Opłaty uiszczanie na rzecz organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i prawami pokrewnymi

TS orzekł, że podmioty praw do zwielokrotniania nie świadczą usług na rzecz producentów i importerów czystych nośników, a opłaty pobierane przez organizacje zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i pokrewnymi są uiszczane we własnym imieniu. Sprawa dotyczyła kwestii opodatkowania tych opłat VAT. Autorka publikacji jest ekspertem ds. prawa gospodarczego.

Tematyka: TS, VAT, opłaty, podmioty praw autorskich, organizacje zbiorowego zarządzania, prawo gospodarcze, ekspert prawny

TS orzekł, że przepisy dyrektywy VAT należy interpretować w ten sposób, iż podmioty praw do
zwielokrotniania nie świadczą usług w rozumieniu przepisów tej dyrektywy na rzecz producentów
i importerów czystych nośników oraz urządzeń do utrwalania i zwielokrotniania, od których organizacje
zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i prawami pokrewnymi pobierają na rzecz tych podmiotów, ale
we własnym imieniu, opłaty od sprzedaży tych urządzeń i nośników.
Stowarzyszenie Artystów Wykonawców Utworów Muzycznych i Słowno-Muzycznych SAWP (dalej jako: SAWP)
wystąpiło do Ministra Finansów o zajęcie stanowiska w kwestii tego, czy opłaty od czystych nośników oraz urządzeń
służących do utrwalania i zwielokrotniania, uiszczane przez producentów i importerów takich urządzeń i nośników na
podstawie art. 20 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, podlegają VAT. W interpretacji indywidualnej
z 20.8.2012 r. Minister Finansów wskazał, że kwoty pobierane przez SAWP od producentów i importerów czystych
nośników oraz urządzeń służących do utrwalania i zwielokrotniania stanowią zapłatę za korzystanie z praw
autorskich lub praw pokrewnych związanych ze sprzedażą sprzętu do powielania i utrwalania utworów.
W konsekwencji te opłaty należy uznać za wynagrodzenie za usługi świadczone przez podmioty praw autorskich
i praw pokrewnych, a tym samym powinny podlegać VAT. SAWP wniosło skargę do Wojewódzkiego Sądu
Administracyjnego w Warszawie, żądając uchylenia powyższej interpretacji. Wyrokiem z 12.6.2013 r. WSA
w Warszawie uznał skargę za zasadną. Minister Finansów złożył skargę kasacyjną do NSA, który wskazał, że
w polskim orzecznictwie istnieją dwa przeciwstawne poglądy w tej kwestii.
W pytaniach prejudycjalnych NSA dążył do ustalenia, czy przepisy dyrektywy Rady 2006/112/WE z 28.11.2006 r.
w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (dalej jako: dyrektywa VAT) należy interpretować w ten
sposób, że podmioty praw do zwielokrotniania świadczą usługi w rozumieniu tej dyrektywy na rzecz producentów
i importerów czystych nośników oraz urządzeń do utrwalania i zwielokrotniania, od których organizacje zbiorowego
zarządzania prawami autorskimi i prawami pokrewnymi pobierają na rzecz tych podmiotów, ale we własnym imieniu,
opłaty od sprzedaży tych urządzeń i nośników?
W art. 24 ust. 1 dyrektywy VAT zdefiniowano „świadczenie usług” poprzez przeciwstawienie go „dostawie towarów”.
Trybunał stwierdził, że na podstawie tego przepisu każdą transakcję, która nie stanowi dostawy towarów, należy
uważać za świadczenie usług.
W rozpatrywanej sprawie sporna transakcja będąca przedmiotem postępowania głównego nie stanowi dostawy
towarów w rozumieniu art. 24 ust. 1 dyrektywy VAT. W art. 25 dyrektywy VAT wymieniono przykładowo trzy różne
transakcje kwalifikowane jako świadczenie usług. W lit. a) tego artykułu wskazano transakcję polegającą na
przeniesieniu praw do wartości niematerialnych. NSA rozważał, czy sporna transakcja może stanowić przeniesienie
praw do wartości niematerialnych w rozumieniu art. 25 lit. a) dyrektywy VAT, a zatem zostać zakwalifikowana jako
świadczenia usług. Z orzecznictwa TS wynika, że świadczenie usług jest dokonywane odpłatnie w rozumieniu
dyrektywy VAT tylko wtedy, gdy pomiędzy usługodawcą a usługobiorcą istnieje stosunek prawny, w ramach którego
następuje wymiana świadczeń wzajemnych, a wynagrodzenie otrzymane przez usługodawcę stanowi faktyczne
odzwierciedlenie wartości usługi świadczonej na rzecz usługobiorcy (wyrok Český rozhlas, C-11/15, pkt 21). Trybunał
orzekł, że ma to miejsce, gdy istnieje bezpośredni związek pomiędzy świadczoną usługą a otrzymanym
świadczeniem wzajemnym w ten sposób, że zapłacone kwoty stanowią rzeczywiste wynagrodzenie za możliwą do
wyodrębnienia usługę świadczoną w ramach takiego stosunku prawnego (wyrok Société thermale d’Eugénie-les-
Bains, C-277/05, pkt 19).
W ocenie TS w rozpatrywanej sprawie nie wydaje się, aby istniał stosunek prawny, w ramach którego następuje
wymiana świadczeń wzajemnych pomiędzy, z jednej strony, podmiotami praw do zwielokrotniania lub ewentualnie
organizacji zbiorowego zarządzania takimi prawami, a z drugiej strony, producentami i importerami czystych
nośników i urządzeń do utrwalania i zwielokrotniania. Obowiązek uiszczania spornych opłat został nałożony na tych
producentów i importerów na podstawie prawa krajowego, które określa też wysokość tych opłat.
Trybunał stwierdził, że obowiązek uiszczania opłat przez producentów i importerów czystych nośników oraz urządzeń
do utrwalania i zwielokrotniania nie można uważać za wynikający ze świadczenia usługi, wobec której stanowiłby on
bezpośrednie świadczenie wzajemne. Z postanowienia odsyłającego wynika, że sporne opłaty mają na celu
finansowanie godziwej rekompensaty na rzecz podmiotów praw do zwielokrotniania. Tymczasem godziwa
rekompensata nie stanowi bezpośredniego świadczenia wzajemnego względem jakiegokolwiek świadczenia,
ponieważ jest związana ze szkodą wynikającą dla tych podmiotów ze zwielokrotniania ich chronionych utworów,

dokonanego bez ich zgody (wyrok Padawan, C-467/08, pkt 40). W konsekwencji TS uznał, że spornej transakcji nie
można uważać za dokonaną odpłatnie w rozumieniu art. 2 ust. 1 lit. c) dyrektywy VAT.
Reasumując TS orzekł, że przepisy dyrektywy VAT należy interpretować w ten sposób, iż podmioty praw do
zwielokrotniania nie świadczą usług w rozumieniu przepisów tej dyrektywy na rzecz producentów i importerów
czystych nośników oraz urządzeń do utrwalania i zwielokrotniania, od których organizacje zbiorowego zarządzania
prawami autorskimi i prawami pokrewnymi pobierają na rzecz tych podmiotów, ale we własnym imieniu, opłaty od
sprzedaży tych urządzeń i nośników.
Autorka jest doktorem nauk prawnych, ekspertem ds. prawa gospodarczego, WPiA UKSW w Warszawie
Wyrok TS z 18.1.2017 r., SAWP, C-37/16

Trybunał uznał, że opłaty od sprzedaży urządzeń do zwielokrotniania nie stanowią świadczenia usług w rozumieniu dyrektywy VAT. Decyzja ta miała istotne znaczenie dla podmiotów praw autorskich i pokrewnych. Wyrok TS potwierdził stanowisko, że opłaty te nie podlegają VAT.