Rozszerzenie ochrony twórców w przypadku framingu utworów
Umieszczenie utworu chronionego prawem autorskim z wykorzystaniem techniki framingu stanowi publiczne udostępnianie, jeżeli powoduje obejście środków zabezpieczających przed framingiem. Niemiecka fundacja SPK walczy o prawo do korzystania z miniatur utworów z DBB bez konieczności zastosowania skutecznych środków przeciwko framingowi. TSUE określił, że framing może stanowić publiczne udostępnienie, wymagające zgody autorów. Wyrok ten wzmacnia kontrolę twórców nad sposobem udostępniania ich dzieł.
Tematyka: framing, publiczne udostępnianie, TSUE, VG Bild-Kunst, prawa autorskie, kontrola twórców, zabezpieczenia przed framingiem, umieszczenie utworu, ochrona praw autorskich
Umieszczenie utworu chronionego prawem autorskim z wykorzystaniem techniki framingu stanowi publiczne udostępnianie, jeżeli powoduje obejście środków zabezpieczających przed framingiem. Niemiecka fundacja SPK walczy o prawo do korzystania z miniatur utworów z DBB bez konieczności zastosowania skutecznych środków przeciwko framingowi. TSUE określił, że framing może stanowić publiczne udostępnienie, wymagające zgody autorów. Wyrok ten wzmacnia kontrolę twórców nad sposobem udostępniania ich dzieł.
Umieszczenie utworu chronionego prawem autorskim z wykorzystaniem techniki framingu stanowi publiczne udostępnianie, jeżeli powoduje obejście środków zabezpieczających przed framingiem zastosowanych lub zleconych przez podmiot praw autorskich. Przyjęcie odmiennego stanowiska, zdaniem TS narzuciłoby twórcy konieczność tolerowania nieuprawnionego korzystania z jego utworu przez inne osoby albo zrezygnowania z wykorzystywania go, w danej sytuacji poprzez zawarcie umowy licencyjnej. Stan faktyczny Niemiecka fundacja (dalej: SPK) jest podmiotem prowadzącym bibliotekę cyfrową poświęconą sztuce i wiedzy (dalej: DDB). Witryna internetowa DDB zawiera linki do treści cyfrowych przechowywanych na portalach internetowych uczestniczących w niej instytucji. DDB przechowuje jednak jedynie miniatury, czyli wersje obrazów, których rozmiar jest zmniejszony w stosunku do rozmiaru oryginalnego przedmiotu. Gdy użytkownik kliknie jedną z tych miniatur, zostaje przekierowany na stronę dotyczącą danego przedmiotu w witrynie internetowej DDB. Ponadto przycisk „Pokaż przedmiot w witrynie macierzystej” zawiera bezpośredni link do witryny internetowej instytucji, z której pochodzi dany przedmiot, stanowiący przekierowanie albo do strony głównej tej instytucji, albo do strony zawierającej dany przedmiot. VG Bild‑ Kunst (organizacją zbiorowego zarządzania prawami autorskimi w dziedzinie sztuki wizualnej w Niemczech) uzależnia zawarcie z SPK umowy licencyjnej na korzystanie ze swego katalogu utworów w formie miniatur od zapisania w umowie postanowienia, zgodnie z którym licencjobiorca zobowiązuje się do zastosowania przy korzystaniu z utworów i przedmiotów objętych ochroną, o których mowa w umowie, skutecznych środków technologicznych przeciwko dokonywaniu przez osoby trzecie framingu miniatur tych utworów lub przedmiotów objętych ochroną wyświetlanych w witrynie internetowej DDB. SPK wniosła powództwo o ustalenie, że VG Bild‑ Kunst jest zobowiązana do udzielenia SPK rozpatrywanej licencji bez uzależniania jej od zastosowania takich środków technologicznych. Stanowisko TSUE Z orzecznictwa TSUE wynika, że pojęcie „publicznego udostępniania” w rozumieniu art. 3 ust. 1 dyrektywy 2001/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 22.5.2001 r. w sprawie harmonizacji niektórych aspektów praw autorskich i pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym (Dz.Urz. UE L z 2001 r. Nr 167, s. 10 ze zm.) należy rozumieć szeroko, w ten sposób, że obejmuje ono każde udostępnianie utworu odbiorcom nieznajdującym się w miejscu, z którego udostępnianie pochodzi, a zatem każdą transmisję lub retransmisję tego rodzaju, drogą przewodową lub bezprzewodową, w tym nadawanie programów (wyrok TSUE z 19.12.2019 r., C-263/18 Nederlands Uitgeversverbond i Groep Algemene Uitgevers, ). Zgodnie z jednolitym poglądem TSUE pojęcie „publiczne udostępnienie”, w rozumieniu art. 3 ust. 1 dyrektywy 2001/29/WE, zakłada spełnienie dwóch kumulatywnych przesłanek, a mianowicie zaistnienia czynności udostępnienia utworu i udostępnienia tego utworu publiczności (wyrok TSUE z 2.4.2020 r., C-753/18, Stim i SAMI, ). Z orzecznictwa TSUE wynika z jednej strony, że technika framingu, polegająca na podziale strony w ramach witryny internetowej na kilka ramek i wyświetlaniu w jednej z nich za pomocą linku, na który można kliknąć, lub hotlinku elementu pochodzącego z innej witryny w celu ukrycia przed użytkownikami tej witryny pierwotnego środowiska, z którego pochodzi ten element, stanowi czynność publicznego udostępnienia w rozumieniu orzecznictwa Trybunału, w zakresie, w jakim ta technika powoduje podanie do wiadomości wyświetlanego elementu wszystkim potencjalnym użytkownikom tej witryny internetowej (wyrok TSUE z 13.2.2014 r., C-466/12 Svensson i in., EU:C:2014:76, pkt 20, 22, 23). Z drugiej strony, zgodnie ze stanowiskiem wyrażonym w orzecznictwie TSUE, ponieważ technika framingu wykorzystuje ten sam środek technologiczny, który został użyty w celu publicznego udostępnienia chronionego utworu w pierwotnej witrynie internetowej, czyli Internet, udostępnienie to nie spełnia przesłanki dotyczącej nowej publiczności, a z uwagi na to, iż w związku z tym takie udostępnienie nie stanowi „publicznego” udostępnienia w rozumieniu art. 3 ust. 1 dyrektywy 2001/29/WE, nie wymaga ono zezwolenia podmiotów praw autorskich (wyrok Svensson i in., pkt 24–30). Jednakże TSUE wskazał, że to dotychczasowe orzecznictwo opierało się na ustaleniu faktycznym, iż dostęp do utworów w pierwotnej witrynie internetowej nie podlegał żadnemu ograniczeniu (postanowienie TSUE z 21.10.2014 r., C-348/13 BestWater International, EU:C:2014:2315, pkt 16, 18). Wobec braku takiego ograniczenia Trybunał uznał, że podając swój utwór w sposób ogólnie dostępny do publicznej wiadomości lub zezwalając na takie podanie do publicznej wiadomości, podmiot praw autorskich od początku brał pod uwagę, jako publiczność, ogół internautów i w ten sposób wyraził zgodę na to, aby osoby trzecie same dokonywały czynności udostępniania tego utworu. W rezultacie w sytuacji gdy autor zezwala z wyprzedzeniem w sposób wyraźny i bezwarunkowy na publikację swoich artykułów w serwisie internetowym wydawcy prasy, bez zastosowania dodatkowo środków technologicznych ograniczających dostęp do tych utworów za pośrednictwem innych serwisów internetowych, zdaniem TSUE można uznać w istocie, że ten autor zezwolił na udostępnienie tych utworów ogółowi internautów (wyrok TSUE z 16.11.2016 r.,C‑ 301/15 Soulier i Doke, EU:C:2016:878, pkt 36). Natomiast zgodnie z wymogiem zindywidualizowanej oceny pojęcia „publicznego udostępniania” Trybunał podkreślił, że powyższe rozważania nie mogą mieć zastosowania w sytuacji, gdy podmiot praw autorskich od samego początku wprowadził lub nakazał środki ograniczające dotyczące publikacji jego utworu. Zdaniem TSUE uznanie, że umieszczenie na stronie internetowej z wykorzystaniem techniki framingu utworu udostępnionego wcześniej w innej witrynie internetowej za zezwoleniem podmiotu praw autorskich, przy jednoczesnym zastosowaniu przez ten podmiot lub zleceniu przez niego środków zabezpieczających przed framingiem, nie stanowi podania tego utworu do wiadomości nowej publiczności, w ocenie TSUE, sprowadzałoby się do ustanowienia zasady wyczerpania prawa do udostępniania (wyrok Renckhoff, pkt 32, 33). Poza tym, że ta zasada byłaby sprzeczna z treścią art. 3 ust. 3 dyrektywy 2001/29/WE, ponieważ pozbawiałaby ona ten podmiot możliwości żądania stosownego wynagrodzenia za korzystanie z jego utworu, o którym mowa w motywie 10 dyrektywy 2001/29/WE. Ponadto, w ocenie TSUE, dopuszczenie takiego umieszczenia z wykorzystaniem techniki framingu bez możliwości powołania się przez podmiot praw autorskich na prawa przewidziane w art. 3 ust. 1 dyrektywy 2001/29/WE naruszałoby w konsekwencji właściwą równowagę, o której mowa w motywach 3 i 31 dyrektywy 2001/29/WE. Trybunał orzekł, że art. 3 ust. 1 dyrektywy 2001/29/WE należy interpretować w ten sposób, iż fakt umieszczenia na stronie internetowej osoby trzeciej, z wykorzystaniem techniki framingu, utworów chronionych prawem autorskim podanych do publicznej wiadomości w sposób ogólnie dostępny za zezwoleniem podmiotu praw autorskich w innej witrynie internetowej, gdy umieszczenie to następuje z obejściem środków zabezpieczających przed framingiem zastosowanych lub zleconych przez ten podmiot praw autorskich, stanowi publiczne udostępnienie w rozumieniu tego przepisu. Komentarz Ze względu na rosnącą popularność framingu szczególnie ważny wyrok dla autorów i internautów! W niniejszym wyroku TSUE przyjął wykładnię istotnie wzmacniającą pozycję twórców, poprzez zagwarantowanie im szerszej kontroli, co do sposobu udostępniane ich utworów. Dotychczas Trybunał orzekał, m.in. w wyroku C-466/12 w sprawie Svensson i in., że udostępnianie przy użyciu framingu nie stanowi czynności publicznego udostępnienia, ponieważ nie spełnia przesłanki dotyczącej nowej publiczności. Tym samym nie wymaga ono zezwolenia podmiotów praw autorskich oraz związanego z tym wynagrodzenia (zob. art. 45 ustawy z 4.2.1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1231; dalej: PrAut), a także nie powoduje powstania i możliwości dochodzenia roszczeń z tytułu naruszenia praw autorskich. Jednakże w niniejszym wyroku Trybunał uznał, że ochrona prawnoautorska uzależniona jest od okoliczności, czy dostęp do utworów w pierwotnej witrynie internetowej podlegał ograniczeniu, tzn. czy podmiot praw autorskich od samego początku wprowadził lub nakazał środki ograniczające dotyczące publikacji jego utworu (zob. art. 67 PrAut). W szczególności dotyczy to sytuacji gdy link, na który można kliknąć, umożliwia użytkownikom witryny, na której ten link się znajduje, obejście barier wprowadzonych w witrynie, w której zamieszczony został chroniony utwór. Bariery te mają na celu zawężenie ograniczenia publicznego dostępu do niego jedynie dla klientów tej witryny i w ten sposób stanowi działanie, bez którego owi użytkownicy nie mogliby korzystać z rozpowszechnionych utworów. Zdaniem TSUE wszystkich tych użytkowników należy uznać za nową publiczność, która nie była brana pod uwagę przez podmioty prawa autorskiego, gdy udzielały one zezwolenia na pierwotne udostępnienie. Tym samym TSUE uznał, że takie publiczne udostępnienie wymaga zgody podmiotów prawa autorskiego. Z omawianego wyroku wynika, że jest tak zwłaszcza w przypadku gdy utwór nie pozostaje dłużej do dyspozycji publiczności na stronie internetowej, na której został pierwotnie udostępniony, lub gdy jest on tam nadal dostępny, ale jedynie dla ograniczonej publiczności, a jednocześnie na innej stronie internetowej jest on dostępny bez zezwolenia podmiotów praw autorskich. Wyrok TS z 9.3.2021 r., C- 392/19 VG Bild-Kunst
Wyrok TSUE C-392/19 VG Bild-Kunst uściślił, że umieszczenie utworu za zgodą autora przez framing z obchodzeniem zabezpieczeń stanowi publiczne udostępnienie. Decyzja ta wzmacnia pozycję twórców, wymagając zgody na tego rodzaju udostępnianie. Ochrona praw autorskich może zależeć od ograniczeń dostępu do utworów na pierwotnej stronie internetowej.