Udostępnianie utworów muzycznych przy najmie pojazdu
Wynajem pojazdów samochodowych wyposażonych w odbiorniki radiowe nie stanowi publicznego udostępnienia utworów muzycznych zgodnie z wyrokiem Trybunału Sprawiedliwości UE. Orzeczenie dotyczyło wykładni dyrektyw dotyczących praw autorskich i najmu pojazdów. Sprawa miała istotne znaczenie dla kwalifikacji wynajmu pojazdów z odbiornikami radiowymi pod kątem prawa autorskiego.
Tematyka: wynajem pojazdów, odbiorniki radiowe, publiczne udostępnienie, TSUE, prawo autorskie, dyrektywa 2001/29, dyrektywa 2006/115
Wynajem pojazdów samochodowych wyposażonych w odbiorniki radiowe nie stanowi publicznego udostępnienia utworów muzycznych zgodnie z wyrokiem Trybunału Sprawiedliwości UE. Orzeczenie dotyczyło wykładni dyrektyw dotyczących praw autorskich i najmu pojazdów. Sprawa miała istotne znaczenie dla kwalifikacji wynajmu pojazdów z odbiornikami radiowymi pod kątem prawa autorskiego.
Wynajem pojazdów samochodowych wyposażonych w odbiorniki radiowe nie stanowi publicznego udostępnienia utworów w rozumieniu art. 3 ust. 1 dyrektywy 2001/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 22.5.2001 r. w sprawie harmonizacji niektórych aspektów praw autorskich i pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym (Dz.Urz. UE L z 2001 r. Nr 167, s. 10) oraz art. 8 ust. 2 dyrektywy 2006/115/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 12.12.2006 r. w sprawie prawa najmu i użyczenia oraz niektórych praw pokrewnych prawu autorskiemu w zakresie własności intelektualnej (Dz.Urz. UE L z 2006 r. Nr 376, s. 28) - orzekł Trybunał Sprawiedliwości UE (wyrok TSUE z 2.4.2020 r., Föreningen Svenska Tonsättares Internationella Musikbyrå u.p.a. (Stim) i Svenska artisters och musikers intresseorganisation ek. för. (SAMI) przeciwko Fleetmanager Sweden AB i Nordisk Biluthyrning AB, C-753/18). Opis stanu faktycznego Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczył wykładni art. 3 ust. 1 dyrektywy 2001/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 22.5.2001 r. w sprawie harmonizacji niektórych aspektów praw autorskich i pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym (Dz.Urz. UE L z 2001 r. Nr 167, s. 10) oraz art. 8 ust. 2 dyrektywy 2006/115/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 12.12.2006 r. w sprawie prawa najmu i użyczenia oraz niektórych praw pokrewnych prawu autorskiemu w zakresie własności intelektualnej (Dz.Urz. UE L z 2006 r. Nr 376, s. 28). Wniosek ten został przedstawiony w ramach dwóch sporów między, odpowiednio, Föreningen Svenska Tonsättares Internationella Musikbyrå AkcyzU (szwedzką organizacją zarządzania prawami kompozytorów utworów muzycznych i ich wydawców, zwaną dalej „Stim”) a Fleetmanager Sweden AB (zwaną dalej „Fleetmanager”) oraz Svenska artisters och musikers intresseorganisation ek. för. (szwedzką organizacją zarządzania prawami pokrewnymi artystów wykonawców, zwaną dalej „SAMI”) a Nordisk Biluthyrning AB (zwaną dalej „NB”) w przedmiocie kwalifikacji wynajmu pojazdów samochodowych wyposażonych w odbiorniki radiowe z punktu widzenia prawa autorskiego. TSUE orzekł, że artykuł 3 ust. 1 dyrektywy 2001/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 22.5.2001 r. w sprawie harmonizacji niektórych aspektów praw autorskich i pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym oraz art. 8 ust. 2 dyrektywy 2006/115/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 12.12.2006 r. w sprawie prawa najmu i użyczenia oraz niektórych praw pokrewnych prawu autorskiemu w zakresie własności intelektualnej należy interpretować w ten sposób, że wynajem pojazdów samochodowych wyposażonych w odbiorniki radiowe nie stanowi publicznego udostępnienia w rozumieniu tych przepisów. Z uzasadnienia Sąd odsyłający zmierza w istocie do ustalenia, czy art. 3 ust. 1 dyrektywy 2001/29 i art. 8 ust. 2 dyrektywy 2006/115 należy interpretować w ten sposób, że wynajem pojazdów samochodowych wyposażonych w odbiorniki radiowe stanowi publiczne udostępnienie w rozumieniu tych przepisów. Pytanie to zostało postawione w ramach sporów dotyczących z jednej strony tego, czy doszło do nieuprawnionego publicznego udostępnienia utworów muzycznych w rozumieniu art. 3 ust. 1 dyrektywy 2001/29 przez spółki prowadzące wynajem pojazdów wyposażonych w odbiorniki radiowe, oraz z drugiej strony możliwości domagania się przez organizację zbiorowego zarządzania prawami pokrewnymi artystów wykonawców godziwego wynagrodzenia od tych spółek, w przypadku gdy wynajem tych pojazdów wiąże się publicznym udostępnianiem w rozumieniu art. 8 ust. 2 dyrektywy 2006/115. Należy przypomnieć, że zgodnie z orzecznictwem Trybunału, jako że prawodawca Unii nie wyraził odmiennej woli, pojęcie „publicznego udostępniania” użyte w dwóch powyższych przepisach należy interpretować jako mające jednakowe znaczenie. Ponadto wspomniane pojęcie należy interpretować w świetle równoważnych pojęć zawartych w aktach prawa międzynarodowego i w taki sposób, aby pozostawało ono z nimi w zgodzie, przy uwzględnieniu kontekstu, w jaki pojęcia te się wpisują, i celów postanowień konwencji dotyczących własności intelektualnej. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem pojęcie „publicznego udostępnienia” łączy w sobie dwa kumulatywne elementy, a mianowicie muszą zaistnieć „czynność udostępnienia” utworu i udostępnienie tego utworu „publiczności”. Aby ustalić, czy wynajem pojazdów wyposażonych w odbiorniki radiowe stanowi czynność udostępnienia w rozumieniu dyrektyw 2001/29 i 2006/115, trzeba przeprowadzić zindywidualizowaną ocenę pod kątem szeregu uzupełniających się, niemających samodzielnego charakteru i współzależnych od siebie czynników. Ponieważ w konkretnych sytuacjach czynniki te mogą występować w różnym stopniu nasilenia, należy je uwzględniać zarówno indywidualnie, jak i biorąc pod uwagę ich wzajemne oddziaływanie. Wśród tych czynników Trybunał wielokrotnie podkreślał pierwszorzędną rolę użytkownika i zamierzony charakter jego działania. Użytkownik dokonuje bowiem „czynności udostępnienia”, gdy podejmuje działania – z pełną świadomością ich konsekwencji – w celu udzielenia swoim klientom dostępu do utworu chronionego, w szczególności w sytuacji gdy w wypadku braku takich działań klienci ci nie mogliby korzystać z rozpowszechnionego utworu lub korzystanie to byłoby utrudnione. Tymczasem z motywu 27 dyrektywy 2001/29, który stanowi zasadniczo powtórzenie wspólnej deklaracji dotyczącej art. 8 traktatu WIPO o prawie autorskim, wynika, że „[z]wykłe dostarczenie urządzeń przeznaczonych do umożliwienia lub dokonania przekazu nie stanowi samo w sobie przekazania [udostępnienia] w rozumieniu niniejszej dyrektywy”. Dotyczy to także dostarczenia odbiornika radiowego wbudowanego w pojazd samochodowy będący przedmiotem najmu, który to odbiornik pozwala na odbiór, bez żadnego dodatkowego działania ze strony spółki prowadzącej wynajem, sygnału naziemnego przekazu radiowego dostępnego w strefie, w której pojazd się znajduje, na co zwrócił już zasadniczo uwagę rzecznik generalny pkt 32 opinii. Dostarczenie, takie jak to, o którym mowa w punkcie powyżej, różni się od czynności udostępnienia, w ramach których podmioty świadczące usługi celowo czynią ze swojej klienteli odbiorców transmisji utworów chronionych, doprowadzając sygnał nadawczy za pośrednictwem odbiorników, które zainstalowały w swoim zakładzie. W konsekwencji należy stwierdzić, że oddając odbiorcom do dyspozycji pojazdy wyposażone w odbiorniki radiowe, spółki prowadzące wynajem pojazdów nie dokonują „czynności udostępnienia” publicznie chronionych utworów. Powyższej wykładni nie podważa argument, że spółki prowadzące wynajem pojazdów oddają swoim klientom do dyspozycji pomieszczenia, które Stim i SAMI kwalifikują jako „publiczne”, czyli kabiny wynajmowanych pojazdów, w których można korzystać z chronionych utworów za pośrednictwem zainstalowanych w nich odbiorników radiowych. Oddanie do dyspozycji takiego pomieszczenia, podobnie jak dostarczenie samych odbiorników radiowych, nie stanowi bowiem czynności udostępnienia. Z orzecznictwa Trybunału wynika ponadto, że kryterium prywatnego lub publicznego charakteru przestrzeni lub miejsca, w których dochodzi do udostępnienia, pozostaje bez znaczenia. Komentarz W sporze między SAMI a NB, NB wniosła powództwo o ustalenie, że nie była zobowiązana do zapłaty na rzecz SAMI wynagrodzenia za korzystanie z fonogramów z tego tytułu, że pojazdy wynajmowane przez nią osobom prywatnym i przedsiębiorcom były wyposażone w odbiorniki radiowe i odtwarzacze CD. Sąd szwedzki postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z pytaniami prejudycjalnymi. TSUE uznał, że wynajem pojazdów samochodowych wyposażonych w odbiorniki radiowe nie stanowi publicznego udostępnienia. Zgodzić się należy z argumentacją zawartą w analizowanym wyroku. Przedsiębiorstwa wynajmujące pojazdy nie podejmują żadnego działania, które dotyczyłoby bezpośrednio utworów lub fonogramów nadawanych drogą radiową, których ich klienci mogą ewentualnie słuchać za pomocą odbiorników radiowych zainstalowanych w wynajmowanych pojazdach. Przedsiębiorca wynajmując pojazd wyposażony w odbiornik radiowy nie dokonuje bowiem jakiegokolwiek „udostępnienia” fonogramów. wyrok TSUE z 2.4.2020 r., Föreningen Svenska Tonsättares Internationella Musikbyrå u.p.a. (Stim) i Svenska artisters och musikers intresseorganisation ek. för. (SAMI) przeciwko Fleetmanager Sweden AB i Nordisk Biluthyrning AB, C-753/18
TSUE uznał, że wynajem pojazdów samochodowych z odbiornikami radiowymi nie stanowi publicznego udostępnienia utworów muzycznych. Decyzja ta ma wpływ na interpretację przepisów dotyczących prawa autorskiego i pokrewnych w kontekście najmu pojazdów.