Brexit

Skarga obywateli brytyjskich, mieszkających w innych niż Zjednoczone Królestwo państwach członkowskich, dotycząca nieważności decyzji Rady Unii Europejskiej upoważniającej do negocjacji w sprawie brexitu została odrzucona przez Sąd. Sprawa ta podkreśla kwestie legitymacji procesowej oraz wpływu brexitu na prawa obywateli Wielkiej Brytanii zamieszkujących UE-27.

Tematyka: brexit, skarga, Rada Unii Europejskiej, Sąd, obywatele brytyjscy, legitymacja procesowa, UE-27, prawa obywateli, decyzja o wystąpieniu, umowa określająca warunki wystąpienia

Skarga obywateli brytyjskich, mieszkających w innych niż Zjednoczone Królestwo państwach członkowskich, dotycząca nieważności decyzji Rady Unii Europejskiej upoważniającej do negocjacji w sprawie brexitu została odrzucona przez Sąd. Sprawa ta podkreśla kwestie legitymacji procesowej oraz wpływu brexitu na prawa obywateli Wielkiej Brytanii zamieszkujących UE-27.

Skarga obywateli brytyjskich, mieszkających w innych niż Zjednoczone Królestwo państwach
członkowskich, o stwierdzenie nieważności decyzji Rady Unii Europejskiej upoważniającej do rozpoczęcia
negocjacji w sprawie brexitu nie jest dopuszczalna – orzekł Sąd.
Stan faktyczny
W dniu 23.6.2016 r. obywatele Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej (dalej również jako:
WB) wypowiedzieli się w referendum na rzecz wystąpienia ich kraju z Unii Europejskiej. W dniu 13.3.2017 r., brytyjski
parlament przyjął ustawę o Unii Europejskiej (notyfikacja o wystąpieniu) z 2017 r. upoważniającą premiera do
notyfikowania zamiaru wystąpienia WB z UE na podstawie art. 50 ust. 2 TUE. W dniu 29.3.2017 r. premier
notyfikowała Radzie Europejskiej zamiar tego państwa członkowskiego wystąpienia z UE i z EWEA (Euratom).
Następnie 22.5.2017 r. Rada Unii Europejskiej przyjęła, na podstawie postanowień art. 50 TUE w zw. z art. 218 ust. 3
TUE i zgodnie z zaleceniem z dnia 3.5.2017 r. Komisji Europejskiej, decyzję upoważniającą Komisję do rozpoczęcia
negocjacji ze Zjednoczonym Królestwem w sprawie umowy określającej warunki jego wystąpienia z Unii i Euratomu
(dalej jako: zaskarżona decyzja).
Trzynastu obywateli WB, którzy mieszkają w innym państwie członkowskim i którzy zostali pozbawieni, z uwagi na
przepisy ustawodawcze (tzw. zasadę 15 lat), prawa do głosowania w referendum z 23.6.2016 r. i w wyborach
powszechnych z 7.5.2015 r., które doprowadziły do mianowania członków parlamentu, którzy „zatwierdzili”
referendum poprzez wydanie ustawy o Unii Europejskiej (notyfikacja o wystąpieniu) z 2017 r. – wnieśli do Sądu
skargę domagając się stwierdzenia nieważności zaskarżonej decyzji, w tym załączonych do niej wytycznych
negocjacyjnych. Skarżący podnosili m.in., że zaskarżona decyzja wywiera bezpośrednie konsekwencje w zakresie
praw, które wywodzą oni z Traktatów, zwłaszcza, gdy chodzi o ich status obywateli Unii i ich prawa do: głosowania
w wyborach europejskich i lokalnych, poszanowania ich życia prywatnego i rodzinnego, przemieszczania się,
swobodnego pobytu i podejmowania pracy oraz świadczeń z tytułu ubezpieczenia społecznego
Stanowisko Sądu
Skutki prawne zaskarżonej decyzji
Sąd uznał, że zaskarżona decyzja powoduje skutki prawne w stosunkach między UE a jej państwami członkowskimi,
jak również między instytucjami Unii. Natomiast nie wywiera ona bezpośrednio skutków na sytuację prawną
skarżących. Sąd podniósł m.in., że zaskarżona decyzja nie zmienia sytuacji prawnej obywateli WB zamieszkałych
w jednym z państw członkowskich UE (dalej jako: UE-27), bez względu na to czy dotyczy to ich sytuację w terminie
wydania zaskarżonej decyzji czy od daty wystąpienia WB z Unii. Zaskarżona decyzja nie wpływa na prawa
skarżących, którzy korzystają, jak podkreśla to Rada, z tych samych praw przed i po przyjęciu zaskarżonej decyzji.
Charakter prawny zaskarżonej decyzji
Analizując prawa obywateli WB Sąd stwierdził, że w UE-27 począwszy od daty wystąpienia, zaskarżona decyzja
stanowi jedynie akt przygotowawczy do końcowej umowy, która może zostać ewentualnie zawarta i powinna być
przedmiotem późniejszej decyzji Rady stanowiącej większością kwalifikowaną po uzyskaniu zgody PE (wyrok Efler
i in./Komisja, T-754/14, pkt 34). Sąd przyznał, że moment wystąpienia WB z UE może mieć wpływ na sytuację
prawną skarżących, zwłaszcza w odniesieniu do ich statusu obywateli Unii, bez względu na fakt czy dojdzie czy nie
dojdzie do zawarcia umowy o wystąpieniu. Jednakże to ewentualne oddziaływanie na ich prawa, którego ani moc ani
zakres nie są dziś możliwe do określenia, nie wynika z zaskarżonej decyzji. W ocenie Sądu zaskarżona decyzja nie
wywiera bezpośrednio skutków na sytuację prawną skarżących i tym samym nie mogą oni wnieść skargi
o stwierdzenie nieważności, a ponadto są pozbawieni legitymacji procesowej na podstawie art. 263 ak. 4 TFUE.
Ponadto Sąd podkreślił, że zaskarżonej decyzji nie należy mylić ani z decyzją WB o wystąpieniu z UE, o jakiej jest
mowa w art. 50 ust. 1 TUE, ani z aktem notyfikacji zamiaru wystąpienia. Z treści art. 50 TUE wynika, że możliwość
wystąpienia danego państwa członkowskiego z UE opiera się na jednostronnej decyzji tego państwa przyjętej
zgodnie z jego wymogami konstytucyjnymi. Zgodnie z tym postanowieniem zaskarżona decyzja nie zatwierdza, ani
nie akceptuje akt notyfikacji zamiaru wystąpienia. Wobec tego Sad uznał, że skarżący nie mają podstaw do tego,
aby utrzymywać, że zaskarżona decyzja zawiera dorozumiany akt, którym Rada zaakceptowała akt notyfikacji
zamiaru wystąpienia, ani że zaskarżona decyzja jest poświadczeniem „wyjścia” WB z UE w dniu 29.3.2019 r.
Sąd przyznał, że nie ma wątpliwości co do utraty w perspektywie krótko- do średnioterminowej praw i swobód
przyznanych unijnym prawem obywatelom WB. Gdyby końcowa umowa została zawarta przez Radę, to wówczas
trwające negocjacje mogłyby jedynie określić zakres utraty wynikających z unijnego prawa praw będących



ekspatriantami obywateli WB. W przypadku braku umowy Rada nie przewidziała, w zaskarżonej decyzji i w swych
wytycznych negocjacyjnych, żadnej ochrony praw nabytych obywateli WB. Sąd wskazał, że ta decyzja nie chroni
przyznanego obywatelom WB statusu obywateli Unii i nie przynosi żadnej pewności w kwestii praw obywateli
tego państwa, w okresie następującym po dacie wystąpienia. Niemniej zaskarżona decyzja, w szczególności,
w zakresie w jakim zawiera wytyczne negocjacyjne w sprawie umowy wystąpienia, nie stanowi aktu ustanawiającego
prawa obywateli WB zamieszkałych w UE-27 w przypadku gdy dojdzie do zawarcia umowy. Ponadto, wytyczne
negocjacyjne nie mogą wywierać skutków prawnych wobec obywateli WB mieszkających w państwie członkowskim
UE-27. W dodatku zaskarżona decyzja, która odnosi się do negocjacji między UE a WB w sprawie umowy
określającej warunki wystąpienia, nie ma na celu ustalenia praw obywateli tego państwa członkowskiego
zamieszkałych w UE-27 od daty wystąpienia, w sytuacji gdy umowa nie zostanie zawarta. W konsekwencji – zdaniem
Sądu – skarżący nie mogą skutecznie podnosić, że Rada nie przewidziała w zaskarżonej decyzji i w wytycznych
negocjacyjnych ochrony praw nabytych obywateli WB w przypadku braku umowy i wobec tego zaskarżona decyzja
nie przynosi żadnej pewności w kwestii praw będących ekspatriantami obywateli WB począwszy od daty wystąpienia.
Skarżący twierdzili również, że niniejsza skarga jest jedynym skutecznym środkiem prawnym przed unijnym sądem,
zanim w dniu 29.3.2019 r. dojdzie do nieuchronnej utraty ich statusu obywateli Unii z powodu zaskarżonej decyzji.
Tafnie Sąd uznał, że ani zastosowanie trybu pilnego ani a fortiori skarga o stwierdzenie odpowiedzialności
odszkodowawczej nie mogą zapobiec natychmiastowej utracie obywatelstwa Unii w tym dniu. Niniejszą skargę Sąd
uwzględnił na podstawie unijnej zasady opierającej się na art. 47 Karty praw podstawowych.
Sąd podkreślił, że e wentualna utrata statusu obywateli Unii przez obywateli WB 29.3.2019 r. nie wynika
z zaskarżonej decyzji, która stanowi jedynie w odniesieniu do skarżących akt przygotowawczy. Ponadto Sąd
wskazał, że sądowa kontrola poszanowania unijnego porządku prawnego jest zapewniana, jak wynika z art. 19 ust 1
TUE, nie tylko przez Trybunał, lecz również przez sądy państw członkowskich (wyrok T & L Sugars i Sidul
Açúcares/Komisja, C-456/13 P, pkt 45). W niniejszej sprawie, jak podkreśla Rada, jednym z zasadniczych zarzutów
wysuniętych przez skarżących jest brak możliwości głosowania ani w trakcie referendum z 23.3.2016 r. ani w trakcie
wyborów członków Parlamentu, którzy doprowadzili do wydania ustawy o Unii Europejskiej (notyfikacja
o wystąpieniu) z 2017 r. Tymczasem owe procedury głosowania obywateli WB oraz ponadto akt notyfikacji zamiaru
wystąpienia mogą być przedmiotem skargi przed sądem w WB, który może w danej sytuacji zadać w trybie
prejudycjalnym Trybunałowi pytania w przedmiocie wykładni Traktatów na podstawie art. 267 TFUE.
Reasumując Sąd odrzucił skargę jako niedopuszczalną, ponieważ zaskarżona decyzja, która nie wywiera
wiążących skutków prawnych mogących mieć wpływ na interesy skarżących, zmieniając w istotny sposób
sytuację prawną tych ostatnich, nie może być przedmiotem skargi o stwierdzenie nieważności. Ponadto
skarżący, których zaskarżona decyzja nie dotyczy bezpośrednio, nie mają legitymacji procesowej na
podstawie art. 263 ak. 4 TFUE.
Próbując powstrzymać konsekwencje brexitu obywatele brytyjscy, którzy mieszkają w innych niż Zjednoczone
Królestwo państwach członkowskich zaskarżyli decyzji Rady Unii Europejskiej upoważniającej do rozpoczęcia
negocjacji w sprawie brexitu. Rozpatrujący tę sprawę Sąd trafnie wskazał, że możliwość wystąpienia danego
państwa członkowskiego z UE opiera się na jednostronnej decyzji tego państwa, a działania unijnych organów są
odpowiedzią na tę decyzję.
Skarżący, którzy mieszkają ponad 15 lat poza terytorium WB, zostali pozbawieni prawa do głosowania, w tym
w referendum w sprawie brexitu oraz w wyborach, które doprowadziły do mianowania członków brytyjskiego
parlamentu, którzy „zatwierdzili” to referendum. Sąd uznał, że zaskarżona decyzja stanowi jedynie akt
przygotowawczy do końcowej umowy, a ewentualna utrata statusu obywateli Unii przez obywateli WB w tym dniu nie
wynika z zaskarżonej decyzji. Ponadto Sąd wskazał, że skarżący mogą zwrócić się w tej sprawie również do sądów
krajowych. Warto zauważyć, że przed sądami Zjednoczonego Królestwa wszczęto kilkakrotnie postępowania
w przedmiocie zgodności z prawem procedur i aktów dotyczących brexitu, ale każdorazowo sądy Anglii i Walii
oddalały skargi brytyjskich obywateli.
Wyrok Sądu z 26.11.2018 r., Shindler i in. przeciwko Radzie, T-458/17
Wyrok Sądu z 26.11.2018 r., Shindler i in. przeciwko Radzie, T-458/17







Sąd odrzucił skargę jako niedopuszczalną, argumentując brakiem wiążących skutków prawnych zaskarżonej decyzji dla skarżących. Decyzja ta została uznana za akt przygotowawczy, który nie determinuje bezpośrednio sytuacji prawnej obywateli Wielkiej Brytanii zamieszkujących w Unii Europejskiej.