Wykluczenie z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego a prawo do wniesienia odwołania
TSUE w wyroku z 24.03.2021 r. w sprawie C-771/19 rozpatrywał kwestię możliwości wniesienia odwołania od decyzji instytucji zamawiającej po wykluczeniu oferenta na wcześniejszym etapie postępowania. Wyrok ten podkreślił, że wykluczony oferent może skorzystać z prawa do odwołania niezależnie od etapu postępowania w sprawie udzielenia zamówienia publicznego, na którym została wydana decyzja dopuszczająca ofertę konkurencji.
Tematyka: TSUE, wyrok, C-771/19, odwołanie, zamówienie publiczne, wykluczenie, oferent, postępowanie, decyzja, konkurencja, dyrektywa 92/13/EWG
TSUE w wyroku z 24.03.2021 r. w sprawie C-771/19 rozpatrywał kwestię możliwości wniesienia odwołania od decyzji instytucji zamawiającej po wykluczeniu oferenta na wcześniejszym etapie postępowania. Wyrok ten podkreślił, że wykluczony oferent może skorzystać z prawa do odwołania niezależnie od etapu postępowania w sprawie udzielenia zamówienia publicznego, na którym została wydana decyzja dopuszczająca ofertę konkurencji.
TSUE w wyroku z 24.03.2021 r. w sprawie C-771/19, wypowiadał się na temat możliwości wniesienia odwołania od decyzji instytucji zamawiającej w sytuacji, gdy oferent został wykluczony na wcześniejszym etapie postępowania. TSUE orzekł, iż wykluczony oferent może wnieść środek odwoławczy od decyzji podmiotu zamawiającego dopuszczającej ofertę jednego z jego konkurentów, niezależnie od etapu postępowania w sprawie udzielenia zamówienia publicznego, na którym została wydana ta decyzja. Stan faktyczny Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym został złożony w ramach postępowania w sprawie zawieszenia wykonania wszczętego przez zrzeszenie przedsiębiorstw i spółki wchodzące w jego skład, które zostało wykluczone z dalszego postępowania ze względu na to, że doświadczenie niektórych członków jej zespołu w zakresie robót budowlanych nie odpowiadało wymogom ogłoszenia o zamówieniu. Odwołanie w trybie administracyjnym kwestionowało zarówno odrzucenie oferty technicznej, jak i dopuszczenie oferty innego zrzeszenia przedsiębiorstw i spółek wchodzących w jego skład. Organ uwzględnił odwołanie wyłącznie w zakresie, w jakim było ono skierowane przeciwko uzasadnieniu decyzji podmiotu zamawiającego w odniesieniu do dowodów potwierdzających doświadczenia jednego z członków zaproponowanego zespołu. W pozostałym zakresie odwołanie to zostało oddalone. W wyniku częściowego oddalenia odwołania w trybie administracyjnym, zrzeszenie przedsiębiorstw wniosło do sądu odwołującego środek odwoławczy, w którym żądało zawieszenia wykonania decyzji oraz podjęcia wszelkich środków koniecznych dla zapewnienia tymczasowej ochrony jej interesów w ramach dalszego prowadzenia postępowania w sprawie udzielenie odnośnego zamówienia. Strona ta podniosła,, że wykluczenie jej z tego postępowania było niezgodne z prawem ze względu na to, iż podmiot zamawiający błędnie ocenił doświadczenie niektórych zaproponowanych przez nią specjalistów oraz, że naruszona została zasada równego traktowania przy ocenie ofert technicznych oferentów, ponieważ podmiot zamawiający zbadał te oferty w odmienny sposób. Stanowisko TSUE W uzasadnieniu do wyroku TSUE wskazał, że zgodnie z art. 1 ust. 3 dyrektywy 92/13/EWG z 25.2.1992 r. koordynującej przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne odnoszące się do stosowania przepisów wspólnotowych w procedurach zamówień publicznych podmiotów działających w sektorach gospodarki wodnej, energetyki, transportu i telekomunikacji (Dz.Urz. UE L z 1992 r. Nr 76, s. 14; dalej: dyrektywa 92/13/EWG), państwa członkowskie zapewniają dostępność procedur odwoławczych, w ramach szczegółowych przepisów, które państwa członkowskie mogą ustanowić, przynajmniej dla każdego podmiotu, który ma lub miał interes w uzyskaniu danego zamówienia i który poniósł szkodę lub może ponieść szkodę w wyniku domniemanego naruszenia. Art. 2 ust. 1 lit. a) i b) dyrektywy 92/13/EWG określa wymogi, jakie muszą spełniać krajowe środki podjęte w zakresie procedur odwoławczych, o których mowa w art. 1 tej dyrektywy, w tym wymóg, by te procedury odwoławcze umożliwiały, po pierwsze, podjęcie środków tymczasowych w celu naprawienia domniemanego naruszenia lub zapobieżenia dalszym szkodom w stosunku do zainteresowanych podmiotów, a po drugie, uchylenie lub doprowadzenie do uchylenia bezprawnych decyzji. Możliwość wniesienia środka odwoławczego TSUE zwrócił uwagę na to, że dyrektywa 92/13 nie określa etapu, na którym oferent może wnieść środek odwoławczy od decyzji podmiotu zamawiającego o dopuszczeniu oferty jednego z oferentów. Art. 1 ust. 1 akapit czwarty dyrektywy 92/13/EWG nakłada bowiem na państwa członkowskie obowiązek zapewnienia możliwości skutecznego, a zwłaszcza możliwie szybkiego, odwołania od decyzji podjętych przez podmioty zamawiające. TSUE powołując się na swoje wcześniejsze orzecznictwo podkreślił, że założony w tej dyrektywie cel, jakim jest skuteczna i szybka ochrona sądowa, w szczególności w drodze środków tymczasowych, nie upoważnia państw członkowskich do uzależnienia skorzystania z prawa do wniesienia odwołania od wymogu, aby dane postępowanie w sprawie udzielenia zamówienia formalnie osiągnęło określony etap. W szczególności uregulowanie krajowe wymagające w każdym wypadku, aby oferent oczekiwał na decyzję o udzieleniu danego zamówienia zanim będzie mógł wnieść środek odwoławczy od decyzji o dopuszczeniu innego oferenta, naruszałoby przepisy dyrektywy 92/13/EWG. Wynika z tego, po pierwsze, że wykluczony oferent może wnieść środek odwoławczy od decyzji podmiotu zamawiającego dopuszczającej ofertę jednego z jego konkurentów, niezależnie od etapu postępowania w sprawie udzielenia zamówienia publicznego, na którym została wydana ta decyzja. Po drugie - w ramach takiego środka odwoławczego znajduje zastosowanie wynikająca z orzecznictwa zasada, iż w ramach postępowania o udzielenie zamówienia publicznego oferenci, o których wykluczenie się wnosi, mają równoważny uzasadniony interes w wykluczeniu ofert innych oferentów w celu uzyskania zamówienia (pkt 31 wyroku). W kwestii zarzutów, TSUE wskazał, że dyrektywa 92/13/EWG nie przewiduje innego wymogu niż ten określony w jej art. 1 ust. 1, zgodnie z którym oferent ten może podnieść zarzuty dotyczące naruszenia prawa Unii w dziedzinie zamówień publicznych lub krajowych przepisów transponujących to prawo. Dodatkowo, Trybunał wskazał, że wykluczony oferent ma prawo podnieść wszelkie zarzuty względem decyzji o dopuszczeniu innego oferenta, w tym zarzuty, które nie są związane z nieprawidłowościami będącymi podstawą wykluczenia jego oferty. Niemniej jednak przypomina, że wynikająca z orzecznictwa zasada obowiązuje tylko wtedy, gdy wykluczenie oferenta nie zostało utrzymane w mocy orzeczeniem korzystającym z powagi rzeczy osądzonej. Orzekł, że to do sądu odsyłającego należy ustalenie, czy w niniejszym przypadku wykluczenie zrzeszenia przedsiębiorstw należy uznać za ostateczne ze względu na to, że zostało ono utrzymane w mocy orzeczeniem, które nabyło powagę rzeczy osądzonej. Zauważył, że z zastrzeżeniem powyższego okoliczność, że prawo krajowe zobowiązuje odrzuconego oferenta do wniesienia odwołania w trybie administracyjnym zanim będzie mógł wnieść sprawę do sądu odsyłającego, nie ma wpływu na wykładnię. Art. 2 ust. 9 dyrektywy 92/13/EWG upoważnia bowiem wyraźnie państwa członkowskie do powierzenia organom, które nie mają charakteru sądowego, zadania rozstrzygania w pierwszej instancji w przedmiocie środków odwoławczych przewidzianych w tej dyrektywie, pod warunkiem że wszelkie ewentualnie niezgodne z prawem środki podjęte przez taki organ lub wszelkie ewentualne uchybienia w wykonywaniu przyznanych mu uprawnień mogą być przedmiotem kontroli sądowej lub kontroli innego organu będącego sądem w rozumieniu art. 267 TFUE, niezależnego zarówno od podmiotu zamawiającego, jak i organu odwoławczego niemającego charakteru sądowego, który orzekał w pierwszej instancji. Wykładni tej nie podważa wyrok Trybunału z 21.12. 2016 r. w sprawie C-355/15, , przywołany przez sąd odsyłający. O ile prawdą jest, że z pkt 13–16 oraz 31 i 36 tego wyroku wynika, iż oferentowi, którego oferta została wykluczona przez instytucję zamawiającą z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego, można było odmówić prawa do wniesienia środka odwoławczego od decyzji o udzieleniu zamówienia publicznego, o tyle należy zauważyć, że w sprawie, która doprowadziła do wydania tego wyroku, a która nie dotyczyła środka odwoławczego przed krajowym organem odwoławczym, decyzja o wykluczeniu tego oferenta została potwierdzona orzeczeniem sądu, które nabyło powagę rzeczy osądzonej zanim sąd, do którego zaskrzono decyzję o udzieleniu zamówienia, wydał rozstrzygnięcie, co oznacza, iż wskazany oferent powinien być uznany za ostatecznie wykluczonego z postępowania w sprawie udzielenia odnośnego zamówienia. Komentarz W omawianym orzeczeniu z 24.3.2021 r., C-771/19, TSUE zwrócił uwagę na to, że dyrektywa 92/13/EWG nie określa etapu, na którym oferent może wnieść środek odwoławczy od decyzji podmiotu zamawiającego o dopuszczeniu oferty jednego z oferentów. W praktyce możemy mieć do czynienia z sytuacjami, gdy oferent zostanie wykluczony z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego. Pojawia się wówczas pytanie, czy może on wnieść odwołanie od decyzji instytucji zamawiającej. W praktyce bowiem oferent został wykluczony z tego postępowania. Wykluczenie jednak może mieć charakter ostateczny lub nieostateczny. TSUE podkreślił, że założony w tej dyrektywie cel, jakim jest skuteczna i szybka ochrona sądowa, w szczególności w drodze środków tymczasowych, nie upoważnia państw członkowskich do uzależnienia skorzystania z prawa do wniesienia odwołania od wymogu, aby dane postępowanie w sprawie udzielenia zamówienia formalnie osiągnęło określony etap. Wykluczony oferent może wnieść środek odwoławczy od decyzji podmiotu zamawiającego dopuszczającej ofertę jednego z jego konkurentów, niezależnie od etapu postępowania w sprawie udzielenia zamówienia publicznego, na którym została wydana ta decyzja. Zatem w ramach postępowania o udzielenie zamówienia publicznego oferenci, o których wykluczenie się wnosi, mają równoważny uzasadniony interes w wykluczeniu ofert innych oferentów w celu uzyskania zamówienia. Wyrok TSUE z 24.3.2021 r., C-771/19,
Wyrok TSUE z 24.03.2021 r. wskazał, że dyrektywa 92/13/EWG nie określa konkretnego etapu, na który oferent może wnieść odwołanie od decyzji o dopuszczeniu oferty konkurenta. Oferenci wykluczeni z postępowania mają równoważny interes w wykluczeniu innych ofert, co stanowi istotne zagadnienie w kontekście udzielenia zamówienia publicznego.