W kwestii tzw. uproszczonej upadłości konsumenckiej

Rządowy projekt ustawy proponuje istotne zmiany w zakresie upadłości konsumenckiej, wprowadzając uproszczoną procedurę dla osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej. Zmiany mają na celu skrócenie postępowania i ułatwienie likwidacji majątku upadłego. Nowością jest również możliwość umorzenia zobowiązań bez ustalania planu spłaty wierzycieli w przypadku trwałej niezdolności do spłat. Jednakże kwestia nie stosowania przepisów o ubóstwie masy budzi kontrowersje wśród prawników.

Tematyka: upadłość konsumencka, postępowanie upadłościowe, plan spłaty wierzycieli, umorzenie zobowiązań, likwidacja majątku, syndyk, zmiany w prawie, samodzielność syndyka

W rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy - Prawo upadłościowe oraz niektórych innych ustaw (druk
sejmowy 3480) zaproponowano istotne zmiany w zakresie ustawy z 28.2.2003 r. - Prawo upadłościowe (t.j.:
Dz.U. z 2019 r. poz. 498 ze zm., dalej jako: PrUpad), m.in. dotyczące tzw. upadłości konsumenckiej.
Upadłość konsumencka może zostać ogłoszona w trzech trybach:
1) na podstawie przepisów ogólnych dotyczących, co do zasady, przedsiębiorców z możliwością wykorzystania także
procedury przygotowanej likwidacji;
2) w drodze zawarcia układu na zgromadzeniu wierzycieli, bez ogłaszania upadłości;
3) w uproszczonej procedurze upadłości konsumenckiej.
Zgodnie z wolą ustawodawcy, zasadniczym trybem przeprowadzenia postępowania upadłościowego wobec osób
fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej pozostaje postępowanie upadłościowe uregulowane
w sposób odrębny, a więc tzw. upadłość konsumencka. Projekt ustawy proponuje jednak znaczne uproszczenie
obowiązującej obecnie procedury dla osób nieprowadzących działalności gospodarczej, o ile z okoliczności
danej sprawy nie będzie wynikała potrzeba przeprowadzenia danego postępowania w zwykłym trybie.
W uzasadnieniu przedmiotowego projektu ustawy wskazano, że „W postępowaniu tym nie będzie wyznaczany
sędzia-komisarz, a wszelkie zastrzeżenia do działania syndyka będą rozpatrywane w trybie skargi składanej do sądu
upadłościowego, podobnie jak w przypadku postępowań egzekucyjnych i skarg na czynności komornika.
Postępowanie upadłościowe będzie ograniczone do dokonania likwidacji majątku przez syndyka oraz przygotowania
projektu planu spłaty wierzycieli". Projekt ten będzie zawierał dane, które obecnie zawarte są w trzech dokumentach
– liście wierzytelności, planie podziału i planie spłaty wierzycieli. Plan spłaty wierzycieli, tak jak obecnie, będzie
podlegał zaskarżeniu w drodze zażalenia, przy czym zażalenie będzie spełniało również funkcję sprzeciwu i zarzutów
do planu podziału.
Pozytywnie należy ocenić zmianę, o której mowa w przepisie art. 4912 ust. 1a PrUpad. Przepis ten stanowi, że „W
postępowaniu o ogłoszenie upadłości uczestnik może złożyć wniosek o zatwierdzenie warunków sprzedaży
składników majątku o znacznej wartości. Przepisy art. 56a–56h PrUpad stosuje się odpowiednio”. Tym samym
jednoznacznie wskazano, że w postępowaniu odrębnym dotyczącym upadłości osoby fizycznej nieprowadzącej
działalności gospodarczej możliwe jest zastosowanie procedury przygotowanej likwidacji. Rozwiązanie to powinno
pozwolić na przeprowadzenie szybkiej likwidacji majątku upadłego i niezwłoczne przejście do fazy, w której ustala się
plan spłat wierzycieli.
Najbardziej kontrowersyjną kwestią w nowych przepisach o upadłości konsumenckiej wydaje się jednak
projektowane rozwiązanie, że w postępowaniu prowadzonym wobec osoby fizycznej nieprowadzącej działalności
gospodarczej nie będzie się stosowało przepisów o ubóstwie masy, tj. art. 13 i art. 361 PrUpad. Oznacza to, że
nawet jeżeli fundusze masy upadłości nie będą wystarczały na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego
postępowanie nie będzie mogło zostać umorzone. Zagadnienie to wykracza jednak poza ramy niniejszej analizy
i wymaga szerszego omówienia, gdyż większość środowiska prawniczego, wypowiada się bardzo krytycznie
o planowanych zmianach w tej materii.
W uzasadnieniu do projektu ustawy wskazano również, że „Podobnie jak w przypadku przedsiębiorcy, również
w odniesieniu do konsumenta proponuje się wprowadzenie trzech sposobów uzyskania oddłużenia:
1) ustalenie planu spłaty na wniosek upadłego (obecna regulacja art. 491 14 ust. 1 PrUpad), przy czym proponuje się,
aby w sytuacjach gdy zostanie ustalone, że upadły doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej
stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa, plan spłat wierzycieli nie mógł być ustalony na czas krótszy od
36 miesięcy i dłuższy od 84 miesięcy,
2) umorzenie zobowiązań bez ustalenia planu spłaty wierzycieli, jeśli osobista sytuacja upadłego w oczywisty sposób
wskazuje, że jest on trwale niezdolny do dokonywania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli,
3) warunkowe umorzenie zobowiązań bez ustalenia planu spłaty wierzycieli, jeżeli niezdolność do dokonywania
jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli wynikająca z osobistej sytuacji upadłego nie ma charakteru
trwałego (art. 49116 ust. 2a–2i PrUpad)”.
Zwrócić uwagę należy także na przepis art. 4915 PrUpad. Zmiany te mają charakter dostosowujący do nowych
regulacji związanych ze zgłaszaniem wierzytelności bezpośrednio do syndyka oraz wprowadzeniem dwóch trybów

prowadzenia upadłości wobec osób nieprowadzących działalności gospodarczej. Jak wskazano w uzasadnieniu do
projektu ustawy: „Jednocześnie w dodawanym przepisie ust. 3 wskazuje się, że w przypadku prowadzenia
postępowania upadłościowego w trybie uproszczonym wykonanie określonej czynności właściwej w zwykłym trybie
dla sędziego-komisarza będzie należało do kompetencji wyznaczonego sędziego, do którego przepisy
o czynnościach sędziego-komisarza będzie stosowało się odpowiednio. Zakłada się, że w trybie uproszczonym
udział sądu będzie ograniczony do ustalenia planu spłaty wierzycieli oraz do rozpoznawania skarg na czynności
syndyka. Nie można jednak wykluczyć, że pojawi się konieczność podjęcia decyzji zarezerwowanej w zwykłej
procedurze dla sędziego-komisarza, a nie będzie podstaw do podjęcia decyzji o skierowaniu sprawy do trybu
zwykłego na mocy ust. 2”. Kwestia dokonywania czynności w postępowaniu upadłościowym przez referendarza-
sądowego również budzi wątpliwości w piśmiennictwie, i była już przedmiotem odrębnej analizy.
Proj. regulacja art. 49111a PrUpad przewiduje samodzielność syndyka w zakresie czynności związanych
z likwidacją masy upadłości. Zgodnie z tym przepisem:
1. Wyboru sposobu likwidacji masy upadłości dokonuje samodzielnie syndyk w sposób, który umożliwia zaspokojenie
wierzycieli w jak największym stopniu, z uwzględnieniem kosztów likwidacji.
2. O wyborze sposobu likwidacji nieruchomości oraz o wyborze sposobu likwidacji składników majątku, których
wartość oszacowania wskazana w spisie inwentarza przekracza pięciokrotność przeciętnego miesięcznego
wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w trzecim kwartale roku poprzedniego,
ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, syndyk zawiadamia wierzycieli oraz sąd.
W zawiadomieniu syndyk wskazuje sposób likwidacji oraz minimalną cenę.
3. Na skutek skargi na czynności syndyka, o której mowa w art. 49112a PrUpad, lub z urzędu sąd zakazuje syndykowi
dokonania likwidacji składnika masy upadłości w wybrany przez syndyka sposób lub za wskazaną minimalną cenę,
jeżeli likwidacja byłaby niezgodna z prawem albo prowadziłaby do pokrzywdzenia upadłego lub wierzycieli.
4. Przed wydaniem postanowienia, o którym mowa w ust. 3, sąd może wstrzymać dokonanie likwidacji składnika
majątku. O wstrzymaniu likwidacji składnika majątku sąd zawiadamia syndyka w dniu wydania postanowienia
o wstrzymaniu likwidacji z zastosowaniem środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość,
w szczególności przez telefon, faks lub pocztę elektroniczną.
5. W przypadku braku wstrzymania lub zakazu likwidacji składnika majątku likwidacja może nastąpić po upływie 14
dni od dnia zawiadomienia, o którym mowa w ust. 2".

Projektowana nowelizacja przepisów o upadłości konsumenckiej przewiduje istotne zmiany, takie jak uproszczenie procedur dla osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz wprowadzenie możliwości umorzenia zobowiązań bez ustalania planu spłaty wierzycieli. Istotną zmianą jest także samodzielność syndyka w zakresie likwidacji masy upadłości, co może wywołać dyskusje w środowisku prawniczym.