Nowa unijna strategia „od pola do stołu” na rzecz zdrowego systemu żywnościowego

Strategia „od pola do stołu” jest kluczowym elementem Zielonego Ładu Unii Europejskiej, zakładającym utworzenie w UE zdrowego, przyjaznego dla środowiska systemu żywnościowego. Strategia przewiduje budowanie łańcucha żywnościowego sprzyjającego ochronie środowiska i klimatu, zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego, ograniczenie marnowania żywności oraz transformację sektora żywnościowego. Komunikat Komisji zawiera szczegółowe wytyczne dotyczące realizacji strategii.

Tematyka: Strategia od pola do stołu, Zielony Ład, system żywnościowy, bezpieczeństwo żywnościowe, transformacja sektora żywnościowego, Komunikat Komisji, zrównoważona dieta, ochrona środowiska, zmiana klimatu, marnowanie żywności, neutralność klimatyczna

Strategia „od pola do stołu” jest kluczowym elementem Zielonego Ładu Unii Europejskiej. Zakłada ona
utworzenie w Unii Europejskiej sprawiedliwego, zdrowego i przyjaznego dla środowiska systemu
żywnościowego. Podstawowymi założeniami strategii są: zbudowanie łańcucha żywnościowego
przyjaznego, zarówno konsumentom i producentom, jak i sprzyjającego ochronie środowiska i klimatu,
a także zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego i promowanie zrównoważonej diety. Nowe przepisy
mają też na celu ograniczenie marnowania żywności.
• Europejski Zielony Ład zakłada przekształcenie Europy do 2050 r. w pierwszy neutralny dla klimatu kontynent.
Strategia „od pola do stołu”, zwłaszcza po pandemii COVID-19, ma być jednym z kluczowych narzędzi realizacji
Ładu, opierającym się na zrównoważonej gospodarce żywnościowej i uznaniu nierozerwalnego związku między
zdrowymi ludźmi, zdrowymi społeczeństwami i zdrową planetą.
• Strategia przewiduje trzy główne grupy działań na rzecz żywności w UE: budowanie łańcucha żywnościowego,
który działa na rzecz konsumentów, producentów, klimatu i środowiska; umożliwienie transformacji unijnego rynku
żywności oraz wspieranie globalnej transformacji podejścia do żywności.
• Szczegółowe wytyczne dotyczące Strategii zawiera Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady,
Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów z 20.5.2020 r. Strategia „od pola do stołu”
na rzecz sprawiedliwego, zdrowego i przyjaznego dla środowiska systemu żywnościowego – COM(2020) 381.
Jak czytamy w uzasadnieniu Strategii, jest ona kluczowym elementem unijnego programu Zielonego Ładu. Warto
wiedzieć, że zakłada on, że do 2050 r. Europa będzie pierwszym kontynentem na świecie neutralnym dla klimatu.
Plan ten zawiera również nową, zrównoważoną i sprzyjającą włączeniu społecznemu strategię na rzecz wzrostu
w celu pobudzenia gospodarki, poprawy zdrowia i jakości życia ludzi, dbania o przyrodę i niepozostawiania nikogo
w tyle. W sytuacji powszechnego kryzysu zdrowotnego, a także gospodarczego, wynikającego z panującej w Europie
i na świecie pandemii koronawirusa, zapewnienie stabilnych dostaw żywności nabrało kluczowego znaczenia dla
przetrwania europejskiego społeczeństwa i gospodarki. Stąd waga, jaką UE zaczęła przykładać do stworzenia
wydajnego, stabilnego i odpornego na kryzysy, zrównoważonego systemu żywnościowego. Dodatków, Unia ma na
uwadze postępującą degradację środowiska, liczne susze, powodzie i pożary lasów, które niekorzystnie wpływają na
dostawy żywności dla obywateli UE.
Strategia to nie tylko wyraz nowego podejścia UE do racjonalnej gospodarki żywnościowej, ale także dążenie do
poprawy stylu życia Europejczyków, ich zdrowia, warunków życia i stanu otaczającego ich środowiska. Strategia
kładzie w związku tym nacisk nie tylko na skrócenie łańcuchów dostaw, ale też na zmniejszenie zależności rolnictwa
od pestycydów i środków przeciwdrobnoustrojowych, ograniczenie nadmiernego nawożenia, wzmocnienie rolnictwa
ekologicznego oraz poprawę dobrostanu zwierząt. Znaczenia nabiera także wzmożone dbanie o różnorodność
biologiczną otaczającego nas środowiska.
Budowanie łańcucha żywnościowego
Jak podkreślono w Strategii UE dążyć będzie do zmniejszenie śladu środowiskowego i klimatycznego unijnego
systemu żywnościowego oraz wzmocnienia jego odporności. Ważne jest też zapewnienie bezpieczeństwa
żywnościowego w obliczu zmiany klimatu i utraty różnorodności biologicznej. Aby osiągnąć te cele Unia zakłada
następujące działania:
• „zapewnienie, by łańcuch żywnościowy, obejmujący produkcję, transport, dystrybucję, marketing i konsumpcję
żywności, miał neutralny lub pozytywny wpływ na środowisko, poprzez ochronę i odbudowę zasobów lądowych,
słodkowodnych i morskich, od których zależy system żywnościowy; pomoc w łagodzeniu zmiany klimatu
i przystosowaniu się do jej skutków; ochrona gruntów, gleby, wody, powietrza, zdrowia roślin oraz zdrowia
i dobrostanu zwierząt; a także powstrzymanie utraty różnorodności biologicznej;
• zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego, żywienia i zdrowia publicznego – zapewnienie wszystkim dostępu do
wystarczającej ilości pełnowartościowej i zrównoważonej żywności, spełniającej wysokie standardy bezpieczeństwa
i jakości, zdrowia roślin oraz zdrowia i dobrostanu zwierząt, przy jednoczesnym zaspokajaniu potrzeb i preferencji
żywieniowych; o
• zachowanie przystępności cenowej żywności przy jednoczesnym generowaniu bardziej sprawiedliwych zysków
ekonomicznych w łańcuchu dostaw, aby docelowo najbardziej zrównoważona żywność stała się także najbardziej



przystępna cenowo, wspieranie konkurencyjności unijnego sektora dostaw, wspieranie sprawiedliwego handlu,
tworzenie nowych możliwości biznesowych przy jednoczesnym zapewnieniu integralności jednolitego rynku oraz
bezpieczeństwa i higieny pracy”.
Umożliwienie transformacji sektora żywnościowego
Transformacja sektora żywnościowego, zgodnie ze Strategią, przebiegać powinna w oparciu o badania, innowacje,
nowe technologie i inwestycje. Rozwijane powinny być usługi doradcze w sektorze żywności, a wymiana danych
i wiedzy oraz umiejętności powinna być powszechnie stosowaną praktyką.
Ważnym elementem Strategii będzie uruchomienie w ramach programu „Horyzont 2020” specjalnego naboru
wniosków związanych z tematyką Zielonego Ładu w 2020 r. na łączną kwotę około 1 mld euro. KE chce, by środki te
przeznaczone zostały m.in. na badania naukowe i innowacje dotyczące żywności, biogospodarki, zasobów
naturalnych, rolnictwa, rybołówstwa, akwakultury i środowiska, a także na wykorzystanie technologii cyfrowych
i rozwiązań opartych na środowisku naturalnym w sektorze rolno-spożywczym. Komisja Europejska podkreśliła, że
jednym z ważniejszych dotowanych ze środków unijnych obszarów będzie obszar związany z badaniami nad
mikrobiomem, żywnością z oceanów, miejskimi systemami żywnościowymi, a także badaniami nad zwiększeniem
dostępności i źródła alternatywnych białek, takich jak białka roślinne, białka z mikroorganizmów, białka pochodzenia
morskiego i owadziego, a także substytuty mięsa.
Strategia „od pola do stołu” zakłada ponadto wsparcie systemu wiedzy i innowacji w dziedzinie rolnictwa (AKIS),
angażującego wszystkie podmioty łańcucha żywnościowego. Być może także dotacje w ramach funduszy WPR będą
w jakimś stopniu uzależnione od zwiększenia przez państwa członkowskie wsparcie dla AKIS i zwiększenia środków
na rozwój i utrzymanie odpowiednich usług doradczych z zakresu zrównoważonej produkcji żywności.
Wsparcie globalnej transformacji
Strategia zakłada także, że UE będzie dążyć do rozwoju sojuszy ekologicznych w ramach zrównoważonych
systemów żywnościowych ze wszystkimi swoimi partnerami na forach dwustronnych, regionalnych i wielostronnych,
zarówno w ramach swojej polityki zewnętrznej, jak i mechanizmów współpracy międzynarodowej i polityki handlowej.
Ponadto omawiana Strategia zakłada, że UE będzie w ramach współpracy międzynarodowej dążyć w szczególności
do dostosowania produkcji żywności do zmian klimatu i łagodzenia ich skutków; agroekologii; zrównoważonego
zarządzania krajobrazem i zrównoważonej gospodarki gruntami; ochrony i zrównoważonego wykorzystania
różnorodności biologicznej; integracyjnych i sprawiedliwych łańcuchów wartości; żywienia i zdrowej diety;
zapobiegania kryzysom żywnościowym i reagowania na nie, zwłaszcza w sytuacjach niestabilności; odporności
i gotowości na wypadek zagrożeń; integrowanej ochrony roślin; zdrowia roślin i zwierząt oraz dobrostanu zwierząt,
norm bezpieczeństwa żywności, oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe.

Strategia „od pola do stołu” ma kluczowe znaczenie dla Zielonego Ładu UE, mając przyczynić się do stworzenia neutralnego dla klimatu kontynentu do 2050 r. Poprzez zrównoważoną gospodarkę żywnościową oraz związek między zdrowiem ludzi, społeczeństwami i planetą, strategia ma wpłynąć na poprawę warunków życia Europejczyków i dbałość o środowisko.