Wyłączenia szczególne dotyczące zamówień na usługi transportu sanitarnego pacjentów
Trybunał Sprawiedliwości UE orzekł, że artykuł 10 lit. h) dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/24/UE dotyczący zamówień publicznych w zakresie usług transportu sanitarnego pacjentów ma istotne znaczenie dla interpretacji uregulowania krajowego dotyczącego wyłączeń. Stanowisko TSUE ma wpływ na stosowanie przepisów z zakresu zamówień publicznych w Polsce.
Tematyka: Trybunał Sprawiedliwości UE, TSUE, wyłączenia, zamówienia publiczne, transport sanitarny, pacjenci, przepisy, art. 10 lit. h, dyrektywa 2014/24/UE, C-424/18
Trybunał Sprawiedliwości UE orzekł, że artykuł 10 lit. h) dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/24/UE dotyczący zamówień publicznych w zakresie usług transportu sanitarnego pacjentów ma istotne znaczenie dla interpretacji uregulowania krajowego dotyczącego wyłączeń. Stanowisko TSUE ma wpływ na stosowanie przepisów z zakresu zamówień publicznych w Polsce.
Trybunał Sprawiedliwości UE orzekł, że artykuł 10 lit. h) dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/24/UE z 26.2.2014 r. w sprawie zamówień publicznych, uchylającej dyrektywę 2004/18/WE w związku z motywem 28 tej dyrektywy, należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie obowiązywaniu uregulowania krajowego, zgodnie z którym z jednej strony, usługi transportu sanitarnego, dla których wymagana jest w pojeździe obecność kierowcy pojazdów ratunkowych i co najmniej jednego ratownika, posiadającego kwalifikacje i kompetencje wynikające z zaliczenia kursu i egzaminu w przedmiocie ratownictwa, a z drugiej strony, usługi transportowe świadczone na podstawowych poziomach pomocy medycznej, wykonywane przy użyciu pojazdów ratowniczych, są objęte w braku akcji ratowniczej wyłączeniem określonym w tym przepisie. Stan faktyczny Podstawą wydania wyroku było skierowanie przez regionalny sąd administracyjny dla Wenecji Euganejskiej do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej pytań prejudycjalnych. Wątpliwości sądu krajowego (sądu odsyłającego) pojawiły się w związku z niejednolitą kwalifikacją usług zdrowotnych w prawie krajowym. Stan faktyczny przedstawiał się następująco. Italy Emergenza, świadczącą usługi transportu sanitarnego, wniosła skargę mającą zasadniczo na celu stwierdzenie nieważności decyzji dyrektora generalnego. W drodze tej decyzji lokalna jednostka powierzyła bezpośrednio Croce Verde w drodze umowy świadczenie usług transportu ratowniczego i transportu sanitarnego na potrzeby przewiezienia z jednego zakładu do drugiego, na terytorium, na którym sprawuje zarząd. Według Italy Emergenza usługi transportu sanitarnego na potrzeby przewiezienia z jednego zakładu do drugiego, nie znajdują się wśród usług wyłączonych z reguł udzielania zamówień publicznych w art. 10 lit. h) dyrektywy 2014/24 w związku z jej motywem 28. W czasie sporu przed sądem została uchylona decyzja w celu uwzględnienia wyroku Consiglio di Stato, z którego to wyroku wynika, że jedynie usługi sanitarnego ratownictwa medycznego mogą na zasadzie wyjątku być wyłączone z zakresu zasady nakazującej przeprowadzenie przetargu, jeśli świadczone są przez organizacje o charakterze niekomercyjnym. Natomiast same usługi transportu sanitarnego, a mianowicie zwykły transport pacjentów bez ratownictwa medycznego, podlegają łagodniejszemu reżimowi przewidzianemu w art. 74–77 dyrektywy 2014/24. Croce Verde zaskarżyła decyzję, twierdząc, że rozróżnienie między usługami transportu ratunkowego a usługami jedynie transportowymi pozostaje kontrowersyjne. Sąd krajowy wskazał w szczególności, że istnieją pośrednie typy transportu, których kwalifikacja nie jest jednoznaczna. Zauważył, że art. 2 ustawy regionalnej nr 26/2012 zrównuje ogół tych usług z usługami transportu ratunkowego wykonywanymi przy użyciu pojazdów ratowniczych, a tym samym sprawia, że korzystają z wyłączenia przewidzianego w art. 10 lit. h) dyrektywy 2014/24 i w art. 17 ust. 1 lit. h) kodeksu zamówień publicznych, jeżeli są one świadczone przez organizacje lub stowarzyszenia o charakterze niekomercyjnym. W tej sytuacji Tribunale amministrativo regionale per il Veneto (regionalny sąd administracyjny dla Wenecji Euganejskiej) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi: „1) Czy art. 10 lit. h) oraz motyw 28 dyrektywy [2014/24] należy interpretować w ten sposób, że: a) usługi transportu sanitarnego, dla których wymagana jest w pojeździe obecność kierowcy pojazdów ratunkowych i co najmniej jednego ratownika, posiadającego kwalifikacje i kompetencje wynikające z zaliczenia kursu i egzaminu w przedmiocie ratownictwa, oraz, b) usługi transportowe przewidziane w ramach podstawowych poziomów opieki zdrowotnej [...] realizowane przy użyciu pojazdów ratowniczych objęte są wyłączeniem, o którym mowa w ww. art. 10 lit. h) czy też należą do usług, o których mowa w art. 74–77 [...] dyrektywy [2014/24]? 2) Czy dyrektywę [2014/24] należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwia się ona obowiązywaniu ustawodawstwa krajowego, które przewiduje, że nawet w braku akcji ratowniczej, a) usługi transportu sanitarnego, dla których wymagana jest w pojeździe obecność kierowcy pojazdów ratunkowych i co najmniej jednego ratownika, posiadającego kwalifikacje i kompetencje wynikające z zaliczenia kursu i egzaminu w przedmiocie ratownictwa, oraz, b) usługi transportowe przewidziane w ramach podstawowych poziomów opieki zdrowotnej [...] realizowane przy użyciu pojazdów ratowniczych są powierzane w pierwszej kolejności organizacjom wolontariackim w drodze bezpośredniego zawarcia umowy?”. Stanowisko TSUE Odnosząc się do pytania prejudycjalnego Trybunał Sprawiedliwości wskazał na wyłączenia z art. 10 lit. h) dyrektywy 2014/24 od stosowania reguł udzielania zamówień publicznych. Powyższy przepis obejmuje zamówienia publiczne na usługi w dziedzinie obrony cywilnej, ochrony ludności i zapobiegania niebezpieczeństwom pod następującymi warunkami: a) usługi te są objęte kodami CPV wskazanymi w tym przepisie; b) usługi są świadczone przez organizacje lub stowarzyszenia o charakterze niekomercyjnym. Jednak kwalifikując usługi transportu sanitarnego pod powyższy wyjątek należy pamiętać, iż zawiera on wyjątek, polegający na tym, że nie korzystają z niego usługi transportu sanitarnego pacjentów. Usługi transportu sanitarnego zaliczają się bowiem do łagodniejszego reżimu zamówień publicznych przewidzianego w art. 74–77 dyrektywy 2014/24 (zob. podobnie wyrok z 21.3.2019 r., Falck Rettungsdienste i Falck, C-465/17, EU:C:2019:234, pkt 38). Z rozważań Trybunału wynika również, że wyjątek z art. 10 lit. h) dyrektywy 2014/24 w związku z jej motywem 28 obejmuje swym zakresem dyspozycję jedynie w odniesieniu do niektórych usług ratownictwa świadczonych przez organizacje lub stowarzyszenia o charakterze niekomercyjnym i nie powinien wykraczać poza ściśle określone granice (tak wyrok z 21.3.2019 r., Falck Rettungsdienste i Falck, C-465/17, EU:C:2019:234, pkt 43). W związku z powyższym brak możliwości zastosowania reguł udzielania zamówień publicznych, o których mowa w art. 10 lit. h) dyrektywy 2014/24, jest nierozerwalnie związany z istnieniem usług ratunkowych. Wobec tego obecność wykwalifikowanego personelu na pokładzie pojazdu sanitarnego nie jest wystarczająca do wykazania wystąpienia usługi transportu sanitarnego, objętej kodem CPV 85143000–3 (zob. podobnie wyrok z 21.3.2019 r., Falck Rettungsdienste i Falck, C-465/17, EU:C:2019:234, pkt 44, 45). Trybunał wskazał, że istnieje potencjalna możliwość wykazania pilnego charakteru w przypadku, gdy wystąpi u pacjenta obiektywne ryzyko pogorszenia stanu zdrowia w czasie transportu. Jedynie w takich warunkach kwalifikowany transport pojazdem sanitarnym mógłby zostać objęty wyjątkiem od stosowania reguł udzielania zamówień publicznych przewidzianym w art. 10 lit. h) dyrektywy 2014/24 (zob. podobnie wyrok z 21.3.2019 r., Falck Rettungsdienste i Falck, C-465/17, EU:C:2019:234, pkt 46 i 49). Biorąc pod uwagę powyższe Trybunał Sprawiedliwości UE orzekł, że artykuł 10 lit. h) dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/24/UE z 26.2.2014 r. w sprawie zamówień publicznych, uchylającej dyrektywę 2004/18/WE w związku z motywem 28 tej dyrektywy, należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie obowiązywaniu uregulowania krajowego, zgodnie z którym z jednej strony, usługi transportu sanitarnego, dla których wymagana jest w pojeździe obecność kierowcy pojazdów ratunkowych i co najmniej jednego ratownika, posiadającego kwalifikacje i kompetencje wynikające z zaliczenia kursu i egzaminu w przedmiocie ratownictwa, a z drugiej strony, usługi transportowe świadczone na podstawowych poziomach pomocy medycznej, wykonywane przy użyciu pojazdów ratowniczych, są objęte w braku akcji ratowniczej wyłączeniem określonym w tym przepisie. TSUE w wyroku w sprawie C-424/18 wypowiedział się na temat szczególnych wyłączeń spod stosowania reguł udzielania zamówień publicznych związanych z usługami transportu sanitarnego. Wydany wyrok ma wpływ na stosowanie polskich przepisów z zakresu zamówień publicznych, gdyż TSUE ustalał, w jakich sytuacjach usługi transportu sanitarnego nie podlegają przepisom z zakresu zamówień publicznych (chodzi o wyłączenia zawarte w art. 4 ustawy z 29.1.2004 r. - Prawo zamówień publicznych, t.j.: Dz.U. z 2018 r. poz. 1986 ze zm.). Przypomnijmy, że TSUE wskazał, iż wynikające z art. 10 lit. h) dyrektywy 2014/24 w związku z jej motywem 28 wyłączenie z reguł udzielania zamówień publicznych może przysługiwać jedynie w odniesieniu do niektórych usług ratownictwa świadczonych przez organizacje lub stowarzyszenia o charakterze niekomercyjnym i nie powinno wykraczać poza to, co jest ściśle konieczne (pkt 25 wyroku). TSUE jednoznacznie przyjął, że wyjątek musi być ściśle interpretowany. Artykuł 10 lit. h) dyrektywy 2014/24 wyłącza z zakresu stosowania klasycznych reguł udzielania zamówień publicznych zamówienia publiczne na usługi w dziedzinie obrony cywilnej, ochrony ludności i zapobiegania niebezpieczeństwom pod dwoma warunkami: że usługi te są objęte kodami CPV wskazanymi w tym przepisie i że są one świadczone przez organizacje lub stowarzyszenia o charakterze niekomercyjnym. TSUE w omawianym orzeczeniu wskazał na przesłanki zastosowania wyłączenia z art. 10 lit.h) dyrektywy 2014/24/UE w zakresie usług zapobiegania niebezpieczeństwom. Po pierwsze przepisem są objęte tylko niektóre usługi ratownictwa świadczone przez organizacje lub stowarzyszenia o charakterze niekomercyjnym. Po drugie musi istnieć obiektywne ryzyko pogorszenia się stanu zdrowia transportowanego pacjenta. Reasumując, TSUE potwierdził zawężający charakter wyjątku z art. 10 lit. h) dyrektywy 2014/24. Zarówno usługi transportu sanitarnego, dla których uregulowanie (takie jak rozpatrywane w postępowaniu głównym) wprowadza obowiązek obecności w pojeździe kierowcy pojazdów ratunkowych i co najmniej jednego ratownika, jak i usługi transportowe świadczone na podstawowych poziomach pomocy medycznej, wykonywane przy użyciu pojazdów ratowniczych, nie mogą być automatycznie objęte zakresem wyłączeń na podstawie art. 10 lit. h) dyrektywy 2014/24. Skorzystanie z tego wyłączenia zakłada bowiem, poza obecnością odpowiednio przeszkolonego personelu w zakresie udzielania pierwszej pomocy, że usługi transportu sanitarnego są świadczone przez organizacje lub stowarzyszenia o charakterze niekomercyjnym w rozumieniu tego przepisu w przypadku sytuacji niecierpiącej zwłoki. Wyrok TSUE z 20.6.2019 r., C-424/18
Wyrok TSUE z 20.6.2019 r. w sprawie C-424/18 potwierdza, że usługi transportu sanitarnego nie automatycznie podlegają wyłączeniom z zakresu zamówień publicznych na podstawie art. 10 lit. h) dyrektywy 2014/24. Konieczne jest spełnienie ścisłych warunków, takich jak obecność wykwalifikowanego personelu i obiektywne ryzyko pogorszenia zdrowia pacjenta w trakcie transportu.