Referendarz sądowy jako sędzia- komisarz w postępowaniu upadłościowym

Tematyka: referendarz sądowy, sędzia-komisarz, postępowanie upadłościowe, nowelizacja, Prawo upadłościowe, funkcje sędziego-komisarza, referendarze sądowi, art. 151 ust. 1a, nadzór nad syndykiem

6.3.2019 r. Ministerstwo Sprawiedliwości zaprezentowało nową wersję projektu ustawy o zmianie ustawy -
Prawo upadłościowe oraz niektórych innych ustaw (UD 357). Zaproponowana propozycja legislacyjna ma
dokonać ogromnej zmiany w zakresie Prawa upadłościowego. Jedną z planowanych zmian jest pojawienie
się regulacji, że referendarz sądowy może pełnić funkcję sędziego- komisarza w toku postępowania
upadłościowego.
Planowana nowelizacja ustawy Prawo upadłościowe ma wprowadzić przepis art. 151 ust. 1a w brzmieniu: „Funkcję
sędziego komisarza może pełnić referendarz sądowy”. W uzasadnieniu do projektu ustawy wskazano, że z uwagi
na bezprecedensowy wzrost liczby postępowań upadłościowych i związane z tym obciążenie sądów upadłościowych
proponuje się wprowadzenie do wydziałów upadłościowych referendarzy sądowych, którzy przejęliby funkcję
sędziów- komisarzy w zakresie czynności stanowiących nadzór nad syndykiem. Jednocześnie jednak zastrzeżono,
że spod takich kompetencji referendarzy sądowych zostanie wyłączona możliwość stosowania środków przymusu
(Uzasadnienie, s. 50).
Należy zauważyć, że planowana nowelizacja przepisu art. 151 ust. 1a i n. ustawy z 28.2.2003 r. - Prawo
upadłościowe (tj. Dz.U. z 2019 r. poz. 498 ze zm., dalej jako: PrUpad) odnosząca się do możliwości pełnienia przez
referendarza sądowego funkcji sędziego- komisarza i zakresu jego kompetencji jest zbliżona do uregulowania
dotyczącego roli jaką pełni referendarz sądowy w toku postępowania egzekucyjnego (art. 759 § 11 KPC).
Pojawia się jednak wątpliwość, czy zrównanie postępowania egzekucyjnego, gdzie rolą referendarza sądowego jest
nadzór nad prawidłowym tokiem postępowania, którego celem jest przymusowe urzeczywistnienie praw
i obowiązków ze stosunków z zakresu cywilnego prawa materialnego, z nadzorem nad prawidłowym przebiegiem
niezwykle skomplikowanego postępowania, jakim jest postępowanie upadłościowe, jest zasadne.
Już na gruncie nowelizacji postępowania egzekucyjnego Krajowa Rada Sądownictwa wskazywała, że ograniczenie
czynności sądu w postępowaniu egzekucyjnym na rzecz innych organów idzie zbyt daleko bowiem nie zawsze
referendarz dysponuje tak szeroką wiedzą i doświadczeniem zawodowym, jak sędzia (Opinia KRS, s. 6). Tym
bardziej można z góry założyć, że referendarz sądowy nie będzie dysponował tak specjalistyczną wiedzą
i doświadczeniem życiowym, aby prawidłowo nadzorować przebieg toczącej się upadłości.
W uzasadnieniu zmian odnoszących się do art. 151 ust. 1a PrUpad wskazano również, że zadania z zakresu ochrony
prawnej, inne niż wymiar sprawiedliwości, wykonują referendarze sądowi (art. 2 § 2 ustawy z 27.7.2001 r. - Prawo
o ustroju sądów powszechnych, t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 52 ze zm., dalej jako: PrUSP). W swoich rozważaniach
autorzy uzasadnienia przedmiotowego projektu ustawy prezentują pogląd, że sędzia- komisarz nie sprawuje wymiaru
sprawiedliwości, gdyż zasadnicza część jego czynności sprowadza się do nadzoru nad syndykiem.
Przywoływany pogląd nie może zasługiwać na akceptację. W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę że
w orzecznictwie wskazuje się, że istnieją dwa organy sądowe postępowania upadłościowego, tj. sąd i sędzia-
komisarza. „Stanowią one odrębne, obligatoryjne organy tego postępowania, posiadające odmienne kompetencje.
O ile sąd upadłościowy jest przy tym zasadniczo jedynym organem sądowym uprawnionym do podejmowania decyzji
merytorycznych i rozstrzygnięć formalnych w toku postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości, o tyle w toku
postępowania upadłościowego po ogłoszeniu upadłości - jest jednym z dwóch organów, wydających takie
rozstrzygnięcia w toku właściwego postępowania upadłościowego. Podkreślić należy, że w trakcie prowadzonego
postępowania upadłościowego właściwego zasadą jest samodzielne działanie sędziego-komisarza sąd upadłościowy
wydaje natomiast orzeczenia w zakresie ustawowego upoważnienia oraz działa jako sąd odwoławczy od orzeczeń
sędziego komisarza - w przypadkach wskazanych w ustawie” (postanowienie SO w Szczecinie z 30.3.2017 r., VIII Gz
424/16,
). Z przywołanego orzeczenia jednoznacznie wynika, że sędzia- komisarz sprawuje wymiar
sprawiedliwości.
Po drugie, autorom uzasadnienia projekt ustawy umknął przepis art. 154 PrUpad, który przyznaje sędziemu-
komisarzowi prawa i obowiązki przewodniczącego składu sędziowskiego.
Ponadto do sędziego-komisarza stosuje się także przepisy KPC dotyczące przewodniczącego, w szczególności
uprawniające do przewodniczenia rozprawie, czy innym posiedzeniom (art. 155). Tak więc, sędzia-komisarz działa
jak sąd; orzeka jednoosobowo, a na wydane przez niego postanowienia przysługuje zażalenie w przypadkach
przewidzianych w ustawie. Do sędziego-komisarza stosuje się przepisy art. 49-50 i 52 PrUSP dotyczące utrzymania
powagi sądu. Postanowienia sędziego-komisarza traktowane są jako postanowienia podejmowane przez sąd

pierwszej instancji. Ponadto, kierując postępowaniem upadłościowym, sędzia-komisarz zwołuje oraz przewodniczy
zgromadzeniu wierzycieli (art. 191, art. 193 PrUpad), dopuszcza do udziału w zgromadzeniu wierzycieli mających
wierzytelność uprawdopodobnioną oraz zależną od warunku (art. 195 ust. 2 PrUpad), powołuje radę wierzycieli (art.
201 PrUpad), może zwołać i przewodniczyć posiedzeniu rady wierzycieli (art. 208 PrUpad), wysłuchuje upadłego,
syndyka, nadzorcę sądowego, wierzycieli oraz inne osoby (art. 217 PrUpad), przeprowadza postępowanie dowodowe
(art. 218 PrUpad), w celu przyspieszenia postępowania może dokonywać wezwań, zawiadomień i doręczeń
w sposób, który uzna w okolicznościach konkretnej sprawy za najbardziej celowy, nawet z pominięciem przepisów
ogólnych (art. 220a PrUpad), ma wpływ na sposób dokonywania obwieszczenia (art. 221 PrUpad).
Sędzia-komisarz prowadzi postępowanie upadłościowe po ogłoszeniu upadłości i sprawuje wymiar sprawiedliwości
również poprzez wyrażanie zgody na dokonanie przez syndyka czynności prawnych mających istotne znaczenie dla
składu masy upadłości, np. sprzedaż lub wydzierżawienie nieruchomości itp. Pełnienie zatem wymiaru
sprawiedliwości przez sędziego-komisarza ma specyficzny charakter wynikający z odrębności tego postępowania
gospodarczego, ale nadal polega ono na merytorycznym rozpoznawaniu spraw, rozstrzyganiu konfliktów prawnych.
Łączy się ono z ogromną odpowiedzialnością i wymaga dużego doświadczenia zawodowego i życiowego, a także
specjalistycznej wiedzy nie tylko z zakresu zagadnień prawnych, ale również z zakresu ekonomii i rachunkowości
(zob. Uwagi SN do projektu ustawy).
Mając na względzie skomplikowaną materię postępowania upadłościowego, wymagającą ogromnej wiedzy
i doświadczenia życiowego, jak również zauważając wątłość argumentów zamieszczonych w przedmiotowym
uzasadnieniu ustawy, należy ocenić planowaną zmianę negatywnie, a co za tym idzie, postulować nie dokonywanie
zmiany legislacyjnej jak w brzmieniu zaproponowanym w projekcie ustawy.

Mając na względzie skomplikowaną materię postępowania upadłościowego, wymagającą ogromnej wiedzy i doświadczenia życiowego, jak również zauważając wątłość argumentów zamieszczonych w przedmiotowym uzasadnieniu ustawy, należy ocenić planowaną zmianę negatywnie, a co za tym idzie, postulować nie dokonywanie zmiany legislacyjnej jak w brzmieniu zaproponowanym w projekcie ustawy.