Zasady ochrony zdrowia, repatriacji i organizacji podróży dla marynarzy i pasażerów statków

Aż 75% towarów transportowanych do i z Unii Europejskiej to transport morski. Komisja Europejska przygotowała wytyczne dotyczące ochrony zdrowia marynarzy i podróżowania w czasie pandemii COVID-19. Publikacja omawia znaczenie tych zasad dla funkcjonowania transportu morskiego i łańcuchów dostaw w UE.

Tematyka: transport morski, ochrona zdrowia, marynarze, pandemia COVID-19, repatriacja, UE, wytyczne, tranzyt, wymiana załóg, zapasy statków, deklaracje zdrowia

Aż 75% towarów wwożonych do Unii Europejskiej i wywożonych z Unii Europejskiej transportowanych jest
drogą morską. Drogą morską transportowanych jest też 30 proc. towarów, które są w obrocie na rynku
wewnętrznym Unii Europejskiej. Komisja Europejska przygotowała w związku z tym specjalne wytyczne,
mające chronić zdrowie marynarzy na statkach morskich, a także przygotowała zbiór zasad dotyczących
podróżowania drogą morską w czasie pandemii koronawirusa COVID-19. Dzięki temu Unia Europejska chce
zapewnić sprawne funkcjonowanie transportu morskiego osób i towarów.
Na całym świecie ponad 600 000 marynarzy wszystkich narodowości pełni służbę na statkach, które pływają pod
banderą państwa członkowskiego UE bądź którego właścicielem lub czarterującym jest podmiot z państw
członkowskiego UE. Statki te obsługują większość transportu towarów wywożonych i przywożonych do Unii
Europejskiej, oraz część transportu towarów wewnątrz Unii Europejskiej. Pandemia COVID-19 nakłada wiele
ograniczeń związanych z transportem morskim, a także podróżowaniem do i z Unii Europejskiej. W związku z tym
Komisja Europejska zebrała w jednym dokumencie wszelkie wytyczne w tym zakresie, tak, aby zapewnić
bezpieczeństwo i ciągłość w zakresie świadczenia usług transportu morskiego. Ma to kluczowe znaczenie dla
utrzymania ciągłości działalności gospodarczej podmiotów funkcjonujących na rynku unijnym. KE ma nadzieję, że
działania te pomogą utrzymać ciągłość łańcuchów dostaw, usług podstawowych i zmniejszają zakłócenia
w gospodarkach państw członkowskich UE.
Repatriacja osób przebywających na pokładach statków wycieczkowych
Większość operatorów statków wycieczkowych zawiesiła czasowo swoją działalność. Spoczywa na nich obowiązek
zorganizowania powrotu pasażerów i członków załogi do domu. Może on obejmować m.in. repatriację z portów
znajdujących się poza UE, a w szczególności organizację wszelkich niezbędnych lotów czarterowych lub innych
środków transportu. W sytuacji, gdy przyjęcie statku w państwie bandery nie jest możliwe, państwo to powinno
zorganizować pomoc dla operatora statku w dokonaniu odpowiednich uzgodnień z innymi państwami członkowskimi
UE lub państwami trzecimi. W omawianym Komunikacie podkreślono, że uzgodnienia powinny obejmować ułatwienia
w zakresie cumowania statku, zejścia na ląd pasażerów, badań lekarskich i leczenia. KE zastrzega też, że jeżeli
statek pływa pod banderą państwa trzeciego, państwa członkowskie UE powinny go przyjąć ze względów
humanitarnych. Co ważne, w sytuacji, gdy na pokładzie statku znajdują się osoby zarażone COVID-19, państwo
portu zawinięcia powinno rozważyć wyokrętowanie w porcie, w którego pobliżu szpitale stałe lub tymczasowe mają
wystarczającą zdolność do zapewnienia odpowiedniej opieki medycznej. W sytuacji, gdy statki wycieczkowe
z obywatelami UE na pokładzie muszą przybić do portu w państwach trzecich, państwa członkowskie Unii mogą
w ostateczności uruchomić Unijny Mechanizm Ochrony Ludności, gdy inne sposoby transportu ich obywateli są
nieosiągalne.
Zalecenia dla innych statków w sprawie tranzytu i wyokrętowania pasażerów i członków załogi
Komisja Europejska zwraca uwagę w omawianym Komunikacie, że państwa członkowskie UE mają obowiązek
ułatwiać tranzyt obywateli UE oraz obywateli państw trzecich posiadających zezwolenie na pobyt lub wizę
długoterminową, którzy powracają do państwa członkowskiego, którego są obywatelami lub rezydentami. Aby
wypełnić ten obowiązek państwa mogą wyznaczyć odpowiednie porty, które mogą być włączone w ciąg
bezpiecznych korytarzy tranzytowych ustanowionych zgodnie z komunikatem w sprawie wdrożenia
uprzywilejowanych korytarzy. W przypadku, gdy natychmiastowy bezpieczny powrót obywateli nie jest możliwy,
należy zapewnić im bezpieczny pobyt, zakwaterowanie i dostęp do opieki medycznej.
Co ważne, wytyczne wskazują, że w przypadku gdy w wyniku przedłużonego okresu pobytu na pokładzie statku
morskiego dokumenty podróżne utraciły ważność, państwa członkowskie powinny, zgodnie z dyrektywą 2004/38/WE,
zezwolić obywatelom UE i członkom ich rodzin posiadającym paszport lub wizę, których ważność wygasła, na wjazd
na ich terytorium.
Wytyczne dotyczące wymiany załóg
Komisja podkreśla, że aby utrzymać działalność transportu morskiego należy stworzyć odpowiednie warunki do
wymiany załóg statków w portach. W szczególności marynarze, powinni być zwolnieni z ograniczeń w podróżowaniu,
jeżeli podróżują tranzytem do portu, w którym podejmują swoje obowiązki. Co ważne, zaleca się, by marynarzom,
którzy są obywatelami państw trzecich objętymi wymogami wizowymi wydać niezbędną wizę na granicy, w sytuacji
gdy z powodu epidemii koronawirusa nie udało im się wystąpić o wizę z wyprzedzeniem. Wytyczne dopuszczają też

przedłużenie marynarskich umów o pracę i niezbędnych świadectw w okresie trwania epidemii, poza zwyczajowy,
11-miesięczny okres. W momencie rozpoczęcia pracy przez załogę operatorzy statków zobowiązani są wprowadzić
specjalne procedury bezpieczeństwa i środki ochronne, w tym badania lekarskie. W szczególności marynarzom
przed wejściem na pokład powinny być wykonywane testy na obecność COVID-19.
Porty wyznaczone do zmian załogi
Wytyczne zobowiązują państwa członkowskie do wyznaczenia kilku portów przeznaczonych na potrzeby szybkiej
wymiany załogi. Jak podkreślono w dokumencie, porty te powinny być rozproszone geograficznie, aby obejmować
całą Unię, i powinny być połączone z działającymi portami lotniczymi i stacjami kolejowymi. Państwa członkowskie
powinny przewidzieć możliwość specjalnych lub regularnych przewozów lotniczych i kolejowych, aby zapewnić
połączenia transportowe na potrzeby zmian załogi, umożliwiając szybkie podróżowanie i repatriację marynarzy.
W pobliżu portów powinny znajdować się miejsca zakwaterowania dla marynarzy oczekujących na zaokrętowanie lub
podanych 14-dniowej kwarantannie. Porty powinny też zapewnić odpowiednią opiekę medyczną i usługi socjalne.
Zalecenia sanitarne i zapasy statków
Zaleca się, by marynarze mieli dostęp do odpowiedniej opieki medycznej możliwie jak najbardziej porównywalnej do
opieki dostępnej dla pracowników na lądzie. Powinni oni otrzymywać szybki dostęp do leków, informacji i leczenia.
Kontakt między załogą a pracownikami portowymi, w tym pilotami, należy ograniczyć do absolutnego minimum, aby
chronić wszystkie osoby przed ryzykiem zakażenia COVID-19.
W przypadku, gdy na statku przebywają osoby zakażone COVID-19, statek powinien być niezwłocznie przyjęty do
możliwie najbliższego portu. W marynarzy, u których podejrzewa się zakażenie i występują łagodne objawy, testy
należy przeprowadzić w następnym porcie zawinięcia, a wszyscy członkowie załogi powinni mieć dostęp do
odpowiedniej opieki medycznej.
Jeżeli podejrzewa się, że jedna osoba na pokładzie jest zakażona COVID-19, wszyscy członkowie załogi powinni
odbyć 14-dniową kwarantannę na pokładzie lub na lądzie.
Dostawa środków ochrony osobistej w celu uzupełnienia zapasów statków nie wymaga zezwolenia na wywóz,
określonego w rozporządzeniu 2020/402. zapasy statków nie podlegają procedurze celnej na mocy unijnego kodeksu
celnego.
Zalecenie dotyczące dodatkowych zaktualizowanych sprawozdań na temat COVID-19 w przypadku statków
zbliżających się do portów UE
Morska deklaracja o stanie zdrowia to dokument obowiązkowy.Deklaracja musi być zgłoszona przez kapitana
właściwemu organowi wyznaczonemu przez dane państwo członkowskie. Zgłoszenie ma mieć miejsce za
pośrednictwem pojedynczego punktu kontaktowego i przed przybyciem do portu znajdującego się w państwie
członkowskim UE.

Wytyczne obejmują m.in. repatriację marynarzy, ułatwienia dla tranzytu obywateli UE, wymianę załóg, zapasy statków oraz deklaracje zdrowia przy zbliżaniu się do portów UE. Ich celem jest zapewnienie bezpieczeństwa i ciągłości transportu morskiego w dobie pandemii.