Jednolity obszar płatności w euro (SEPA)
Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wskazał, że jednolity obszar płatności w euro (SEPA) nie może być uzależniony od warunku miejsca zamieszkania. Sprawa dotyczyła spornego warunku umownego w umowie o przewóz Deutsche Bahn, naruszającego rozporządzenie dotyczące poleceń zapłaty w euro. Trybunał uznał, że warunek ten ograniczał dostępność płatności SEPA i był sprzeczny z celem osiągnięcia jednolitego obszaru płatności elektronicznych w euro.
Tematyka: SEPA, Trybunał Sprawiedliwości, płatności elektroniczne, rozporządzenie Nr 260/2012, polecenie zapłaty, ochrona konsumentów
Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wskazał, że jednolity obszar płatności w euro (SEPA) nie może być uzależniony od warunku miejsca zamieszkania. Sprawa dotyczyła spornego warunku umownego w umowie o przewóz Deutsche Bahn, naruszającego rozporządzenie dotyczące poleceń zapłaty w euro. Trybunał uznał, że warunek ten ograniczał dostępność płatności SEPA i był sprzeczny z celem osiągnięcia jednolitego obszaru płatności elektronicznych w euro.
Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wskazał, że możliwość zapłaty w drodze polecenia zapłaty SEPA (jednolity obszar płatności w euro) nie może być uzależniona od warunku miejsca zamieszkania na terytorium danego państwa członkowskiego. Stan faktyczny Austriackie stowarzyszenie na rzecz informowania konsumentów Verein für Konsumenteninformatio n (dalej: VKI) zaskarżyło do sądów austriackich, warunek zawarty w ogólnych warunkach umowy o przewóz, niemieckiej spółki zajmującej się przewozem klejowym Deutsche Bahn. Zgodnie z tym warunkiem za bilety rezerwowane na stronie internetowej Deutsche Bahn można płacić w ramach schematu zapłaty SEPA, pod warunkiem posiadania miejsca zamieszkania w Niemczech. Konsument miał możliwość zapłaty również w sposób alternatywny, to jest kartą kredytową lub szybkim przelewem bankowym. VKI podniósł, że powyższy warunek umowny, narusza art. 9 ust. 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 260/2012 z 14.3.2012 r. ustanawiającego wymogi techniczne i handlowe w odniesieniu do poleceń przelewu i poleceń zapłaty w euro oraz zmieniającego rozporządzenie (WE) Nr 924/2009 (dalej: rozporządzenie Nr 260/2012), ponieważ konsument co do zasady posiada rachunek płatniczy w miejscu swojego zamieszkania. Deutsche Bahn podniósł, że warunek jest uzasadniony, ponieważ rozporządzenie Nr 260/2012 ma na celu ochronę płatności a nie płatnika, nie nakłada na odbiorców płatności obowiązku zaproponowania polecenia zapłaty SEPA wszystkim konsumentom na terenie całej Unii, a konsumenci posiadają możliwość wyboru sposobu dokonania płatności za bilety na stronie internetowej. W ramach schematu polecenia zapłaty SEPA, dostawca usług płatniczych nie daje żadnej gwarancji zapłaty, w przeciwieństwie do pozostałych alternatywnych metod płatności. Handelsgericht Wien (sąd gospodarczy w Wiedniu), wyrokiem z 13.7.2016 r. uwzględnił powództwo VKI z tego powodu, że sporny warunek stanowi naruszenie art. 9 ust. 2 rozporządzenia Nr 260/2012. Oberlandesgericht Wien (wyższy sąd okręgowy w Wiedniu, Austria), po rozpoznaniu apelacji, wyrokiem z 14.3.2017 r. uchylił wyrok sądu I instancji i oddalił powództwo VKI. Oberster Gerichtshof (sąd najwyższy) uznał, że art. 9 ust. 2 rozporządzenia Nr 260/2012 z jednej strony, zakazuje płatnikom i odbiorcom płatności wskazania państwa członkowskiego, w którym winien znajdować się rachunek bankowy, a drugiej strony, przepis ten nie jest skierowany do dostawców usług płatniczych lecz odnosi się do relacji odbiorca – płatnik i ma na celu ochronę konsumenta, a nie dostawcy usług płatniczych. Pytanie prejudycjalne Czy art. 9 ust. 2 rozporządzenia nr 260/2012 należy interpretować w ten sposób, że zakazuje on odbiorcy uzależniania dokonywania płatności w ramach schematu polecenia zapłaty SEPA od posiadania przez płatnika miejsca zamieszkania w tym państwie członkowskim, w którym siedzibę lub miejsce zamieszkania ma odbiorca, jeżeli dopuszcza on dokonywanie płatności także w inny sposób, jak np. kartą kredytową?. Stanowisko Trybunału Trybunał uznał, że poprzez swoje pytanie sąd odsyłający zmierza zasadniczo do wyjaśnienia, czy art. 9 ust. 2 rozporządzenia Nr 260/2012 należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwia się on warunkowi umownemu takiemu jak warunek sporny w postępowaniu głównym, który wyklucza zapłatę w drodze polecenia zapłaty SEPA, jeżeli płatnik nie ma miejsca zamieszkania w tym samym państwie członkowskim, w którym odbiorca ma siedzibę swojej działalności. Trybunał przypomniał, że z motywu 1 rozporządzenia Nr 260/2012 wynika, że zostało ono przyjęte w ramach projektu utworzenia SEPA tj. jednolitego obszaru dla płatności wyrażonych w euro, w ramach którego zostaną wdrożone usługi płatnicze wspólne dla całego obszaru Unii, które mają zastąpić obecne krajowe usługi płatnicze. Rozporządzenie Nr 260/2012 reguluje zasady transakcji płatniczych poleceń przelewu i poleceń zapłaty w euro w Unii, zarówno gdy dostawca usług płatniczych płatnika jak i odbiorcy znajdują się w Unii, jak i w przypadku, gdy jedyny dostawca usług płatniczych biorący udział w transakcji zapłaty ma siedzibę w Unii. Trybunał podkreślił również, że wymogi handlowe i techniczne wskazane w rozporządzeniu Nr 260/2012 stosuje się do płatności krajowych i zagranicznych dokonywanych w SEPA na tych samych warunkach i prawach, niezależnie od miejsca położenia w Unii. Celem jest utworzenie jednolitego systemu płatności elektronicznych w euro. Trybunał zwrócił uwagę, że sporny w sprawie warunek umowny wymaga, aby płatnik posiadał miejsce zamieszkania w tym samym państwie członkowskim, w którym ma siedzibę działalności odbiorca. Warunek miejsca zamieszania nie został wyraźnie przewidziany w art. 9 ust. 2 rozporządzenia Nr 260/2012. Jednak, jak wynika z utrwalonego orzecznictwa Trybunału, przy dokonywaniu wykładni przepisu prawa Unii Europejskiej należy uwzględniać nie tylko jego brzmienie ale jego kontekst i cele regulacji. W ocenie Trybunału, przepis zawarty w art. 9 ust. 2 rozporządzenia Nr 260/2012, przyczynia się do realizacji celu regulacji, jakim jest osiągnięcie wysokiego poziomu ochrony konsumentów, niezbędnego do przystąpienia do systemu SEPA. Przepis ten umożliwia konsumentom posługiwanie się jednym i tym samym rachunkiem płatniczym dla realizacji wszystkich transakcji płatniczych w ramach Unii przy dokonywaniu płatności jako polecenia zapłaty. Z uwagi na fakt, że konsument zasadniczo posiada jeden rachunek w państwie miejsca zamieszkania, warunek umowy posiadania miejsca zamieszkania w państwie członkowskim, w którym odbiorca prowadzi działalność pośrednio prowadzi do wskazania państwa, w którym winien znajdować się rachunek płatniczy. Ogranicza to dostępność płatności za pomocą polecenia zapłaty SEPA i ogranicza płatników w możliwości dokonywania poleceń zapłaty według swego wyboru. Trybunał wskazał, że bez znaczenia dla sprawy są argumenty, że konsument może skorzystać z alternatywnych metod płatności. Odbiorca płatności ma wybór w zakresie tego, czy oferować płatnikom dokonywanie płatności w systemie SEPA. Jeżeli jednak już dokonał takiego wyboru i oferuje taką płatność, to nie może uzależniać skorzystania z tej metody płatności od warunku miejsca zamieszkania w tym państwie członkowskim. W ocenie Trybunału nic nie stoi na przeszkodzie, aby odbiorca zmniejszał ryzyko nadużycia lub braku płatności np. poprzez wskazanie, że dostawa lub wydruk biletu będzie możliwy jedynie po otrzymaniu potwierdzenia o zaksięgowaniu płatności Trybunał orzekł, że artykuł 9 ust. 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 260/2012 z 14.3.2012 r. ustanawiającego wymogi techniczne i handlowe w odniesieniu do poleceń przelewu i poleceń zapłaty w euro oraz zmieniającego rozporządzenie (WE) Nr 924/2009 należy interpretować w ten sposób, iż sprzeciwia się on warunkowi umownemu takiemu jak warunek sporny w postępowaniu głównym, który wyklucza zapłatę w drodze schematu poleceń zapłaty ustanowionego na szczeblu Unii Europejskiej (polecenia zapłaty SEPA), jeżeli płatnik nie ma miejsca zamieszkania w tym samym państwie członkowskim co państwo członkowskie, w którym odbiorca ma siedzibę swojej działalności. Trybunał w wyroku z 5.9.2019 r. (C-28/18, Verein für Konsumenteninformation p-ko Deutsche Bahn AG) wskazał, że jeżeli odbiorca płatności oferuje możliwość zapłaty poprzez polecenie zapłaty SEPA, to nie może następnie ograniczać tego prawa do miejsca zamieszkania konsumenta. Jest to sprzeczne z celem rozporządzenia Nr 260/2012, jakim jest wdrożenie wspólnych w całej Unii Europejskiej usług płatniczych oraz dążenie do tego, aby zasady handlowe nie stanowiły przeszkód dla wdrożenia zintegrowanego rynku płatności. Rozporządzenie Nr 260/2012, gwarantuje płatnikom i odbiorcom, że mogą posiać tylko jeden rachunek płatniczy dla dokonywania poleceń zapłaty zarówno krajowych, jak i transgranicznych. TSUE z 5.09.2019r., C-28/18; Verein für Konsumenteninformation p-ko Deutsche Bahn AG
Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej interpretując art. 9 ust. 2 rozporządzenia Nr 260/2012 stwierdził, że warunek umowny wykluczający płatność SEPA w zależności od miejsca zamieszkania jest niezgodny z przepisami. Decyzja ta ma na celu zapewnienie konsumentom możliwości korzystania z jednolitego systemu płatności elektronicznych w euro, niezależnie od ich miejsca zamieszkania.