Zbieg wniosku upadłościowego i restrukturyzacyjnego – od 1.12.2021 r. koniec wieloletniego sporu

28.5.2021 r. Sejm RP uchwalił ustawę o zmianie ustawy o Krajowym Rejestrze Zadłużonych oraz niektórych innych ustaw, wprowadzając nowelizację art. 9a PrUpad i rozwiązując problem dalszego bytu wniosku o ogłoszenie upadłości po otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego. Praktyka zbiegu dwóch postępowań prowadziła do różnych interpretacji, co ustawodawca postanowił wyeliminować.

Tematyka: upadłość, restrukturyzacja, wniosek upadłościowy, postępowanie restrukturyzacyjne, zbieg postępowań, interpretacje prawa, odrzucenie wniosku, spór proceduralny, system prawny

28.5.2021 r. Sejm RP uchwalił ustawę o zmianie ustawy o Krajowym Rejestrze Zadłużonych oraz niektórych
innych ustaw (Dz.U. z 2021 r. poz. 1080), która nowelizuje również art. 9a PrUpad. Po kilku latach sporu
w doktrynie i orzecznictwie, ustawodawca postanowił rozwiązać problem dalszego bytu wniosku
o ogłoszenie upadłości po otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego przy wcześniejszym zbiegu wniosku
upadłościowego i restrukturyzacyjnego.
Problem proceduralny
W praktyce niezwykle częstym podejściem jest równoległe składnie przez reprezentantów podmiotów zagrożonych
niewypłacalnością lub będących już w stanie niewypłacalności wniosków o otwarcie jednego z postępowań
restrukturyzacyjnych oraz wniosku o ogłoszenie upadłości. W przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
praktyka ta jest nadzwyczaj powszechna, bowiem dopiero otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego może być
przesłanką egzoneracyjną przy odpowiedzialności z art. 299 KSH, gdy tymczasem w zakresie upadłości
wystarczające jest złożenie wniosku o jej ogłoszenie w odpowiednim terminie.
Opisana praktyka nieuchronnie prowadzi do zbiegu dwóch postępowań, których wzajemne relacje określają art. 9b
ust. 1 PrUpad i art. 11 PrRestr, nadając – co do zasady – prymat wnioskowi restrukturyzacyjnemu. Ustawodawca nie
rozwiązał jednak kwestii dalszego bytu wniosku o ogłoszenie upadłości po otwarciu postępowania
restrukturyzacyjnego w sytuacji zbiegu wniosków inicjujących oba postępowania.
Dwa poglądy w doktrynie i orzecznictwie
W praktyce funkcjonowania zbiegów wniosku restrukturyzacyjnego i upadłościowego wykrystalizowały się dwa
poglądy, wskazujące na proceduralne rozwiązanie kwestii postępowania z wnioskiem upadłościowym po otwarciu
postępowania restrukturyzacyjnego.
Zgodnie z pierwszym poglądem, reprezentowanym przede wszystkim przez B. Sierakowskiego i N. Frosztęgę, brak
zdolności upadłościowej restrukturyzowanego podmiotu ma charakter przejściowy i ustaje wraz z chwilą zakończenia
lub umorzenia postępowania restrukturyzacyjnego. Do czasu zakończenia lub umorzenia postępowania
restrukturyzacyjnego, sąd upadłościowy winien wstrzymać rozpoznanie wniosku upadłościowego na podstawie –
zdaniem A. Machowskiej – postanowienia do czasu prawomocnego rozstrzygnięcia postępowania
restrukturyzacyjnego. Wtórując temu poglądowi, Sąd Okręgowy w Warszawie przyjął, że należy zastosować per
analogiam art. 9b ust. 2 PrUpad w celu wyeliminowania luki prawnej (Postanowienie Sądu Okręgowy w Warszawie
z 4.4.2017 r., XXIII Gz 215/17,
).
Odmienny pogląd wskazuje przede wszystkim A. Hrycaj, według której otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego
powinno doprowadzić do odrzucenia wniosku upadłościowego na podstawie odpowiednio stosowanego art. 199 § 1
pkt 3 KPC.
Bez sporu i bez spójności
Ustawodawca postanowił wyeliminować wieloletni spór, nowelizując 28.5.2021 r. treść art. 9a PrUpad. Od 1.12.2021
r. po otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego, złożony wniosek upadłościowy będzie podlegał odrzuceniu.
O ile kwestia zabezpieczenia interesów wierzycieli znalazła odzwierciedlenie w treści art. 131a PrUpad, która również
została znowelizowana ustawą z 28.5.2021 r., o tyle istnieją daleko posunięte wątpliwości systemowej spójności
przyjętej koncepcji rozwiązania sporu.
Instytucja odrzucenia pisma inicjującego postępowanie w sprawie ma charakter proceduralny i formalny, zamykający
drogę do merytorycznego rozpoznania przedstawionego sądowi problemu. Z perspektywy przepisów KPC oraz teorii
procedury cywilnej, instytucja odrzucenia jest wykorzystywana w przypadku pierwotnej niemożności rozpoczęcia
merytorycznego rozpoznania sporu (np. w dniu wniesienia pozwu droga sądowa jest niedopuszczalna, lub w tym
samym dniu sprawa o to samo roszczenie była już w toku). W przypadku następczej niemożności merytorycznego
rozpoznawania zawisłej przed sądem kwestii, tj. występującej dopiero po dniu wniesienia pisma inicjującego
postępowanie i nie istniejącej w chwili jego wniesienia, stosuje się instytucję umorzenia postępowania, unormowaną
w art. 355 KPC.

Jako że wnioski – co do zasady – są składane równolegle, przyjęcie, że wniosek upadłościowy podlega odrzuceniu,
bowiem po dniu jego wniesienia doszło do otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego, prowadzi do niespójności
systemu prawa. Prawo upadłościowe jest oparte na procedurze cywilnej, do odpowiedniego stosowania której się
odwołuje w art. 35 i art. 229 PrUpad. Zastosowanie instytucji odrzucenia znajduje uzasadnienie w przypadku
wniesienia wniosku o ogłoszenie upadłości po otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego, kiedy od momentu
wniesienia wniosku podmiot ten nie ma zdolności upadłościowej. W innych przypadkach, brak zdolności
upadłościowej ma charakter następczy, a tym samym postępowanie o ogłoszenie upadłości winno podlegać
umorzeniu.
Podsumowanie
Przecięcie przez ustawodawcę wieloletniego sporu należy uznać za słuszne rozwiązanie, eliminujące rozbieżności
praktyki sądowej. Nie sposób jednak przyjąć z aprobatą uproszczenie sytuacji procesowej, poprzez sprowadzenie jej
wyłącznie do stosowania instytucji odrzucenia, kiedy jej skutkiem jest niespójności systemu.
W modelowym, teoretycznoprawnym rozwiązaniu zaistniałego sporu oraz przy przyjęciu konieczności
proceduralnego zakończenia postępowania o ogłoszenie upadłości po otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego,
brak zdolności upadłościowej w dniu wniesienia wniosku o ogłoszenie upadłości powinno prowadzić do odrzucenia
wniosku. W innych przypadkach, winno się stosować instytucję umorzenia postępowania jako modelowe rozwiązanie
dla następczej niemożności merytorycznego rozpoznania sprawy przez sąd. Nie zmienia to jednak faktu, że od
1.12.2021 r. jedyną, prawnie dopuszczalną drogą będzie odrzucenie wniosku o ogłoszenie upadłości.

Ustawa z 28.5.2021 r. wprowadza zmiany mające na celu odrzucenie wniosku upadłościowego po otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego. Choć eliminuje to długoletni spór, wątpliwości co do spójności systemu prawnego pozostają. Konieczne jest zastosowanie odpowiednich instytucji proceduralnych dla skutecznego rozstrzygnięcia sprawy.