Wyłączenia z masy upadłości z mocy ustawy po nowelizacji

Nowelizacja ustawy Prawo upadłościowe wprowadza gruntowne zmiany dotyczące wyłączeń z masy upadłości, szczególnie w kontekście dochodów upadłego będącego osobą fizyczną. Nowe przepisy precyzują, jakie części dochodu nie podlegają zajęciu, co ma istotne znaczenie dla sposobu zaspokajania wierzycieli niewypłacalnego dłużnika. Dotychczasowe rozbieżności w kwotach otrzymywanych przez osoby fizyczne z tytułu świadczeń emerytalnych i rentowych znajdują swoje rozwiązanie w nowej regulacji.

Tematyka: wyłączenia z masy upadłości, nowelizacja, dochody upadłego, osoba fizyczna, pomoc społeczna

W dniu 30.8.2019 r. uchwalono przepisy gruntownie nowelizujące ustawę z 28.2.2003 r. - Prawo upadłościowe
(t.j.: Dz.U. z 2019 r. poz. 498). Mowa tu o ustawie z 30.8.2019 r. o zmianie ustawy – Prawo upadłościowe oraz
niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2019 r. poz. 1802), która wchodzi w życie 24.3.2020 r. Wśród zmian
znajdujemy m.in. nową regulację dot. ustawowych wyłączeń niektórych aktywów z masy upadłości (art. 63
PrUpad). Ustawodawca zdecydował się doprecyzować, jaka część dochodu upadłego będącego osobą
fizyczną nie wchodzi do masy upadłości, czyli nie może być przeznaczona na zaspokojenie wierzycieli
niewypłacalnego dłużnika.
Wyłączenia z masy upadłości w obecnym kształcie
Obecnie – uwzględniając kryterium dochodowe upadłego będącego osobą fizyczną – do masy upadłości nie wchodzi
wynagrodzenie za pracę upadłego w części niepodlegającej zajęciu, tj. kwota stanowiąca połowę wynagrodzenia
upadłego, ale nie mniej niż minimalne wynagrodzenie za pracę, z kolei gdy z masy upadłości zaspokajane są
świadczenia alimentacyjne - kwota stanowiąca 2/5 wynagrodzenia upadłego.
Natomiast w przypadku osiągania dochodu przez upadłego z innego tytułu niż wynagrodzenie za pracę,
zastosowanie mają przepisy ogólne dotyczące wyłączeń od egzekucji (art. 63 ust. 1 pkt 1 PrUpad).
Problemy praktyczne dotychczasowego rozwiązania
Dotychczas istniały rozbieżności co do kwot, które otrzymywały osoby fizyczne wobec których ogłoszono upadłość
z tytułu świadczeń emerytalnych i rentowych. Stosując przepisy ogólne co do kwot wolnych od potrąceń i egzekucji,
w postępowaniu upadłościowym do dyspozycji emeryta i rencisty mogła pozostać mu zaledwie kwota 500 zł (zob. art.
63 ust. 1 pkt 1 PrUpad oraz art. 141 ust. 1 pkt 1 i 2 EmRentyFUSU). Niejednokrotnie z uwagi na sytuację osobistą
upadłego, zasadne było dokonanie większego wyłączenia z masy upadłości, celem umożliwienia sprawnego
postępowania, jednakże sędzia – komisarz nie dysponował ku temu właściwymi narzędziami.
Nowelizacja – uwzględnienie kryterium dochodowego upadłego
Komentowana nowelizacja doprecyzowuje jaka część dochodu upadłego będącego osobą fizyczną nie wchodzi do
masy upadłości, dokonując rozróżnienia jej wysokości wobec osoby samotnie gospodarującej oraz osoby w rodzinie.
Wyłączenia wskazane w art. 63 ust. 1 pkt 1-3 PrUpad pozostają bez zmian.
Głównym celem tej nowelizacji jest zapewnienie środków finansowych upadłym bez konieczności uzyskiwania
świadczeń z pomocy społecznej, zapewniając w ten sposób systemowo spójne rozwiązanie relacji przepisów
prawa upadłościowego z przepisami o pomocy społecznej.
• upadły jako osoba samotnie gospodarująca
Zgodnie z nowelizacją PrUpad w przypadku ogłoszenia upadłości osoby fizycznej, na której utrzymaniu nie pozostają
inne osoby, do masy upadłości nie wchodzi także część dochodu upadłego, która łącznie z dochodami wyłączonymi
z masy upadłości na zasadach ogólnych (art. 63 ust. 1 PrUpad) odpowiada kwocie stanowiącej 150% kwoty, która na
podstawie art. 8 ust. 1 pkt 1 PomSpołU) uprawnia do uzyskania świadczeń z pomocy społecznej w przypadku osoby
samotnie gospodarującej.
Zgodnie z § 1 pkt 1 lit.a KrytŚwPomSpołR kwota ta obecnie wynosi 701 zł.
• upadły będący osobą w rodzinie
Zgodnie z nowelizacją PrUpad w przypadku ogłoszenia upadłości osoby fizycznej, na której utrzymaniu pozostają
inne osoby, do masy upadłości nie wchodzi także część dochodu upadłego, która łącznie z dochodami wyłączonymi
z masy upadłości na zasadach ogólnych (art. 63 ust. 1 PrUpad) stanowi iloczyn liczby osób pozostających na
utrzymaniu upadłego wraz z upadłym i 150 % kwoty, która na podstawie art. 8 ust. 1 pkt 2 PomSpołU uprawnia do
uzyskania świadczeń z pomocy społecznej w przypadku osoby w rodzinie.
Zgodnie z § 1 pkt 1 lit.b KrytŚwPomSpołR kwota ta obecnie wynosi 528 zł.
• szczególne potrzeby upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu

Dodatkowo ustawodawca wprowadził rozwiązanie umożliwiające sędziemu – komisarzowi (na wniosek upadłego lub
syndyka) dokonanie indywidualnego określenia zakresu wyłączenia z masy upadłości części dochodu upadłego,
biorąc pod uwagę szczególne potrzeby upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu, w tym ich stan zdrowia,
potrzeby mieszkaniowe oraz możliwości ich zaspokojenia.
Niniejsze rozwiązanie stanowi „zabezpieczenie systemowe przed wyjątkowymi sytuacjami, w których może znaleźć
się upadły i jego rodzina” (Uzasadnienie do nowelizacji ustawy, s. 11), umożliwiając tym samym racjonalne
oddłużenie upadłego, nie zamykając tym samym drogi do oddłużenia osobom znajdujących się w wyjątkowych
okolicznościach, gdzie kwota nie podlegająca wyłączeniu nie będzie wystarczająca, nie dopuszczając tym samym,
aby upadły dodatkowo się zadłużał w toku postępowania.
Na postanowienie sędziego – komisarza będzie przysługiwało zażalenie upadłemu i jego wierzycielom.

Nowelizacja ma na celu zapewnienie środków finansowych upadłym bez konieczności korzystania z pomocy społecznej oraz stworzenie spójnego systemu relacji między przepisami prawa upadłościowego a przepisami o pomocy społecznej. Nowe możliwości indywidualnego określenia zakresu wyłączenia z masy upadłości dochodu upadłego uwzględniają szczególne potrzeby upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu, co stanowi istotne zabezpieczenie systemowe.