Zagraniczny układ, polski pozew - skutki wszczęcia zagranicznego postępowania upadłościowego na polskie postępowanie cywilne

Sąd Okręgowy w Warszawie wydał nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym, jednak pozwana spółka poinformowała o toczącym się za granicą postępowaniu upadłościowym. Sąd zawiesił postępowanie cywilne, uzasadniając, że postępowanie zagraniczne ma skutki zgodnie z rozporządzeniem 2015/848. Decyzja ta ma istotne konsekwencje dla wierzycieli i dłużników, wymagając znajomości prawa unijnego i krajowego.

Tematyka: Sąd Okręgowy, postępowanie cywilne, postępowanie upadłościowe, rozporządzenie 2015/848, concordato preventivo, jurysdykcja, prawo unijne, zmiany w prawie upadłościowym

Sąd Okręgowy w Warszawie wydaje nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym. Następnie pozwana spółka
informuje, że na terenie państwa członkowskiego UE toczy się wobec niej postępowanie, które zalicza się do
postępowań upadłościowych w rozumieniu rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/848
z 20.5.2015 r. (dalej jako: rozporządzenie 2015/848). Co w takiej sytuacji zrobił sąd? Zawiesił postępowanie
cywilne na podstawie art. 174 § 1 pkt 4 KPC.
Stan faktyczny
Powód wniósł o zasądzenie od pozwanej spółki kwoty 79 365,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie
w transakcjach handlowych od 14.6.2018 r. do dnia zapłaty. Sąd Okręgowy wydał 12.3.2019 r. nakaz zapłaty
w postępowaniu nakazowym. W dalszej kolejności, do sądu wpływa pismo od pozwanej spółki z informacją, że toczy
się wobec niej procedura „concordato preventivo” (zgodnie z załącznikiem A do rozporządzenia 2015/848 jest to
procedura obowiązująca na terenie Republiki Włoskiej), otwarta postanowieniem Sądu Powszechnego w R. Wydział
upadłościowy z 17.10.2018 r..
Stanowisko SO
Sąd Okręgowy postanowił zawiesić postępowanie w sprawie cywilnej na podstawie art. 174 § 1 pkt 4 KPC
oraz uchylić nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym na podstawie art. 174 § 2 KPC. W uzasadnieniu
wskazał, że „concordato preventivo” jest postępowaniem upadłościowym w rozumieniu art. 1 ust. 1 w zw.
z załącznikiem A rozporządzenia 2015/848. Tym samym wywołuje skutki, jakie wiąże wspomniane Rozporządzenie
z wszczęciem postępowania upadłościowego. Zgodnie z art. 20 rozporządzenia 2015/848: „Orzeczenie o wszczęcie
postępowania upadłościowego, o którym mowa w art. 3 ust. 1, wywołuje w każdym innym państwie członkowskim,
bez potrzeby dopełnienia jakichkolwiek formalności, skutki, które wynikają z prawa państwa wszczęcia postępowania,
o ile niniejsze rozporządzenie nie stanowi inaczej oraz dopóki w tym innym państwie członkowskim nie zostanie
wszczęte postępowanie, o którym mowa art. 3 ust. 2”. Tym niemniej dla oceny wpływu wszczęcia postępowania
upadłościowego na zawisłe postępowania sądowe właściwe są przepisy prawa państwa członkowskiego, w którym
toczy się postępowanie sądowe (art. 18 rozporządzenia 2015/848).
W konkluzji Sąd Okręgowy wywiódł, że postępowanie „concordato preventivo” nie tylko stanowi
postępowanie upadłościowe w rozumieniu rozporządzeniu 2015/848, ale również mieści się w zakresie
zastosowania art. 174 § 1 pkt 4 KPC będąc „(…) jednym z trybów postepowania układowego obowiązującego
na podstawie prawa restrukturyzacyjnego”, ergo zawiesił postępowanie oraz uchylił nakaz zapłaty, jako
wydany po nastąpieniu zdarzeń stanowiących przesłankę zawieszenia postępowania.
W powołanym postanowieniu Sąd Okręgowy dokonał poprawnej subsumpcji przepisów rozporządzenia 2015/848.
Sposób redakcji unijnych aktów prawnych decyduje o występujących często nieścisłościach interpretacyjnych.
Stosowanie przepisów regulujących procedury insolwencyjne ułatwia m. in. definicja legalna postępowania
upadłościowego sformułowana na potrzeby rozporządzenia 2015/848. Odsyła ona do załącznika A, w którym
wyliczone zostały postępowania poszczególnych państw członkowskich UE stanowiące postępowanie upadłościowe
w rozumieniu omawianego rozporządzenia. W załączniku A, przy wyliczeniu postępowań funkcjonujących na terenie
Republiki Włoskiej, widnieje również „concordato preventivo”, z którym miał styczność Sąd Okręgowy w przywołanej
sprawie. Dla przykładu, polskie procedury objęte rozporządzeniem to nie tylko postępowanie upadłościowe,
ale również wszystkie cztery procedury restrukturyzacyjne, tj. postępowanie o zatwierdzenie układu,
przyspieszone postępowanie układowe, postępowanie układowe i postępowanie sanacyjne.
Z opisywanego postanowienia płynie ważna wskazówka dla sądów. W obliczu multicentryczności systemu prawa
coraz częściej będą zdarzały się sytuacje, w których zgodne z prawem rozstrzygnięcie będzie wymagało sięgnięcia
po przepisy prawa UE. W przedstawianej sprawie wydawałoby się w pełni uzasadnione żądanie powoda pomimo
uwzględnienia przez sąd, zostało w rezultacie czasowo obezwładnione za sprawą wszczętego wobec pozwanego
postępowania „concordato preventivo”. Statuowana przez rozporządzenie 2015/848 zasada uznania orzeczenia
o wszczęciu postępowania upadłościowego (wydanego przez sąd państwa członkowskiego posiadającego
jurysdykcję) przyniosła skutek w postaci zawieszenia postępowania cywilnego przez Sąd Okręgowy. Z punktu
widzenia wierzyciela-powoda, po zawieszeniu postępowania rodzą się jednak kolejne pytania. Czy jako wierzyciel
mogę brać udział w postępowaniu insolwencyjnym wszczętym przeciwko mojemu dłużnikowi na terenie

państwa członkowskiego UE? Jakie kroki powinienem podjąć? Jakie mam szanse na zaspokojenie
przysługującej mi wierzytelności? Sformułowanie odpowiedzi na powyższe pytania wymaga biegłości nie
tylko z zakresu polskiej procedury, ale również gruntownej wiedzy z zakresu prawa unijnego.
Zasady, które konstytuuje rozporządzenie 2015/848 mają szczególne znaczenie w obliczu zbliżającego się upływu
vacatio legis ustawy z 30.8.2019 r. o zmianie ustawy – Prawo upadłościowe oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.
z 2019 r. poz. 1802). Zmiany wprowadzane ww. nowelizacją w sposób gruntowny przekształciły m.in.
dotychczasowe regulacje dotyczące procedury upadłości konsumenckiej. Za ich sprawą polski system
prawny będzie na tle pozostałych państw członkowskich UE wyróżniał się jedną z najbardziej liberalnych
procedur upadłości osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej. Jakie mogą być tego skutki
z punktu widzenia przepisów rozporządzenia 2015/848? Nie trudno wyobrazić sobie sytuację, w której na drodze tzw.
forum shoppingu dłużnicy będący osobami fizycznymi nieprowadzącymi działalności gospodarczej będą starali się
wykazać, że ich „głównym ośrodkiem podstawowej działalności” w myśl art. 3 ust. 1 rozporządzenia 2015/848 jest
Polska, ergo to właśnie polski sąd będzie miał jurysdykcję do wszczęcia postępowania upadłościowego. W tym
aspekcie zatem sądy również powinny wykazać się nadzwyczajną czujnością, tak aby nie dochodziło do nadużyć.
Postanowienie SO w Warszawie z 14.5.2019 r., XXVI GNc 192/19

Zawieszenie postępowania cywilnego przez Sąd Okręgowy w związku z postępowaniem upadłościowym za granicą budzi istotne pytania dotyczące udziału wierzycieli w postępowaniu insolwencyjnym. W kontekście zbliżających się zmian w prawie upadłościowym w Polsce, istnieje konieczność analizy skutków tych zmian na gruntownie przekształcający się system prawa upadłościowego w UE.