Prawo do publicznego udostępniania utworów
TS orzekł, że art. 3 ust. 1 dyrektywy 2001/29 i art. 11 bis Konwencji berneńskiej dotyczą publicznego udostępniania utworów. Sąd analizował transmisje programów nadawanych przez krajową organizację radiowo-telewizyjną poprzez sieć kablową w kontekście wyłącznego prawa autora. Sprawa dotyczyła również interpretacji art. 5 dyrektywy 2001/29 w kontekście nadawania za pośrednictwem zbiorczej instalacji antenowej. Pytanie prejudycjalne miało na celu sprecyzowanie relacji między prawem autorskim UE i krajowym w kontekście publicznego udostępniania utworów.
Tematyka: TS, wyrok, publiczne udostępnianie, prawa autorskie, dyrektywa 2001/29, Konwencja berneńska, transmisja, kablowa, antenowa, interpretacja, prawo krajowe, sąd odsyłający
TS orzekł, że art. 3 ust. 1 dyrektywy 2001/29 i art. 11 bis Konwencji berneńskiej dotyczą publicznego udostępniania utworów. Sąd analizował transmisje programów nadawanych przez krajową organizację radiowo-telewizyjną poprzez sieć kablową w kontekście wyłącznego prawa autora. Sprawa dotyczyła również interpretacji art. 5 dyrektywy 2001/29 w kontekście nadawania za pośrednictwem zbiorczej instalacji antenowej. Pytanie prejudycjalne miało na celu sprecyzowanie relacji między prawem autorskim UE i krajowym w kontekście publicznego udostępniania utworów.
TS orzekł, że art. 3 ust. 1 dyrektywy 2001/29 i art. 11 bis Konwencji berneńskiej należy interpretować w ten sposób, że nie stoją one na przeszkodzie ustawodawstwu krajowemu, takiemu jak rozpatrywane w postępowaniu głównym, które stanowi, iż z tytułu wyłącznego prawa do publicznego udostępniania wymogiem uzyskania zezwolenia autora nie jest objęta równoczesna, pełna i niezmieniona transmisja w sieci kablowej na terytorium krajowym programów nadawanych przez krajową organizację radiowo-telewizyjną, o ile ta transmisja stanowi zwykły środek techniczny udostępniania i została wzięta pod uwagę przez autora utworu podczas udzielania zezwolenia na jego pierwotne udostępnienie. Jednak art. 5 dyrektywy 2001/29, a w szczególności ust. 3 lit. o) tego artykułu, należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie ustawodawstwu krajowemu, takiemu jak rozpatrywane w postępowaniu głównym, które stanowi, iż z tytułu wyłącznego prawa do publicznego udostępniania wymogiem uzyskania zezwolenia autora nie jest objęte nadawanie za pośrednictwem zbiorczej instalacji antenowej, gdy do tej instalacji przyłączonych jest nie więcej niż 500 abonentów. Zürs.net Betriebs GmbH (dalej jako: Zürs.net) jest operatorem sieci kablowej w Zürs (Austria). Zürs.net transmituje programy telewizyjne i radiowe, pierwotnie nadawane albo przez krajową organizację radiowo-telewizyjną (dalej jako: ORF). Do sieci kablowej Zürs.net było przyłączonych ok. 130 abonentów. Austriacka organizacja zbiorowego zarządzania prawami autorskimi (dalej jako: AKM) żądała zapłaty przez Zürs.net stosownego wynagrodzenia. W ocenie Zürs.net, na podstawie § 17 ust. 3 pkt 2 lit. b) austriackiego Prawa autorskiego, nie ma ona obowiązku dokonywania tych płatności. Zgodnie z tym przepisem, transmisja programów radiowo-telewizyjnych za pośrednictwem zbiorczej instalacji antenowej, jeżeli do instalacji przyłączonych jest nie więcej niż 500 użytkowników, nie jest uważana za nowe nadawanie drogą radiowo-telewizyjną. AKM twierdziła, że ten przepis jest niezgodny zarówno z unijnym prawem, jak i z Konwencją berneńską o ochronie dzieł literackich i artystycznych (dalej jako: Konwencja berneńska). Poprzez pytanie prejudycjalne sąd odsyłający dążył do ustalenia, czy art. 3 ust. 1 lub art. 5 dyrektywy 2001/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 22.5.2001 r. w sprawie harmonizacji niektórych aspektów praw autorskich i pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym oraz art. 11 bis ust. 1 pkt (ii) Konwencji berneńskiej należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie ustawodawstwu krajowemu, które stanowi, że z tytułu wyłącznego prawa do publicznego udostępniania, wymogiem uzyskania zezwolenia autora nie jest objęta transmisja na terytorium krajowym programów nadawanych przez krajową organizację radiowo-telewizyjną, nadawana za pośrednictwem zbiorczej instalacji antenowej, gdy do tej instalacji przyłączonych jest nie więcej niż 500 abonentów? Postanowienie art. 11 bis ust. 1 pkt (ii) Konwencji berneńskiej przewiduje, że autorzy dzieł literackich i artystycznych korzystają z wyłącznego prawa do udzielania zezwoleń na wszelkie publiczne rozpowszechnianie za pomocą środków przekazu przewodowego lub bezprzewodowego dzieł nadawanych drogą radiowo-telewizyjną, jeśli to rozpowszechnianie jest dokonywane przez inną organizację niż ta, która nadała je pierwotnie. Również przepis art. 3 ust. 1 dyrektywy 2001/29 stanowi, że państwa członkowskie powinny zapewnić autorom wyłączne prawo do zezwalania, lub zabraniania, na jakiekolwiek publiczne udostępnianie ich utworów, drogą przewodową lub bezprzewodową, włączając podawanie do publicznej wiadomości ich utworów w taki sposób, że osoby postronne mają do nich dostęp w wybranym przez siebie miejscu i czasie. Trybunał stwierdził, że art. 3 ust. 1 odpowiada co do istoty art. 11 bis ust. 1 pkt (ii) Konwencji berneńskiej. Dlatego TS dokonując wykładni pojęcia „publiczne udostępnianie” w rozumieniu art. 3 ust. 1 czyni to zgodnie z tym postanowieniem Konwencji berneńskiej (wyrok SGAE, C-306/05, pkt 40, 41). Z orzecznictwa TS wynika, że pojęcie „publiczne udostępnianie” w rozumieniu art. 3 ust. 1 dyrektywy 2001/29 zawiera dwie przesłanki wymagające łącznego spełnienia, tj. dokonanie „czynność udostępniania” utworu i udostępnienie go „publiczności” (wyrok Reha Training, C-117/15, pkt 37). Pojęcie „czynność udostępniania” oznacza każde transmitowanie chronionych utworów, niezależnie od wykorzystywanego środka lub procesu technologicznego, a każda transmisja z wykorzystaniem szczególnego technicznego sposobu przekazu musi, co do zasady, uzyskać indywidualne zezwolenie autora tego utworu (wyrok Reha Training, pkt 38, 39). Ponadto, aby chronione utwory były objęte zakresem pojęcia „publiczne udostępnianie” w rozumieniu art. 3 ust. 1 dyrektywy 2001/29, powinny zostać faktycznie udostępnione „publiczności”. Z orzecznictwa TS wynika, że pojęcie „publiczność” odnosi się do nieokreślonej liczby potencjalnych odbiorców i zakłada znaczną liczbę osób (wyrok Reha Training, pkt 40, 41). W rozpatrywanej sprawie transmisja odbywa się drogą kablową, czyli za pomocą środka technicznego innego od środka stosowanego podczas pierwotnej transmisji drogą radiowo telewizyjną, dlatego TS stwierdził, że Zürs.net dokonuje udostępnienia w rozumieniu art. 3 dyrektywy 2001/29. Trybunał podkreślił, że transmisja chronionych utworów przez organizację inną niż ta, która uzyskała zezwolenie na pierwotne udostępnienie, stanowi publiczne udostępnienie w rozumieniu art. 3 ust. 1 dyrektywy 2001/29, gdy odbiorcą transmisji jest nowa publiczność, czyli publiczność, której zainteresowane podmioty praw autorskich nie brały pod uwagę podczas udzielania pierwotnego zezwolenia na wykorzystywanie ich utworów. W rozpatrywanej sprawie Zürs.net umożliwia transmisję, poza programami ORF, również programów innych nadawców mających siedziby w innych państwach członkowskich, co oznacza że takie transmisje można uważać za publiczne udostępnianie w rozumieniu art. 3 ust. 1 dyrektywy 2001/29. Trybunał wskazał, że do sądu odsyłającego należy dokonanie niezbędnych ustaleń. Z art. 5 ust. 3 lit. o) dyrektywy 2001/29 wynika, że państwa członkowskie mogą przewidzieć wyjątki lub ograniczenia w odniesieniu do praw określonych w art. 2 i 3 tej dyrektywy. Trybunał uznał, że art. 5 ust. 3 lit. o) wprowadza odstępstwo od prawa do publicznego udostępniania przewidzianego w art. 3 dyrektywy 2001/29. Zgodnie z orzecznictwem TS, taki przepis należy poddawać ścisłej wykładni (wyroki: Infopaq International, C-5/08, pkt 56; ACI Adam i in., C-435/12, pkt 22). W rozpatrywanej sprawie § 17 ust. 3 pkt 2 lit. b) austriackiego PrAut zezwala przedsiębiorcom na nadawanie chronionych utworów za pośrednictwem zbiorczych instalacji antenowych, w szczególności bez obowiązku zwrócenia się do autorów tych utworów o zezwolenie z tytułu przysługującego im prawa do publicznego udostępniania, pod warunkiem że do takiej instalacji antenowej przyłączonych jest nie więcej niż 500 abonentów. W ocenie TS określona ustawowo możliwość może służyć wielu przedsiębiorcom oraz prowadzić do stałego i równoczesnego korzystania z wielu zbiorczych instalacji antenowych. W rezultacie może to doprowadzić na całości terytorium krajowego do sytuacji, w której znaczna liczba abonentów będzie mieć równocześnie dostęp do rozpowszechnianych w ten sposób programów. Z orzecznictwa TS wynika, że kryterium łącznej liczby potencjalnych odbiorców mających równoczesny dostęp do tego samego utworu stanowi ważny element pojęcia „publiczny”, a w rezultacie istotny element publicznego udostępniania podlegającego wymogowi uzyskania zezwolenia od danego podmiotu prawa autorskiego (wyrok Reha Training, pkt 42–44). Uwzględniając ścisłą wykładnię art. 5 ust. 3 lit. o) dyrektywy 2001/29 oraz określonego w motywie 9 celu tej dyrektywy, TS stwierdził, że § 17 ust. 3 pkt 2 lit. b) austriackiego PrAut zezwalający wielu przedsiębiorcom na równoczesne rozpowszechnianie chronionych utworów za pośrednictwem zbiorczych instalacji antenowych o ograniczonej liczbie przyłączonych abonentów bez uzyskania zgody autorów, nie można uznać za „korzystanie w niektórych (…) przypadkach o mniejszym znaczeniu” w rozumieniu tego art. 5 ust. 3 lit. o). W ocenie TS sporny austriacki przepis nie mógł zostać uchwalony w ramach przyznanej państwom członkowskim możliwości wprowadzenia wyjątków lub ograniczeń w odniesieniu do praw określonych w art. 2 i 3 tej dyrektywy. W rezultacie taki przepis musi być zgodny z zasadą wyrażoną w art. 3 ust. 1 dyrektywy 2001/29, według której autorom chronionych utworów przysługuje wyłączne prawo do zezwalania na ich publiczne udostępnianie lub do zabraniania tego. Reasumując TS orzekł, że art. 3 ust. 1 dyrektywy 2001/29 i art. 11 bis Konwencji berneńskiej należy interpretować w ten sposób, że nie stoją one na przeszkodzie ustawodawstwu krajowemu, takiemu jak rozpatrywane w postępowaniu głównym, które stanowi, iż z tytułu wyłącznego prawa do publicznego udostępniania wymogiem uzyskania zezwolenia autora nie jest objęta równoczesna, pełna i niezmieniona transmisja w sieci kablowej na terytorium krajowym programów nadawanych przez krajową organizację radiowo-telewizyjną, o ile ta transmisja stanowi zwykły środek techniczny udostępniania i została wzięta pod uwagę przez autora utworu podczas udzielania zezwolenia na jego pierwotne udostępnienie. Jednak art. 5 dyrektywy 2001/29, a w szczególności ust. 3 lit. o) tego artykułu, należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie ustawodawstwu krajowemu, takiemu jak rozpatrywane w postępowaniu głównym, które stanowi, iż z tytułu wyłącznego prawa do publicznego udostępniania wymogiem uzyskania zezwolenia autora nie jest objęte nadawanie za pośrednictwem zbiorczej instalacji antenowej, gdy do tej instalacji przyłączonych jest nie więcej niż 500 abonentów. Trybunał orzekł, że z tego względu ustawodawstwo musi być stosowane zgodnie z art. 3 ust. 1 tej dyrektywy, czego sprawdzenie należy do sądu odsyłającego. Autorka jest doktorem nauk prawnych, ekspertem ds. prawa gospodarczego, WPiA UKSW w Warszawie Wyrok TS z 15.3.2017 r., AKM, C-138/16
TS stwierdził, że przepisy dotyczące publicznego udostępniania utworów nie wykluczają działań ustawodawstwa krajowego, ale naruszają interpretacje dotyczące nadawania programów przez sieć kablową i zbiorczą instalację antenową. Zdaniem TS austriacki przepis niezgodny z dyrektywą 2001/29 narusza wyłączne prawa autorskie. Sprawa ta podnosi istotne kwestie dotyczące zgodności prawa krajowego z unijnym.