeliminowania wątpliwości, a wręcz przeciwnie powoduje nałożenie na
sędziego – komisarza obowiązku ustalenia i wyjaśnienia czy dany składnik wchodzi w skład masy upadłości.
Zwiększenie ochrony prawnej małżonka upadłego dłużnika
Przewidziano także środek prawny umożliwiający obronę byłego małżonka, jak też małżonka upadłego przed
objęciem masą upadłości majątku, który w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości przestał
być majątkiem wspólnym w wyniku rozwodu, separacji lub ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków. Do art. 125
PrUpad proponuje się dodanie w ust. 3 zdania, że rozwiedziony małżonek upadłego może w drodze powództwa
lub zarzutu żądać uznania rozdzielności majątkowej za skuteczną wobec masy upadłości, jeżeli w chwili
powstania rozdzielności majątkowej nie wiedział o istnieniu podstawy do ogłoszenia upadłości, a powstanie
rozdzielności majątkowej nie doprowadziło do pokrzywdzenia wierzycieli.
Status prawny syndyka w postępowaniach przeciwko upadłemu o odszkodowania lub rentę
Kolejna zmiana dotyczy jednoznacznego uregulowania (poprzez dodanie w art. 144 ust. 4 PrUpad), że
w postępowaniach w sprawach o należne od upadłego alimenty oraz renty z tytułu odpowiedzialności za uszkodzenie
ciała lub rozstrój zdrowia albo utratę żywiciela oraz z tytułu zmiany uprawnień objętych treścią prawa dożywocia na
dożywotnią rentę – syndyk ma mieć uprawnienia interwenienta ubocznego, do którego przepisy o współuczestnictwie
jednolitym stosuje się odpowiednio. Zmiana powyższa umożliwi uczestniczenie syndykowi w sprawach, mogących
mieć wpływ na wzrost zobowiązań upadłego, a więc ocenić ją należy pozytywnie.
Obowiązki informacyjne syndyka i ustalenie składników majątkowych należących do upadłego
Projektowane jest dodanie do art. 176 PrUpad ust. 2a i 2b, co pozwoli przekierowywanie przesyłek adresowanych
bezpośrednio do upadłego na podstawie dyspozycji syndyka kierowanych do placówek pocztowych, jak też
określenie kategorii nadawców. Ponadto dookreślone zostało, jakiego rodzaju informacje powinny być zawarte
w zawiadomieniach kierowanych przez syndyka do wierzycieli po ogłoszeniu upadłości (co wynika z art. 24
i 54 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/848 z 20.5.2015 r. w sprawie postępowania
upadłościowego, Dz.Urz. UE L Nr 141 z 5.6.2015 r., s. 19). Zmianą, mającą ułatwić ustalenie syndykowi składników
masy upadłości jest dodanie ust. 2 do art. 178 PrUpad, na mocy którego syndyk uprawniony będzie do złożenia
wniosku o poszukiwanie majątku upadłego przez komornika.
Zasady zaspokajania niektórych zobowiązań
Wprowadzenie regulacji (poprzez dodanie do art. 230 ust. 3 i 4 PrUpad) określającej jednoznacznie, że do
zobowiązań za okres do dnia ogłoszenia upadłości, do których stosuje się przepisy działu III ustawy z 29.8.1997 r. ‒
Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz.U. z 2018 r. poz. 800 ze zm.) nie będą zaspokajane na równi z zobowiązaniami
powstałymi po ogłoszeniu upadłości, niewynikającymi ze zdarzeń sprzed ogłoszenia upadłości. Oznacza to, że
zobowiązania te nie będą zaspokajane na podstawie art. 343 ust.1 PrUpad w pierwszej kolejności przed innymi.

Projektowane zmiany mają także na celu zmianę trybu zgłaszania wierzytelności oraz zwiększenie ochrony małżonka upadłego. Dodatkowo proponuje się poprawę sytuacji prawnej syndyka oraz kupującego w przypadku zmian okoliczności mających wpływ na sprzedaż przedsiębiorstwa. Wprowadzenie zmian ma na celu usprawnienie postępowania upadłościowego i zwiększenie ochrony prawnej uczestników postępowania.