Nowe prawo autorskie już obowiązuje

20.9.2024 r. weszła w życie większość przepisów ustawy z 26.7.2024 r. dotyczących zmian w prawie autorskim i pokrewnych. Nowe regulacje zapewniają godziwe wynagrodzenie dla twórców i wykonawców oraz wprowadzają nowe uprawnienia dla wydawców prasy, w tym prawo do wyłącznej eksploatacji online publikacji prasowych. Dostosowanie polskiego prawa do dyrektyw UE ma na celu ujednolicenie przepisów na rynku cyfrowym.

Tematyka: nowe prawo autorskie, wynagrodzenie dla twórców, dyrektywy UE, wydawcy prasy, platformy internetowe

20.9.2024 r. weszła w życie większość przepisów ustawy z 26.7.2024 r. o zmianie ustawy o prawie autorskim
i prawach pokrewnych, ustawy o ochronie baz danych oraz ustawy o zbiorowym zarządzaniu prawami
autorskimi i prawami pokrewnymi (Dz.U. z 2024 r. poz. 1254; dalej: ZmPrAut24). Dostosowują one prawo
krajowe do przepisów unijnych. Nowe regulacje zapewniają godziwe wynagrodzenie dla twórców
i wykonawców oraz przyznają nowe uprawnienie wydawcom prasy.
• Wydawcom prasy przyznano prawo do wyłącznej eksploatacji online ich publikacji prasowych przez
platformy internetowe.
• Wprowadzono nowe zasady odpowiedzialności platform internetowych za treści udostępniane przez ich
użytkowników.
• Nowe przepisy weszły w życie 20.9.2024 r., z wyjątkiem art. 1 pkt 24 ZmPrAut24, który wejdzie w życie
20.2.2025 r.
Dostosowanie polskiego prawa do dyrektyw UE
Celem ZmPrAut24 jest wdrożenie do polskiego porządku prawnego:
1. Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/789 z 17.4.2019 r. ustanawiającej przepisy dotyczące
wykonywania praw autorskich i praw pokrewnych mające zastosowanie do niektórych transmisji online
prowadzonych przez organizacje radiowe i telewizyjne oraz do reemisji programów telewizyjnych i radiowych
oraz zmieniającej dyrektywę Rady 93/83/EWG (Dz.Urz. UE L z 2019 r. Nr 130, s. 82);
2. Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/790 z 17.4.2019 r. w sprawie prawa autorskiego i praw
pokrewnych na jednolitym rynku cyfrowym oraz zmiany dyrektyw 96/9/WE i 2001/29/WE (Dz.Urz. UE L z 2019 r.
Nr 130, s. 92).
Wdrożenie ww. dyrektyw do prawa krajowego nastąpiło poprzez odpowiednie zmiany w trzech ustawach:
1. W ustawie z 4.2.1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2509; dalej: PrAut);
2. W ustawie z 15.6.2018 r. o zbiorowym zarządzaniu prawami autorskimi i prawami pokrewnymi (t.j. Dz.U. z 2023
r. poz. 2207; dalej: ZbZarządzPrAutU);
3. W ustawie z 27.7.2001 r. o ochronie baz danych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 386; dalej: OchrBazDanychU).
Godziwe wynagrodzenie dla twórców i wykonawców
W związku z upowszechnieniem się korzystania z platform VOD oraz serwisów streamingowych, dostrzeżono
potrzebę zmian w zakresie wynagrodzenia twórców i artystów wykonawców.
Twórcom i artystom wykonawcom utworów audiowizualnych oraz artystom wykonawcom utworów muzycznych lub
słowno-muzycznych przyznano uprawnienie do wynagrodzenia za korzystanie z ich utworów w Internecie.
Jak wynika z art. 214 PrAut, twórcy utworu literackiego, publicystycznego, naukowego, muzycznego lub słowno-
muzycznego, w tym twórcy opracowania takiego utworu, są uprawnieni do stosownego wynagrodzenia z tytułu
publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez
siebie wybranym. Z kolei uprawnienie do ww. wynagrodzenia dla współtwórców utworów audiowizualnych oraz
artystów wykonawców wynika z art. 70 ust. 21 pkt 5) PrAut.
Tantiemy z tytułu eksploatacji utworu audiowizualnego wypłacane są za pośrednictwem organizacji zbiorowego
zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi (art. 70 ust. 3 PrAut).
Nowe prawo pokrewne dla wydawców prasy
Istotną zmianą jest wprowadzenie nowego prawa pokrewnego dla wydawców prasy (art. 997 PrAut).
Zgodnie z nowymi przepisami, bez uszczerbku dla praw twórców i pozostałych uprawnionych wydawcy publikacji
prasowej przysługuje wyłączne prawo do rozporządzania publikacją prasową i korzystania z niej w zakresie:
1. zwielokrotniania publikacji prasowej w celu korzystania z niej na polu eksploatacji, o którym mowa w pkt 2;

2. publicznego udostępniania publikacji prasowej przez usługodawcę w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niej
dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym.
Opisane uprawnienie wygasa z upływem dwóch lat następujących po roku, w którym publikacja prasowa
została rozpowszechniona po raz pierwszy.
Dotychczas wydawcom prasy nie przysługiwało takie odrębne uprawnienie. Mogli oni nabyć prawa wyłączne do
eksploatacji publikacji prasowej online jedynie pochodnie, w ramach praw autorskich nabywanych od twórców
publikacji prasowych. Celem nowego rozwiązania jest wzmocnienie profesjonalnych wydawnictw i redakcji
dostarczających odbiorcom wiarygodne i rzetelne informacje.
Jak wynika z art. 999 PrAut, twórcy utworów zamieszczonych w publikacji prasowej mają prawo do 50 %
wynagrodzenia należnego wydawcy z tytułu korzystania z prawa, o którym mowa w art. 997 ust. 2 PrAut. Wydawca
wypłaca wynagrodzenie twórcy nie później niż w terminie 30 dni od dnia otrzymania tego wynagrodzenia przez
wydawcę.
Regularne informacje dla twórców o przychodach i wynagrodzeniu
Prawodawca unijny postanowił zapewnić twórcom przenoszącym swoje prawa lub udzielającym licencji możliwość
stałej oceny ich wartości majątkowej w odniesieniu do otrzymanego wynagrodzenia. Dotychczas nie mogli oni
liczyć na transparentność w tym zakresie.
Zgodnie z art. 471 PrAut, twórca ma prawo do regularnego otrzymywania od osoby, na którą przeniósł autorskie
prawa majątkowe, lub od osoby, której udzielił licencji:
• aktualnej informacji o przychodach z korzystania ze swojego utworu oraz
• wynagrodzeniu należnym w związku z tym korzystaniem,
odrębnie dla każdego ze sposobów korzystania.
Informacja może być wykorzystana przez twórcę wyłącznie w celu ustalenia wartości majątkowej praw
przeniesionych albo stanowiących przedmiot licencji.
Przepisy określają, że informacja jest przekazywana z regularnością odpowiednią do rodzaju działalności,
w ramach której utwór jest wykorzystywany, nie rzadziej niż raz w roku i nie częściej niż raz na kwartał.
Nowe zasady odpowiedzialności platform internetowych
Wprowadzone zostały również nowe zasady odpowiedzialności platform internetowych za treści udostępniane przez
ich użytkowników.
Jak wynika z art. 222 PrAut, dostawca usług udostępniania treści online, który bez wymaganej zgody uprawnionego
dokonał publicznego udostępnienia utworu zamieszczonego przez usługobiorcę, ponosi odpowiedzialność z tytułu
naruszenia prawa autorskiego, chyba że wykaże, że:
1. dołożył należytej staranności, aby uzyskać tę zgodę oraz
2. dołożył należytej staranności, aby uniemożliwić dostęp do tego utworu, jeżeli uprawniony przekazał mu
informacje odpowiednie i niezbędne do osiągnięcia tego celu, pozwalające w szczególności na ustalenie
uprawnionego i identyfikację utworu z uwzględnieniem dostępnych środków technologicznych, oraz
3. działał niezwłocznie po otrzymaniu od uprawnionego należycie uzasadnionego żądania zablokowania dostępu
do tego utworu lub usunięcia go ze swoich stron internetowych, a także dołożył należytej staranności, aby
uniemożliwić dostęp do tego utworu w przyszłości, jeżeli uprawniony przekazał mu informacje, o których mowa
w pkt 2.
Co istotne, dostawca usług udostępniania treści online umożliwia usługobiorcy składanie skarg, przy wykorzystaniu
środków komunikacji elektronicznej, w przypadku:
• uniemożliwienia dostępu do utworu zamieszczonego przez usługobiorcę;
• zablokowania dostępu do tego utworu lub jego usunięcia.
Skarga nie podlega opłacie i jest rozpatrywana bez zbędnej zwłoki, wyłącznie na podstawie zamieszczonych w niej
informacji i załączonych do niej dokumentów oraz informacji i żądań uprawnionego.
Etap legislacyjny

Nowe przepisy weszły w życie 20.9.2024 r. Wyjątek stanowią rozwiązania dotyczące prawa do wynagrodzenia
z tytułu udostępniania online utrwalenia artystycznego wykonania, które zaczną obowiązywać po 6 miesiącach od
ogłoszenia.

Nowe przepisy wprowadzają także nowe zasady odpowiedzialności platform internetowych za treści udostępniane przez użytkowników oraz zapewniają twórcom regularne informacje o przychodach i wynagrodzeniu. Istotną zmianą jest również wprowadzenie nowego prawa pokrewnego dla wydawców prasy, zgodnie z którym uzyskują oni wyłączne prawa do rozporządzania publikacją prasową. Nowe przepisy weszły w życie 20.9.2024 r., z wyjątkiem niektórych rozwiązań dotyczących wynagrodzenia za udostępnienie online utrwalenia artystycznego wykonania, które zaczną obowiązywać po 6 miesiącach od ogłoszenia.