Przekroczenie terminu do zgłoszenia wierzytelności
Zarządca powołany w postępowaniu upadłościowym jest zobowiązany zgłosić wierzytelności również we wtórnym postępowaniu. Trybunał uznał, że brak dodatkowych uprawnień co do terminu zgłoszenia wierzytelności. Przepisy stanowią, że terminy i konsekwencje zgłoszenia wierzytelności podlegają prawu państwa, gdzie wszczęto postępowanie upadłościowe.
Tematyka: zarządca, postępowanie upadłościowe, wierzytelności, terminy zgłaszania, prawo państwa, Trybunał Sprawiedliwości UE, równość wierzycieli
Zarządca powołany w postępowaniu upadłościowym jest zobowiązany zgłosić wierzytelności również we wtórnym postępowaniu. Trybunał uznał, że brak dodatkowych uprawnień co do terminu zgłoszenia wierzytelności. Przepisy stanowią, że terminy i konsekwencje zgłoszenia wierzytelności podlegają prawu państwa, gdzie wszczęto postępowanie upadłościowe.
Zarządca powołany w głównym postępowaniu upadłościowym powinien zgłosić wierzytelności (zgłoszone już w tym postępowaniu), również we wtórnym postępowaniu upadłościowym. TSUE uznał, że nie przysługują mu dodatkowe uprawnienia co do terminu ich zgłoszenia. Tym samym taki zarządca podlega w tym zakresie, tak jak inni wierzyciele, terminom przewidzianym w prawie państwa, na którego terytorium zostało wszczęte wtórne postępowanie. Stan faktyczny Postanowieniem z czerwca 2013 r. sąd w Wiedniu wszczął postępowanie upadłościowe wobec spółki A i powołał NK jako zarządcę. Postępowanie to stanowi główne postępowanie upadłościowe w rozumieniu art. 3 ust. 1 rozporządzenia Rady (WE) Nr 1346/2000 z 29.5.2000 r. w sprawie postępowania upadłościowego (Dz.Urz. UE L z 2000 r. Nr 160, s. 1). Postanowieniem z sierpnia 2013 r. sąd w Celje (Słowenia) wszczął na wniosek NK wobec A– oddział w Celje wtórne postępowanie upadłościowe. W ogłoszeniu na stronie internetowej sąd poinformował wierzycieli i zarządców innych powiązanych postępowań upadłościowych, że mogą zgłaszać w ramach postępowania wtórnego wszczętego w Słowenii, wierzytelności w terminie 3 miesięcy od opublikowania tego ogłoszenia. W styczniu 2018 r. NK zgłosił we wtórnym postępowaniu upadłościowym do sądu w Celje wierzytelności stanowiące przedmiot postępowania głównego. Sąd odrzucił zgłoszenie wierzytelności jako dokonane po terminie. Stanowisko TS Artykuł 32 ust. 2 rozporządzenia 1346/2000/WE przewiduje, że zarządcy powołani w postępowaniu głównym i w każdym postępowaniu wtórnym, zgłaszają w innych postępowaniach wierzytelności zgłoszone już w postępowaniu, w którym zostali powołani, o ile jest to korzystne dla wierzycieli z postępowania, w którym zostali powołani, i z zastrzeżeniem prawa tych wierzycieli do sprzeciwienia się zgłoszeniu albo jego cofnięcia, o ile jest ono przewidziane we właściwych przepisach. Trybunał stwierdził, że ten przepis ustanawia obowiązek, aby zarządca co do zasady zgłosił wierzytelności zgłoszone już w postępowaniu upadłościowym, w ramach którego został on powołany, w innych powiązanych postępowaniach upadłościowych. Natomiast w przepisie tym, podobnie jak w innych przepisach rozporządzenia 1346/2000/WE, nie uściślono terminów regulujących takie zgłaszanie wierzytelności, ani skutków ewentualnego zgłoszenia wierzytelności po terminie. Przepis art. 4 ust. 1 rozporządzenia 1346/2000/WE przewiduje, iż o ile to rozporządzenie nie stanowi inaczej, dla postępowania upadłościowego i jego skutków właściwe jest prawo państwa członkowskiego, na którego terytorium zostało wszczęte postępowanie, określanego jako „państwo wszczęcia postępowania”. Jak wynika z motywu 23 rozporządzenia 1346/2000/WE, ta norma kolizyjna ma zastosowanie zarówno do postępowania głównego, jak i do postępowań wtórnych (wyrok TS z 21.1.2010 r., MG Probud Gdynia, C-444/07, ). Artykuł 28 rozporządzenia 1346/2000/WE stanowi, że jeżeli to rozporządzenie nie stanowi inaczej, wtórne postępowanie upadłościowe podlega prawu państwa członkowskiego, na którego terytorium zostało ono wszczęte. W art. 4 ust. 2 rozporządzenia 1346/2000/WE doprecyzowano zakres ust. 1 tego artykułu. Zawiera on niewyczerpujące wyliczenie różnych aspektów postępowania, które podlegają prawu państwa, na którego terytorium zostało wszczęte postępowanie, do których zaliczają się w szczególności: zasady zgłaszania, sprawdzania i ustalania wierzytelności. Trybunał wywiódł z tego, że aby nie pozbawić tych przepisów skuteczności (effet utile), konsekwencje nieprzestrzegania prawa państwa, na którego terytorium zostało wszczęte postępowanie w odniesieniu do zgłaszania wierzytelności, a w szczególności przewidzianych w tym względzie terminów, należy również oceniać w oparciu o to prawo (wyrok TS z 9.11.2016 r., ENEFI, C-212/15, ). W ocenie TS w zakresie, w jakim rozporządzenie 1346/2000/WE nie dokonuje harmonizacji terminów do zgłaszania wierzytelności w ramach postępowań upadłościowych objętych jego zakresem stosowania, ustanowienie tych terminów należy, zgodnie z zasadą autonomii proceduralnej, do każdego państwa członkowskiego. Jednakże pod warunkiem, że regulujące to zagadnienie przepisy nie są mniej korzystne niż przepisy regulujące podobne sytuacje podlegające prawu wewnętrznemu (zasada równoważności) i w praktyce nie uniemożliwiają lub nie czynią nadmiernie uciążliwym wykonywania praw przyznanych przez prawo UE (zasada skuteczności). W niniejszej sprawie NK twierdził, że art. 32 ust. 2 rozporządzenia 1346/2000/WE należy interpretować w ten sposób, iż przyznaje on zarządcy w postępowaniu głównym „prawo szczególne” do zgłaszania we wtórnym postępowaniu upadłościowym wierzytelności już zgłoszonych w postępowaniu głównym, w ramach którego został on powołany. Przy czym dla takiego zgłoszenia wierzytelności, jego zdaniem, nie obowiązują terminy przewidziane w prawie państwa, na którego terytorium zostało wszczęte wtórne postępowanie upadłościowe. Trybunał przyznał, że zarządcy w postępowaniu głównym przysługują pewne prerogatywy, które dają mu możliwość wywierania wpływu na postępowanie wtórne, tak aby to ostatnie postępowanie nie zagrażało celowi ochronnemu postępowania głównego. Jednakże TS podkreślił, że zarządca powołany w głównym postępowaniu upadłościowym nie może uwolnić się, na podstawie art. 32 ust. 2 rozporządzenia 1346/2000/WE, od terminów na zgłoszenie wierzytelności określonych przez prawo państwa, na którego terytorium zostało wszczęte wtórne postępowanie upadłościowe, w którym zgłasza on wierzytelności zgłoszone już w postępowaniu głównym, w ramach którego został on powołany. Trybunał przypomniał, że rozporządzenie 1346/2000/WE opiera się na zasadzie równego traktowania wierzycieli, która to zasada stanowi mutatis mutandis regułę przewodnią konstrukcji całego postępowania upadłościowego (wyrok TS z 6.6.2018 r., Tarragó da Silveira, C-250/17, . W ramach art. 32 ust. 2 rozporządzenia 1346/2000/WE zarządcy działają w imieniu i na rachunek wierzycieli. Trybunał podkreślił, że ten przepis nie może być interpretowany w ten sposób, iż zarządcy ci mogą odstąpić od stosowania prawa państwa, na którego terytorium zostało wszczęte postępowanie regulujące terminy na zgłoszenie tych wierzytelności, podczas gdy wierzyciele działający we własnym imieniu i na własny rachunek takiej możliwości nie mają. Gdyby przyjąć taką wykładnię, ci ostatni wierzyciele znaleźliby się w mniej korzystnej sytuacji niż sytuacja wierzycieli, których wierzytelności są zgłoszone przez zarządcę powołanego w ramach innego powiązanego postępowania. Wierzyciele działający we własnym imieniu i na własny rachunek byliby zatem zobowiązani nie tylko do przestrzegania terminów na zgłoszenie swoich wierzytelności, lecz w razie zgłoszenia po terminie musieliby ponieść konsekwencje przewidziane w prawie państwa, na którego terytorium zostało wszczęte postępowanie, podczas gdy wierzyciele reprezentowani przez zarządcę powołanego w innym powiązanym postępowaniu korzystaliby z całkowitego braku terminu prekluzyjnego i nie ponosiliby żadnych konsekwencji zgłoszenia po upływie terminu. Trybunał uznał, że art. 32 ust. 2 rozporządzenia 1346/2000/WE nie może być interpretowany w ten sposób, że zarządca powołany w ramach głównego postępowania upadłościowego musi czekać na to, aby wierzytelności, które zamierza zgłosić w postępowaniu wtórnym, zostały poddane sprawdzeniu i ustalone w postępowaniu głównym, zanim będą mogły zostać zgłoszone w postępowaniu wtórnym. Sprawdzenie i ustalenie wierzytelności podlega, zgodnie z art. 4 ust. 2 lit. h) rozporządzenia1346/2000/WE, prawu państwa, na którego terytorium zostało wszczęte postępowanie. W związku z tym do zarządcy powołanego w postępowaniu wtórnym należy sprawdzenie, w świetle prawa państwa, na którego terytorium zostało wszczęte to postępowanie wtórne, czy zgłoszone w ten sposób wierzytelności zostały ustalone. Reasumując TS orzekł, że art. 32 ust. 2 w zw. z art. 4 i 28 rozporządzenia 1346/2000/WE należy interpretować w ten sposób, iż zgłoszenie we wtórnym postępowaniu upadłościowym wierzytelności, zgłoszonych już w głównym postępowaniu upadłościowym, przez zarządcę powołanego w tym ostatnim postępowaniu, podlega przepisom dotyczącym terminów na zgłoszenie wierzytelności i konsekwencji zgłoszenia po terminie przewidzianym w prawie państwa, na którego terytorium zostało wszczęte wtórne postępowanie upadłościowe. Komentarz W niniejszym wyroku Trybunał po raz pierwszy dokonał wykładni art. 32 rozporządzenia 1346/2000/WE. Przepis ten stanowi, że każdy zarządca, czy to w postępowaniu głównym, czy też w postępowaniu wtórnym, jest uprawniony (bądź zobowiązany) do zgłoszenia, w innych postępowaniach upadłościowych wszczętych wobec tego samego dłużnika, wierzytelności już zgłoszonych w postępowaniu, w ramach którego został on powołany. W rozporządzeniu 1346/2000/WE nie określono jednak terminu do tego zgłoszenia. Z niniejszego wyroku wynika, że również zarządca w postępowaniu głównym jest związany zasadami dotyczącymi terminów zgłaszania wierzytelności, oraz skutków ich upływu, uregulowanymi przez lex concursus poszczególnych postępowań. Trybunał zaznaczył jednak, że regulacje państwa, na którego terytorium zostało wszczęte postępowanie wtórne, dotyczące terminów zgłoszenia wierzytelności, powinny być zgodne z unijnymi zasadami równoważności i skuteczności. Uzasadniając swoje stanowisko Trybunał powołał się również na zasadę równego traktowania wierzycieli. W ocenie TS przyznanie zarządcy prawa odstąpienia od stosowania prawa państwa, na którego terytorium zostało wszczęte postępowanie regulujące terminy na zgłoszenie tych wierzytelności, podczas gdy wierzyciele działający we własnym imieniu i na własny rachunek takiej możliwości nie mają – naruszyłoby tę zasadę. Trybunał uznał, że występowałoby wówczas ryzyko, że takie nierówne traktowanie może doprowadzić do nieuzasadnionego naruszenia praw określonej kategorii wierzycieli. Wyrok TS z 25.11.2021 r., C-25/20, Alpine BAUGmbH
Trybunał Europejski wskazał, że zarządca postępowania upadłościowego musi przestrzegać terminów na zgłoszenie wierzytelności określonych przez prawo państwa, gdzie toczy się postępowanie. Nie ma możliwości odstąpienia od tych terminów. Zasada równego traktowania wierzycieli jest kluczowa dla TSUE.