Wynagrodzenie za utwory audiowizualne

Twórca utworu audiowizualnego może dochodzić wynagrodzenia od organizacji zbiorowego zarządzania, nawet jeśli zasady repartycji nie przewidują tego rodzaju rekompensaty - tak orzekł Sąd Najwyższy. Sprawa dotyczyła reżysera krótkich filmików emitowanych w TVP, który domagał się zapłaty za swoje utwory. Decyzja SN stanowi ważny precedens w kwestii praw twórców audiowizualnych.

Tematyka: wynagrodzenie, utwory audiowizualne, organizacja zbiorowego zarządzania, Sąd Najwyższy, twórcy, prawa autorskie, repartycja, samorządność, uchwała SN

Twórca danego rodzaju utworu audiowizualnego może dochodzić od właściwej organizacji zbiorowego
zarządzania zapłaty wynagrodzenia przewidzianego w art. 70 ust. 21 pkt 3 ustawy z 4.2.1994 r. o prawie
autorskim i prawach pokrewnych (t. jedn.: Dz.U. z 2017 r. poz. 880; dalej jako: PrAut) także wtedy, gdy
przyjęte uchwałą tej organizacji zasady repartycji nie przewidują wynagrodzenia za ten rodzaj utworów
audiowizualnych – uznał Sąd Najwyższy.
Tomasz B. jest reżyserem krótkich filmików audiowizualnych, tzw. czołówek i buforów emitowanych w TVP.
Stowarzyszenie Filmowców Polskich zarządza tym segmentem utworów jako organizacja zbiorowego zarządzania
i jest stroną umowy z TVP, w której określono szczegółowo zakres i stawki opłat za wykorzystywanie utworów
emitowanych na antenie TVP. Tomasz B. zażądał wynagrodzenia w kwocie 10 tys. zł, jednak SFP odmówiło wypłaty
twierdząc, że pobiera opłaty tylko za utwory audiowizualne, a nie krótkie utwory audiowizualne.
Sąd I instancji oddalił żądanie Tomasza B. uznając, że należy przyjąć definicję utworu audiowizualnego określoną
w umowie pomiędzy TVP i SFP z uwagi na brak definicji legalnej tego pojęcia. Sąd II instancji skierował do SN
pytanie prawne o następującej treści: „Czy twórca krótkiego animowanego utworu audiowizualnego może
dochodzić od właściwej organizacji zbiorowego zarządzania zapłaty wynagrodzenia przewidzianego w art. 70
ust. 21 pkt 3 PrAut, jeżeli przyjęte uchwałą tej organizacji zasady repartycji nie przewidują wynagrodzenia za
ten rodzaj utworów audiowizualnych?”.
W uzasadnieniu pytania wskazano, że w art. 70 PrAut skupiono się na obowiązkach podmiotów korzystających oraz
uprawnieniach organizacji zbiorowego zarządzania, pominięto natomiast zasady podziału zebranych tantiem przez
organizację zbiorowego zarządzania między podmioty uprawnione, poza wynikającym z art. 106 PrAut zakazem
nierównego traktowania podmiotów uprawnionych. Organizacje zbiorowego zarządzania powołując się na zasadę
samorządności, ustalają zasady repartycji kwot pobranych na podstawie podejmowanych przez ich organy uchwał.
Zdaniem sądu, w obowiązujących przepisach nie ma żadnych mechanizmów pozwalających uprawnionym do praw
autorskich na zakwestionowanie ustalonych przez organizację zbiorowego zarządzania reguł repartycji. Sąd wskazał,
że decydując, czy i w jaki sposób twórca może zakwestionować ustalone przez daną organizację zbiorowego
zarządzania zasady repartycji, które uważa za niesprawiedliwe trzeba mieć na względzie zarówno samorządność
stowarzyszenia, jak również uwzględnić prawa majątkowe twórcy oraz jego prawo do sądu.
Sąd Najwyższy stwierdził, że to ustawodawca w PrAut określa, jakie utwory są objęte ochroną autorską,
a niekorzystający z nich nadawca i organizacja zbiorowego zarządzania. Dlatego twórca danego rodzaju
utworu audiowizualnego może dochodzić od właściwej organizacji zbiorowego zarządzania zapłaty
wynagrodzenia nawet w sytuacji, gdy przyjęte uchwałą tej organizacji zasady podziału zebranych tantiem nie
przewidują wynagrodzenia za ten rodzaj utworów audiowizualnych.
Uchwała SN z 15.3.2018 r., III CZP 105/17

Sąd Najwyższy potwierdził, że twórca krótkiego animowanego utworu audiowizualnego ma prawo do wynagrodzenia, nawet jeśli zasady repartycji organizacji zbiorowego zarządzania tego nie przewidują. Decyzja ta podkreśla samorządność organizacji zbiorowego zarządzania oraz konieczność uwzględnienia praw twórców przy ustalaniu zasad repartycji.