Obrona małżonka przed zaliczeniem majątku do masy upadłości w nowelizacji Prawa upadłościowego

Tematyka: nowelizacja, Prawo upadłościowe, obrona małżonka, upadłość, majątek, rozdzielność majątkowa, wierzyciele, projekt ustawy, Ministerstwo Sprawiedliwości, zmiany ustawy

6.3.2019 r. Ministerstwo Sprawiedliwości zaprezentowało nową wersję projektu ustawy o zmianie ustawy -
Prawo upadłościowe oraz niektórych innych ustaw (UD 357). Zaproponowana propozycja legislacyjna ma
dokonać ogromnej zmiany w zakresie ustawy z 28.2.2003 r. - Prawa upadłościowego (t.j.: Dz.U. z 2019 r. poz.
498 ze zm., dalej jako: PrUpad). Jedną z planowanych zmian jest pojawienie się regulacji pozwalającej na
obronę małżonka przed zaliczeniem majątku do masy upadłości.
Planowana nowelizacja Prawa upadłościowego ma wprowadzić przepis art. 125 ust. 3, który ma umożliwić obronę
byłego małżonka lub małżonka upadłego przed objęciem masą upadłości majątku, który w ciągu roku przed
dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości przestał być majątkiem wspólnym. To ustanie wspólności majątkowej
mogło nastąpić w wyniku orzeczenia rozwodu, separacji lub ubezwłasnowolnienia małżonka.
Rozwiedziony małżonek upadłego lub małżonek upadłego będzie mógł w drodze powództwa lub zarzutu żądać
uznania rozdzielności majątkowej powstałej w okresie roku przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości (chyba
że stosowny pozew lub wniosek został złożony na co najmniej dwa lata przed złożeniem wniosku o ogłoszenie
upadłości) za skuteczną wobec masy upadłości. Przesłanką pozytywną jaką należy wykazać jest fakt, że w chwili
powstania rozdzielności majątkowej były małżonek lub małżonek upadłego nie wiedział o istnieniu podstaw do
złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz że powstanie rozdzielności nie doprowadziło do pokrzywdzenia
wierzycieli. W uzasadnieniu do projektu ustawy wskazano, że proponowane rozwiązanie pozwoli oddzielić przypadki,
gdzie rozdzielność majątkowa jest wykorzystywana w celu uniknięcia odpowiedzialności względem wierzycieli, od
sytuacji, w których nie dochodzi do pokrzywdzenia wierzycieli, a jednocześnie do bezpodstawnego wzbogacenia
byłego małżonka lub małżonka upadłego (Uzasadnienie, s. 48).
Wydaje się, że proponowana regulacja ma na celu wyeliminowanie oczywiście niesprawiedliwych skutków upadłości
byłego małżonka, przy jednoczesnym zachowaniu zasady bezskuteczności powstania rozdzielności majątkowej
w ciągu roku przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości. Spełnienie przesłanek będzie podlegało badaniu
sądu upadłościowego. Jednakże należy zwrócić uwagę na pewne trudności dowodowe, które będzie powodował
projektowany art. 125 ust. 3 PrUpad. Jak słusznie wskazano: „Oparcie rozwiązania tego przepisu na przesłance
wiedzy małżonka co do wystąpienia podstaw do ogłoszenia upadłości dłużnika będzie skutkowało trudnościami
z wykazaniem przez małżonka jego wiedzy w tym zakresie. Wątpliwości będzie budzić także ocena wiarygodności
spodziewanego oświadczenia małżonka dłużnika. Taki zapis może prowokować do nadużyć w tym zakresie.
Odnośnie drugiej przesłanki w postaci braku pokrzywdzenia wierzycieli na skutek ustanowienia rozdzielności
majątkowej, należy stwierdzić że ustanowienie rozdzielności majątkowej między małżonkami co do zasady prowadzi
do pokrzywdzenia wierzycieli, gdyż łączy się z uszczupleniem masy majątkowej, z której wierzyciele będą mogli się
zaspokoić. Oparcie przepisu na tej przesłance wydaje się więc być niezasadne” (Opinia SN do projektu ustawy).
Mając na względzie zasadność przedstawionych powyżej zastrzeżeń, należy jednak opowiedzieć się pozytywnie za
projektowaną zmianą. Lawinowy wzrost upadłości, szczególnie upadłości konsumenckich, jaki ma miejsce
w ostatnich latach, niejednokrotnie sprawiał, że automatyzm dotychczasowych przepisów art. 125 ust. 1 i ust. 2
PrUpad, niejednokrotnie powodował skutki, które były niesprawiedliwe i nieakceptowalne społecznie. Nałożenie na
sąd upadłościowy obowiązku badania przesłanek uprawniających do zastosowania normy prawnej art. 125
ust. 3 PrUpad powinno pozwolić na wyeliminowanie przypadków wykorzystywania tejże regulacji do
pokrzywdzenia wierzycieli dłużnika, gdyż sąd upadłościowy będzie dysponował wiedzą odnoszącą się do
całości danej sprawy.

Mając na względzie zasadność przedstawionych powyżej zastrzeżeń, należy jednak opowiedzieć się pozytywnie za projektowaną zmianą. Lawinowy wzrost upadłości, szczególnie upadłości konsumenckich, jaki ma miejsce w ostatnich latach, niejednokrotnie sprawiał, że automatyzm dotychczasowych przepisów art. 125 ust. 1 i ust. 2 PrUpad, niejednokrotnie powodował skutki, które były niesprawiedliwe i nieakceptowalne społecznie. Nałożenie na sąd upadłościowy obowiązku badania przesłanek uprawniających do zastosowania normy prawnej art. 125 ust. 3 PrUpad powinno pozwolić na wyeliminowanie przypadków wykorzystywania tejże regulacji do pokrzywdzenia wierzycieli dłużnika, gdyż sąd upadłościowy będzie dysponował wiedzą odnoszącą się do całości danej sprawy.