Brak terminowego zgłoszenia wniosku o upadłość

Nie można odmówić członkowi zarządu prawa do podjęcia ryzyka i niezgłoszenia wniosku o upadłość mimo wystąpienia stosownych ku temu przesłanek ustawowych. Działającemu zarządowi spółki kapitałowej przysługuje pewna autonomia w podejmowaniu decyzji dotyczących zgłaszania wniosku o upadłość. Jednakże, zgodnie z wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach, członkowie zarządu powinni być świadomi, że podejmowane decyzje mogą skutkować ich subsydiarną odpowiedzialnością finansową, jeśli spółka nie będzie w stanie spłacić zobowiązań. W takiej sytuacji konieczne jest dokładne monitorowanie stanu finansów spółki i odpowiedzialne podejmowanie decyzji.

Tematyka: wniosek o upadłość, zarząd spółki, subsydiarna odpowiedzialność, stan finansów, decyzje zarządu

Nie można odmówić członkowi zarządu prawa do podjęcia ryzyka i niezgłoszenia wniosku o upadłość mimo
wystąpienia stosownych ku temu przesłanek ustawowych w sytuacji, gdy według jego oceny uda się
opanować sytuację finansową i w konsekwencji spłacić całość zobowiązań - orzekł Wojewódzki Sąd
Administracyjny w Gliwicach (Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z 5.3.2020 r.,
I SA/Gl 1472/19,
).
Opis stanu faktycznego
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach na rozprawie w dniu 5.3.2020 r. sprawy ze skargi F.H. na decyzję
Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Katowicach z dnia (...) nr (...) w przedmiocie odpowiedzialności osoby
trzeciej za zaległości podatkowe i odsetki za zwłokę od tych zaległości w podatku dochodowym od osób fizycznych
oraz koszty egzekucyjne oddalił skargę.
Z uzasadnienia Sądu
Na podstawie tych danych zasadnie wywiedziono, że moment niewypłacalności spółki w rozumieniu art. 11 ust. 1
ustawy z 28.2.2003 r. - Prawo upadłościowe (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 498 ze zm.; dalej jako: PrUpad) przypadł na
dzień 16.12.2012 r. Zatem, zgodnie z art. 21 ust. 1 PrUpad właściwym momentem na złożenie wniosku o ogłoszenie
upadłości był już 30.12.2012 r.
Sąd stwierdza, że ów stan niewypłacalności spółki nie był przemijający, czy chwilowy. Stan niewypłacalności utrwalał
się w dalszych latach, a w marcu 2013 r. powstały zaległości również wobec Urzędu Skarbowego, z tytułu podatku
dochodowego od osób fizycznych, z kolei w styczniu 2014 r. także tytułem podatku od towarów i usług. Toczone
wobec spółki w późniejszym czasie postępowania egzekucyjne okazywały się bezskuteczne. Komornik sądowy przy
Sądzie Rejonowym w B. umorzył prowadzone postępowanie egzekucyjne postanowieniem z (...) r. z uwagi na fakt,
że z egzekucji nie uzyska się sumy wyższej od kosztów egzekucyjnych. Także bezskuteczne okazało się
postępowanie egzekucyjne prowadzone przez Naczelnika Pierwszego (...) Urzędu Skarbowego w S. umorzone (...) r.
Godzi się także zasygnalizować, że w orzecznictwie jednolicie się wskazuje, że dla określenia, czy dłużnik jest
niewypłacalny, nie ma znaczenia to, czy nie wykonuje wszystkich zobowiązań pieniężnych, czy tylko niektóre z nich.
Dla określenia, czy istnieją podstawy ogłoszenia upadłości istotne znaczenie ma wyłącznie to, czy dłużnik nie
wykonuje wymagalnych zobowiązań. Nie ma też znaczenia wielkość niewykonalnych przez dłużnika zobowiązań.
Nawet bowiem niewykonanie zobowiązań o niewielkiej wartości oznacza jego niewypłacalność w rozumieniu art. 11
ust. 1 PrUpad (wyrok NSA z 12.4.2018 r., I FSK 1359/16,
; wyrok NSA z 12.7.2017 r., I FSK 429/17,
;
wyrok WSA w Warszawie z 20.9.2017 r., III SA/Wa 3379/16,
; wyrok WSA w Lublinie z 13.2.2019 r., I SA/Lu
538/18,
).
Należy także zauważyć, że okoliczność istnienia jednego wierzyciela spółki, nie pozbawia członka zarządu spółki
możliwości zgłoszenia takiego wniosku, a ocenę skuteczności dokonuje sąd upadłościowy w prowadzonym
postępowaniu. Powyższe stanowisko ma pełne odzwierciedlenie w orzecznictwie sądowym m.in. w wyroku NSA
z 6.6.2017 r. (I FSK 1951/15,
), który wskazał, że dla określenia czasu właściwego do złożenia wniosku
o upadłość spółki nie ma znaczenia okoliczność istnienia tylko jednego jej wierzyciela. Natomiast w wyroku
z 15.1.2016 r. (I FSK 992/14,
) Naczelny Sąd Administracyjny podkreślił, że nawet w przypadku, gdy jedynym
wierzycielem jest Skarb Państwa, nie można przyjąć, że członkowie jej zarządu nie mają z tego powodu obowiązku
zgłaszać wniosku o ogłoszenie upadłości w ramach przesłanek egzoneracyjnych.
Z faktem wystąpienia podstaw do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości i jednocześnie niedokonaniem tego we
właściwym czasie (do 30.12.2012 r.), wiąże się w dalszej kolejności kwestia winy skarżącego w niezgłoszeniu takiego
wniosku, w rozumieniu art. 116 § 1 pkt 1 lit. b) ustawy z 29.8.1997 r. - Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz.
900 ze zm.; dalej jako OrdPU). Także i w tym zakresie stanowisko organów jest prawidłowe.
W tym kontekście należy odnotować twierdzenia skarżącego, że sprawy spółki prowadził jej Prezes P.S., skarżący
nie miał dostępu do kont bankowych spółki, nie brał udziału w spotkaniach z kluczowymi klientami, nie miał wglądu
w podstawowe dokumenty zarówno księgowe jak i pracownicze. Skarżący był zawsze traktowany jako pracownik
spółki, a nie jak członek zarządu, wykonywał polecenia Prezesa.
Odnosząc się do rozumienia przesłanki ekskulpacyjnej z art. 116 § 1 pkt 1 lit. b) OrdPU, Sąd stwierdza, że
w judykaturze ugruntowane jest stanowisko, iż nieznajomość stanu finansów spółki nie może uzasadniać niezłożenia

przez członka zarządu w terminie wniosku o upadłość (wyrok SN z 6.7.2011 r., II UK 352/10,
oraz wyrok NSA
z 14.3.2014 r., I FSK 542/13,
).
Skarżący jako wiceprezes zarządu spółki nie może powoływać się na nieznajomość stanu jej finansów jako
przyczynę niezgłoszenia wniosku o upadłość. Członkowi zarządu powinien być znany na bieżąco stan finansów
spółki, a co za tym idzie, możliwość zaspokojenia długów (wyrok SN z 2.10.2008 r., I UK 39/08,
; uchwała
NSA z 10.8.2009 r., II FPS 3/09,
). To na zarządzie spoczywa obowiązek monitorowania stanu finansów spółki
i oceny, czy dochodzi do krótkotrwałego wstrzymania płacenia długów na skutek przejściowych trudności, czy też
dochodzi do zaprzestania płacenia długów w sposób trwały. Stan finansów spółki to podstawowy obowiązek członka
zarządu spółki (wyrok NSA z 22.10.2019 r., II FSK 3633/17,
).
Należy bowiem się zgodzić ze stanowiskami prezentowanymi w orzecznictwie sądów administracyjnych, że wina
w ujęciu art. 116 § 1 pkt 1 lit. b OrdPU, to zarówno wina umyślna i związana z nią świadomość istnienia
wymagalnych zobowiązań podatkowych, jak i wina nieumyślna w postaci niedbalstwa, które zakłada brak
świadomości, ale opiera się na powinności i możliwości przewidywania istnienia wymagalnych zobowiązań
podatkowych (por. wyrok NSA z 10.4.2014 r., I FSK 1516/13,
), a rozważając kryterium winy, należy przyjąć
obiektywny miernik staranności, jakiej można wymagać od strony należycie dbającej o swoje interesy (wyrok NSA
z 25.1.2012 r., I FSK 385/11,
). Skarżący jako wiceprezes zarządu spółki nie dołożył należytej staranności
w dbałości o interesy spółki.
Także wewnętrzny podział obowiązków pomiędzy członków zarządu nie wyłącza w żaden sposób odpowiedzialności
władz spółki za jej funkcjonowanie (wyrok WSA w Łodzi z 30.1.2020 r., III SA/Łd 711/19,
). Nieskuteczny jest
więc argument skarżącego, że to inna osoba (Prezes) prowadził sprawy spółki.
Sąd wskazuje również, że w orzecznictwie sądów administracyjnych ukształtował się pogląd, zgodnie z którym nie
można odmówić członkowi zarządu prawa do podjęcia ryzyka i niezgłoszenia wniosku o upadłość mimo wystąpienia
stosownych ku temu przesłanek ustawowych w sytuacji, gdy według jego oceny uda się opanować sytuację
finansową i w konsekwencji spłacić całość zobowiązań. Jednak jeśli zarządzający spółką takie ryzyko podejmuje, to
musi to czynić ze świadomością odpowiedzialności z tym związanej i liczyć się z tym, że w przypadku dokonania
błędnej oceny sytuacji rodzącej w konsekwencji choćby częściową niemożność zaspokojenia długów przez spółkę, to
on sam będzie musiał ponieść subsydiarną odpowiedzialność finansową (wyroki WSA w Krakowie: z 7.5.2014 r.,
I SA/Kr 399/14,
; z 28.2.2014 r., I SA/Kr 30/14,
; z 12.12.2013 r., I SA/Kr 1244/13,
; z 5.9.2013
r., I SA/Kr 609/13,
; czy też z 13.3.2012 r., I SA/Kr 127/12,
). Stanowisko zaprezentowane
w powyższych judykatach, jest również spójne z poglądami prezentowanymi przez Sąd Najwyższy, przykładowo
w wyroku z 5.7.2011 r. (I UK 422/10,
), w którym przyjęto, że subiektywne przekonanie członka zarządu, że
mimo niepłacenia długów spółce uda się jeszcze poprawić jej kondycję, a więc przekonanie, że niespłacanie długów
jest spowodowane przejściowymi trudnościami, nie ma znaczenia dla oceny przesłanki egzoneracyjnej członka
zarządu od odpowiedzialności, jeżeli nie jest poparte obiektywnymi faktami uzasadniającymi ocenę, że spółka
rzeczywiście miała szanse, w możliwym do przewidzenia, krótkim czasie, uzyskać środki na spłatę długów, co
uzasadniałoby wstrzymanie się z wnioskiem o upadłość (por. także analogiczne stanowisko zawarte w wyroku NSA
z 29.11.2012 r., II FSK 721/11,
).
Przyjęcie funkcji członka zarządu spółki kapitałowej związane jest z koniecznością ponoszenia ewentualnej
odpowiedzialności wynikającej z przepisów prawa. Odpowiedzialność taką musi więc uwzględnić osoba decydująca
się na sprawowanie takiej funkcji.

Komentarz
W myśl przepisu art. 21 PrUpad, dłużnik jest obowiązany, nie później niż w terminie trzydziestu dni od dnia, w którym
wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości, zgłosić w sądzie wniosek o ogłoszenie upadłości. Jeżeli dłużnikiem jest
osoba prawna albo ułomna osoba prawna, obowiązek ten, spoczywa na każdym, kto na podstawie ustawy, umowy
spółki lub statutu ma prawo do prowadzenia spraw dłużnika i do jego reprezentowania, samodzielnie lub łącznie
z innymi osobami. Członek zarządu spółki kapitałowej ma prawo do podjęcia ryzyka i niezgłoszenia wniosku
o upadłość, jednak musi mieć świadomość, że w przypadku dokonania błędnej oceny sytuacji rodzącej
w konsekwencji choćby częściową niemożność zaspokojenia długów przez spółkę, to on sam będzie musiał ponieść
subsydiarną odpowiedzialność finansową.

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z 5.3.2020 r., I SA/Gl 1472/19,

Członkowie zarządu spółki kapitałowej mają prawo do podjęcia ryzyka i niezgłoszenia wniosku o upadłość, ale muszą pamiętać o ewentualnej odpowiedzialności finansowej w przypadku niepowodzenia. Decyzja o złożeniu wniosku powinna być poprzedzona dokładną analizą sytuacji finansowej spółki i przewidywaniem możliwych konsekwencji. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach podkreśla konieczność świadomego podejmowania decyzji przez członków zarządu w kontekście zgłaszania wniosku o upadłość.