TSUE: Utrata obywatelstwa państwa członkowskiego UE i obywatelstwa Unii Europejskiej
Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał wyrok dotyczący utraty obywatelstwa państwa członkowskiego UE i obywatelstwa Unii Europejskiej. Sprawa dotyczyła odmowy wydania paszportów krajowych skarżącym posiadającym obywatelstwo niderlandzkie oraz inne obywatelstwa. Minister spraw zagranicznych Niderlandów odmówił wnioskującym rozpatrzenia wniosków o wydanie paszportu, co skłoniło ich do skargi. Skargi były rozpatrywane przez sąd rejonowy w Hadze oraz radę stanu w Niderlandach, a ostatecznie trafiły do Trybunału Sprawiedliwości UE.
Tematyka: TSUE, utrata obywatelstwa, obywatelstwo UE, M.G. Tjebbes, Minister van Buitenlandse Zaken, TFUE, Karta praw podstawowych UE, obywatelstwo niderlandzkie, Trybunał Sprawiedliwości UE, art. 20 TFUE, art. 21 TFUE, art. 7 KPP, Rada stanu, skarga, decyzja, proporcjonalność, małoletni, najlepszy interes dziecka
Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał wyrok dotyczący utraty obywatelstwa państwa członkowskiego UE i obywatelstwa Unii Europejskiej. Sprawa dotyczyła odmowy wydania paszportów krajowych skarżącym posiadającym obywatelstwo niderlandzkie oraz inne obywatelstwa. Minister spraw zagranicznych Niderlandów odmówił wnioskującym rozpatrzenia wniosków o wydanie paszportu, co skłoniło ich do skargi. Skargi były rozpatrywane przez sąd rejonowy w Hadze oraz radę stanu w Niderlandach, a ostatecznie trafiły do Trybunału Sprawiedliwości UE.
Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie M.G. Tjebbes i in. przeciwko Minister van Buitenlandse Zaken wydał wyrok w trybie prejudycjalnym dotyczący wykładni art. 20 i art. 21 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz. Urz. UE C Nr 326 z 2012 r., dalej jako: TFUE), a także art. 7 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (Dz. Urz. UE C Nr 326 z 2012 r., dalej jako: KPP). Sprawa dotyczyła odmowy wydania przez ministra spraw zagranicznych Niderlandów paszportów krajowych skarżącym. Stan faktyczny Sprawa dotyczy czterech osób. M.G. Tjebbes, od urodzenia (ur. 29.8.1984 r. w Vancouver - Kanada) posiada obywatelstwa niderlandzkie i kanadyjskie. 9.5.2003 r. wydano jej paszport niderlandzki, który 9.5.2008 r. utracił ważność, w związku z czym 25.4.2014 r. M.G. Tjebbes wystąpiła do niderlandzkiego konsulatu w Calgary (Kanada) z wnioskiem o wydanie paszportu. G.J.M. Koopman (ur. 23.3.1967 r. w Hoorn - Niderlandy), 21.5.1985 r. zamieszkała w Szwajcarii, a 7.4.1988 r. zawarła związek małżeński z P. Duboux, który posiadał obywatelstwo szwajcarskie. Wskutek zawarcia tego związku G.J.M. Koopman nabyła również obywatelstwo szwajcarskie. Posiadała ona paszport niderlandzki, który został jej wydany 10.7.2000 r. i który był ważny do 10.7.2005 r. 8.9.2014 r. G.J.M. Koopman wystąpiła do ambasady Królestwa Niderlandów w Bernie (Szwajcaria) z wnioskiem o wydanie paszportu. E. Saleh Abady (ur. 25.3.1960 r. w Teheranie - Iran) od urodzenia posiada obywatelstwo irańskie. Na mocy rozporządzenia królewskiego z 3.9.1999 r. nabyła ona również obywatelstwo niderlandzkie. 6.10.1999 r. został jej po raz ostatni wydany paszport niderlandzki, który był ważny do 6.10.2004 r. 3.12.2002 r. z powodu jej wyemigrowania zaprzestano jednak kontynuowania dotyczących jej wpisów w rejestrze meldunkowym. Od tego dnia E. Saleh Abady miała, jak się wydaje, nieprzerwanie swoje główne miejsce zamieszkania w Iranie. 29.10.2014 r. wystąpiła do ambasady Królestwa Niderlandów w Teheranie (Iran) z wnioskiem o wydanie paszportu. L. Duboux urodziła się w 13.4.1995 r. w Lozannie (Szwajcaria) i nabyła przez urodzenie obywatelstwo niderlandzkie w związku z podwójnym obywatelstwem swej matki G.J.M. Koopman oraz obywatelstwo szwajcarskie w związku z obywatelstwem szwajcarskim swego ojca P. Duboux. Nigdy nie został L. Duboux wydany paszport niderlandzki. Jako niepełnoletnia była ona jednakże wpisana w paszporcie swojej matki wydanym w 10.7.2000 r., który był ważny do 10.7.2005 r. 13.4.2013 r. L. Duboux osiągnęła pełnoletność, a 8.9.2014 r. wystąpiła jednocześnie ze swoją matką do ambasady Królestwa Niderlandów w Bernie (Szwajcaria) z wnioskiem o wydanie paszportu. W drodze czterech decyzji wydanych odpowiednio w dniach 2.5.2014 r. i 16.9.2014 r. oraz 20.1.2015 r. i 23.2.2015 r. minister spraw zagranicznych Niderlandów odmówił rozpatrzenia wniosków skarżących o wydanie paszportu. Minister stwierdził, że osoby te utraciły obywatelstwo niderlandzkie z mocy prawa zgodnie z art 15 ust. 1 lit. c) lub art. 16 ust. 1 lit. d) ustawy o obywatelstwie niderlandzkim (Rijkswet op het Nederlanderschap). Na powyższą odmowę rozpatrzenia wniosków o wydanie paszportu skarżące złożyły zażalenia, które minister oddalił, w związku z czym złożyły one do sądu rejonowego w Hadze, Niderlandy (rechtbank Den Haag) cztery oddzielne skargi. W trzech wyrokach sąd stwierdził bezzasadność skarg wniesionych przez M.G. Tjebbes, G.J.M. Koopman i E. Saleh Abady. Wyrokiem z 4.2.2016 r. sąd uznał natomiast za zasadną skargę wniesioną przez L. Duboux i uchylił wydaną wskutek jej zażalenia decyzję ministra, podtrzymując jednak skutki prawne tej decyzji. Skarżące wniosły apelacje od tych wyroków do rady stanu, Niderlandy (Raad van State). Rada powzięła wątpliwość, czy utrata z mocy prawa obywatelstwa niderlandzkiego jest zgodna z prawem Unii, a w szczególności z art. 20 i 21 TFUE, interpretowanymi w świetle wyroku z 2.3. 2010 r. (C-135/08). Ponadto rada rozważała, czy w omawianej sprawie należało dokonać, zgodnie z unijną zasadą proporcjonalności, oceny proporcjonalności konsekwencji, jakie niesie utrata obywatelstwa niderlandzkiego dla sytuacji danych osób. W świetle prawa Unii, mogłoby to wymagać analizy każdego indywidualnego przypadku. W opinii Rady na uwagę zasługuje podkreślenie odmiennej sytuacji osób małoletnich. Z jednej strony art. 16 ust. 1 lit. d) ustawy o obywatelstwie niderlandzkich jest wyrazem znaczenia, jakie przyznał ustawodawca krajowy jednolitości obywatelstwa w obrębie rodziny. Z drugiej jednak strony należy podkreślić, że małoletni ma jednak niewielki wpływ na zachowanie swojego obywatelstwa niderlandzkiego, z uwagi na to, że w jego imieniu decyzje podejmują jego opiekunowie. Pytanie prejudycjalne Mając na uwadze powyższe rada stanu zawiesiła postępowanie i skierowała do Trybunału sprawiedliwości Unii Europejskiej następujące pytanie prejudycjalne: „Czy art. 20 i 21 TFUE należy interpretować w szczególności w świetle art. 7 KPP w ten sposób, że ze względu na brak w indywidualnym przypadku oceny w oparciu o zasadę proporcjonalności – jeżeli chodzi o konsekwencje, jakie pociąga za sobą utrata obywatelstwa w odniesieniu do sytuacji zainteresowanej osoby z punktu widzenia prawa Unii – stoją one na przeszkodzie uregulowaniom ustawowym takim jak te sporne w postępowaniu głównym, które przewidują, że: a) pełnoletni, który posiada jednocześnie obywatelstwo państwa trzeciego, traci z mocy prawa swoje obywatelstwo i tym samym status obywatela Unii z tego powodu, że przez nieprzerwany okres dziesięciu lat miał swoje główne miejsce zamieszkania za granicą i poza terytorium Unii, mimo że istnieją możliwości przerwania biegu tego dziesięcioletniego terminu; b) małoletni traci w określonych okolicznościach z mocy prawa obywatelstwo swojego państwa członkowskiego i tym samym status obywatela Unii w związku z utratą obywatelstwa przez jednego z jego rodziców w rozumieniu uwag w pkt a)?” Z uzasadnienia Trybunału W związku z powyższym Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej orzekł, że art. 20 TFUE w zw. z art. 7 i 24 KPP „nie stoi on na przeszkodzie ustawodawstwu państwa członkowskiego, takiemu jak ustawodawstwo będące przedmiotem omawianego postępowania, które przewiduje, pod pewnymi warunkami, utratę z mocy prawa obywatelstwa tego państwa członkowskiego powodującą w odniesieniu do osób nieposiadających również obywatelstwa innego państwa członkowskiego utratę statusu obywatela Unii Europejskiej i związanych z tym praw, pod warunkiem że właściwe organy krajowe, w tym w danym wypadku sądy krajowe, są w stanie dokonać w sposób incydentalny oceny konsekwencji tej utraty obywatelstwa i ewentualnie umożliwić odzyskanie ex tunc obywatelstwa przez zainteresowane osoby w związku z ubieganiem się przez nie o wydanie dokumentu podróży lub każdego innego dokumentu poświadczającego ich obywatelstwo. W ramach tej oceny organy te i sądy powinny zweryfikować, czy utrata obywatelstwa danego państwa członkowskiego, która powoduje utratę statusu obywatela Unii, jest zgodna z zasadą proporcjonalności co do konsekwencji, jakie pociąga ona za sobą w odniesieniu do sytuacji każdej zainteresowanej osoby i w danym wypadku członków jej rodziny w świetle prawa Unii”. W swoich rozważaniach Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej odniósł się także do specyficznej sytuacji małoletnich i wskazał, że „to właściwe organy administracyjne lub sądowe muszą uwzględnić w ramach dokonywanej przez nie indywidualnej oceny ewentualne istnienie okoliczności, z których wynika, że utrata obywatelstwa niderlandzkiego przez zainteresowanego małoletniego, którą ustawodawca niderlandzki łączy z utratą obywatelstwa niderlandzkiego przez jednego z jego rodziców celem zachowania jednolitości obywatelstwa w obrębie rodziny, nie odpowiada, z uwagi na konsekwencje, jakie pociąga za sobą ta utrata dla tego małoletniego w świetle prawa Unii Europejskiej, najlepszemu interesowi dziecka, chronionemu w art. 24 KPP”. Wyrok TSUE z 12.3.2019 r., C-221/17, sprawa M.G. Tjebbes i in. przeciwko Minister van Buitenlandse Zaken
Trybunał Sprawiedliwości UE orzekł, że utrata obywatelstwa państwa członkowskiego nie stoi na przeszkodzie ustawom krajowym, pod warunkiem oceny konsekwencji tej utraty. W szczególności zwrócono uwagę na sytuację małoletnich, gdzie utrata obywatelstwa musi być zgodna z zasadą proporcjonalności i najlepszym interesem dziecka, zgodnie z prawem Unii Europejskiej.