Publiczne udostępnianie

Tematyka: TS, dyrektywa 2001/29, art. 5 ust. 2 lit. b), VCAST, rejestracja wideo, przechowywanie danych, chmura, programy telewizyjne, RTI SpA, prawo autorskie, usługi zdalne, udostępnianie, system informatyczny, ekspert prawny, wyrok TS

TS orzekł, że dyrektywa 2001/29, a zwłaszcza jej art. 5 ust. 2 lit. b), sprzeciwia się uregulowaniu krajowemu,
które zezwala przedsiębiorcy na świadczenie osobom prywatnym usługi zdalnego rejestrowania w chmurze
kopii na użytek prywatny utworów chronionych prawem autorskim, za pomocą systemu informatycznego,
wraz z aktywnym udziałem z jego strony przy rejestracji, bez zezwolenia podmiotu prawa autorskiego.
VCAST Limited jest spółką prawa angielskiego, która udostępnia swym klientom w Internecie system rejestracji
wideo, w przestrzeni przechowywania danych w chmurze, emitowanych drogą naziemną programów włoskich
organizacji telewizyjnych, wśród których znajdują się programy RTI SpA. W praktyce użytkownik wybiera program na
stronie internetowej VCAST, na której znajduje się spis programów wszystkich objętych usługą dostarczanych przez
tę spółkę kanałów telewizyjnych. Użytkownik może zaznaczyć albo dany program, albo przedział czasowy. Następnie
system obsługiwany przez VCAST odbiera sygnał telewizyjny za pomocą własnych anten i rejestruje przedział
czasowy wybranego programu w przestrzeni do przechowywania danych w chmurze wskazanej przez użytkownika.
Ta przestrzeń do przechowywania danych jest nabywana przez użytkownika u usługodawcy. Spór między VCAST
a RTI dotyczył zgodności z prawem udostępniania klientom VCAST systemu rejestracji wideo w chmurze programów
telewizyjnych emitowanych zwłaszcza przez RTI.
Poprzez pytania prejudycjalne sąd odsyłający zmierzał do ustalenia, czy dyrektywa 2001/29/WE Parlamentu
Europejskiego i Rady z 22.5.2001 r. w sprawie harmonizacji niektórych aspektów praw autorskich i pokrewnych
w społeczeństwie informacyjnym, a zwłaszcza art. 5 ust. 2 lit. b) tej dyrektywy, sprzeciwia się uregulowaniu
krajowemu, które zezwala przedsiębiorcy na świadczenie osobom prywatnym usługi zdalnej rejestracji w chmurze
kopii na użytek prywatny utworów chronionych prawem autorskim, za pomocą systemu informatycznego, wraz
z aktywnym udziałem z jego strony przy rejestracji, bez zezwolenia podmiotu prawa autorskiego?
Zgodnie z art. 5 ust. 2 lit. b) dyrektywy 2001/29 państwa członkowskie mogą przewidzieć wyjątki bądź ograniczenia
w odniesieniu do prawa do zwielokrotniania, w sytuacji zwielokrotniania na dowolnych nośnikach przez osobę
fizyczną na użytek prywatny i do celów innych niż bezpośrednio czy pośrednio handlowe. Ponadto art. 5 ust. 5 tej
dyrektywy przewiduje, że wyjątki i ograniczenia, przewidziane w szczególności w art. 5 ust. 2, powinny być
stosowane tylko w szczególnych przypadkach, które nie naruszają normalnego wykorzystania dzieła lub innego
przedmiotu objętego ochroną ani nie powodują nieuzasadnionej szkody dla uzasadnionych interesów podmiotów
praw autorskich. Zgodnie z orzecznictwem TS przepisy dyrektywy wprowadzające odstępstwo od ogólnej zasady
ustanowionej w tej dyrektywie należy poddawać ścisłej wykładni (wyrok ACI Adam i in., C 435/12, pkt 22). Odnosi się
to również do art. 5 ust. 2 lit. b) dyrektywy 2001/29.
Trybunał stwierdził, że sporządzenie kopii przez osobę fizyczną działającą prywatnie należy uważać za czynność
mogącą wyrządzić szkodę danemu podmiotowi prawa autorskiego, ponieważ ma to miejsce bez zwrócenia się
o uprzednie zezwolenie tego podmiotu (wyrok Padawan, C 467/08, pkt 44–46). Trybunał uznał również, że art. 5 ust.
2 lit. b) dyrektywy 2001/29 należy rozumieć w ten sposób, że wyjątek dotyczący kopii na użytek prywatny pozbawia
z pewnością podmiot praw autorskich możliwości powoływania się na przysługujące mu wyłączne prawo do
zezwalania na zwielokrotnianie lub do zabraniania takiego zwielokrotniania wobec osób, które sporządzają kopie jego
utworów na użytek prywatny. Jednak tego przepisu nie należy interpretować jako narzucającego podmiotowi praw
autorskich, w zakresie wykraczającym poza to wyraźnie ustanowione ograniczenie, tolerowanie naruszeń jego praw
mogących towarzyszyć sporządzaniu kopii na użytek prywatny (wyrok ACI Adami i in., pkt 31). Z orzecznictwa TS
wynika, że aby móc powołać się na art. 5 ust. 2 lit. b), nie jest konieczne, aby dane osoby fizyczne dysponowały
sprzętem, urządzeniami lub nośnikami zwielokrotniania (wyrok Padawan, pkt 48). Mogą one również skorzystać ze
świadczonej przez osobę trzecią usługi zwielokrotniania, która stanowi faktyczną przesłankę niezbędną do tego, aby
osoby fizyczne mogły uzyskiwać kopie na użytek prywatny. W ocenie TS w świetle powyższego orzecznictwa należy
zweryfikować, czy usługa tego rodzaju jak rozpatrywana w postępowaniu głównym, jest objęta zakresem art. 5 ust. 2
lit. b) dyrektywy 2001/29.
Trybunał stwierdził, że dostawca tej usługi nie ogranicza się jedynie do organizowania zwielokrotniania, lecz udziela
także dostępu do niektórych programów telewizyjnych, które mogą być zdalnie rejestrowane, w celu ich
zwielokrotniania. Zatem to do indywidualnych klientów należy wybór programów, które mają być rejestrowane.
Rozpatrywana w postępowaniu głównym usługa spełnia w tym znaczeniu podwójną funkcję, polegającą na
jednoczesnym zapewnianiu zwielokrotniania oraz udostępnianiu dotyczących tej usługi utworów i przedmiotów.
Wyjątek dotyczący kopii na użytek prywatny oznacza, że podmiot praw autorskich musi powstrzymać się od
wykonywania przysługującego mu wyłącznego prawa do zezwalania na sporządzanie kopii na użytek prywatny lub
zabraniania takiego sporządzania przez osoby fizyczne na warunkach określonych w art. 5 ust. 2 lit. b) dyrektywy

2001/29. Jednak wymóg ścisłej wykładni takiego wyjątku zakłada, że ten podmiot nie zostaje pozbawiony prawa do
zabronienia dostępu lub udzielenia dostępu do utworów lub przedmiotów, z których te osoby chcą sporządzić kopie
na użytek prywatny. Z art. 3 dyrektywy 2001/29 wynika, że jakiekolwiek publiczne udostępnianie, w tym podawanie
do publicznej wiadomości utworu lub przedmiotu objętego ochroną, musi podlegać zezwoleniu przez podmiot praw
autorskich. Przy czym, jak wynika również z motywu 23 tej dyrektywy, prawo do publicznego udostępniania utworu
należy rozumieć w szerszym znaczeniu, jako obejmujące każdą publiczną transmisję lub retransmisję utworów,
drogą przewodową lub bezprzewodową, w tym nadawanie programów.
Z orzecznictwa TS wynika, że pojęcie „publiczne udostępnianie” łączy dwie przesłanki wymagające łącznego
spełnienia, a mianowicie muszą zaistnieć: „czynność udostępniania” utworu i udostępnianie go „publiczności” (wyrok
Reha Training, C 117/15, pkt 37). Trybunał podkreślił, że pojęcie „czynność udostępniania”, oznacza każde
transmitowanie chronionych utworów, niezależnie od wykorzystywanego środka lub procesu technologicznego
(wyrok Reha Training, pkt 38). Ponadto, każda transmisja lub retransmisja danego utworu z wykorzystaniem
szczególnego technicznego sposobu przekazu musi, co do zasady, uzyskać indywidualne zezwolenie autora tego
utworu (wyrok Reha Training, pkt 39). Chronione utwory, aby wchodziły w zakres pojęcia „publiczne udostępnianie”
w rozumieniu art. 3 ust. 1 dyrektywy 2001/29 powinny jeszcze zostać faktycznie udostępnione „publiczności”.
Z orzecznictwa TS wynika, że pojęcie „publiczność” odnosi się do nieokreślonej liczby potencjalnych telewidzów
i zakłada dość znaczną liczbę osób (wyrok Reha Training, pkt 41).
W rozpatrywanej sprawie VCAST rejestruje transmitowane programy i udostępnia je swoim klientom za
pośrednictwem Internetu. Trybunał stwierdził, że jest oczywiste, iż wszystkie osoby, do których kieruje swe usługi ten
dostawca, stanowią „publiczność” w rozumieniu przywołanego orzecznictwa. Pierwotna transmisja dokonana przez
RTI oraz ta zrealizowana przez VCAST są dokonywane w szczególnych warunkach technicznych, stosownie do
odmiennego sposobu transmisji utworów i każda z nich jest przeznaczona dla swojej publiczności. W ocenie TS te
transmisje stanowią różnego rodzaju publiczne udostępnianie i każda z nich wymaga zatem uzyskania zezwolenia
danych podmiotów prawa autorskiego. Natomiast wobec braku zezwolenia ze strony podmiotu praw autorskich
sporządzanie kopii utworów za pomocą rozpatrywanej w postępowaniu głównym usługi grozi naruszeniem praw tego
podmiotu. W ocenie TS tego rodzaju usługa zdalnej rejestracji nie może być objęta zakresem art. 5 ust. 2 lit. b)
dyrektywy 2001/29.
Trybunał uznał, że w tych okolicznościach nie ma potrzeby dalszego badania, czy publiczność, do której skierowane
jest to udostępnianie, jest identyczna lub czy, w danym przypadku, publiczność, do której skierowane są usługi
rozpatrywanego w postępowaniu głównym usługodawcy, stanowi nową publiczność (wyrok ITV Broadcasting i in., C
607/11, pkt 39).
Reasumując TS orzekł, że dyrektywa 2001/29, a zwłaszcza jej art. 5 ust. 2 lit. b), sprzeciwia się uregulowaniu
krajowemu, które zezwala przedsiębiorcy na świadczenie osobom prywatnym usługi zdalnego rejestrowania
w chmurze kopii na użytek prywatny utworów chronionych prawem autorskim, za pomocą systemu
informatycznego, wraz z aktywnym udziałem z jego strony przy rejestracji, bez zezwolenia podmiotu prawa
autorskiego.
Autorka jest doktorem nauk prawnych, ekspertem ds. prawa gospodarczego, WPiA UKSW w Warszawie
Wyrok TS z 29.11.2017 r., VCAST, C-265/16