Żądanie przedmiotowych środków dowodowych

Głosowany wyrok TSUE dotyczący żądania przedmiotowych środków dowodowych ma istotne znaczenie dla stosowania polskich przepisów ustawy o zamówieniach publicznych. Sprawy dotyczyły transportu publicznego, gdzie zamawiający nie może przyjąć oferty na części zamienne bez homologacji. Wyrok TSUE wykluczył możliwość przedstawienia dowodu równoważności przez oferenta, który nie jest producentem części objętych aktami prawnymi. Decyzja ta ma istotne konsekwencje dla postępowań przetargowych w sektorze transportu publicznego.
Tematyka: TSUE, wyrok, homologacja, części zamienne, przetarg, transport publiczny, zamówienia publiczne, homologacja typu WE, unijne regulacje
Glosowany wyrok TSUE ma istotne znaczenie z punktu widzenia stosowania polskich przepisów ustawy
z 11.09.2019 r. Prawo zamówień publicznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1710; dalej: PrZamPubl). Zgodnie z art.
107 PrZamPubl żądanie przedłożenia określonych dokumentów jest fakultatywne. TSUE uznał jednak, że
żądanie przedstawienia świadectwa homologacji jest obowiązkowe. Gdy akty prawne wprowadzają
obowiązek posiadania przez określony typ części homologacji, to zamawiający nie może przyjąć oferty na
części zamienne, które nie mają takiej homologacji.
Stan faktyczny
Sprawy dotyczyły transportu publicznego. Jedna z nich (C-68/21) dotyczyła spółki działającej w sektorze lokalnego
transportu publicznego w Mantui, ASPAM Esercizio, która miała na celu kupno oryginalnych części zamiennych Iveco
lub równoważnych części zamiennych do autobusów. Druga sprawa (C-84/21) dotyczyła przetargu na „dostawę
części zamiennych do autobusów marki Iveco wyposażonych w silnik Iveco – CIG 7680570EDB”, ogłoszonego przez
Brescia Trasporti, spółkę działająca w sektorze lokalnego transportu publicznego w Brescii (Włochy). ASPAM
Esercizio w specyfikacji warunków zamówienia wskazał, że „części zamienne mogą być wyprodukowane przez
dowolne przedsiębiorstwo, które może w dowolnym czasie zaświadczyć zgodnie z obowiązującymi przepisami, że
jakość produkowanych części zamiennych odpowiada jakości oryginalnych części użytych do montażu danych
pojazdów silnikowych”. Warunki zamówienia obejmowały też obowiązek przedstawienia „odpowiednich dokumentów
technicznych dla każdej proponowanej równoważnej części zamiennej wraz ze świadectwem homologacji produktu,
jeżeli jest obowiązkowe, wydanym przez producenta proponowanej równoważnej części zamiennej; świadectwem
równoważności dostarczonego produktu w odniesieniu do odpowiadającego mu produktu oryginalnego (lub
wytworzonego przez oryginalnego producenta) pod względem pełnej zastępowalności, bez konieczności
jakiegokolwiek dostosowania, części zamiennej dla zespołu lub układu, w którym produkt ma być montowany, oraz
cech wydajnościowych gwarantujących prawidłową funkcjonalność i bezpieczeństwo produktu w układzie, a także
identyczny okres użytkowania, wydanym przez producenta proponowanej równoważnej części zamiennej
dokumentów”.
W postępowaniu przetargowym wzięły udział trzy przedsiębiorstwa, w tym Veneta Servizi International Srl
unipersonal (dalej: VSI) i I veco Orecchia, obydwa z siedzibą we Włoszech. ASPAM Esercizio ostatecznie udzielił
zamówienia VSI. Iveco Orecchia zaskarżyła decyzję o udzieleniu zamówienia VSI. Na poparcie skargi Iveco Orecchia
podniosła w szczególności, że VSI należało wykluczyć z postępowania ze względu na niekompletność złożonej przez
nie oferty, ponieważ przedsiębiorstwo to nie przedstawiło świadectw homologacji lub zgodności ani dokumentów
technicznych, których przedstawienie było wymagane pod rygorem wykluczenia w specyfikacji warunków
zamówienia. Zdaniem Iveco Orecchia, VSI ograniczyła się bowiem do przedstawienia ogólnej samocertyfikacji
równoważności tych części zamiennych, twierdząc, choć była jedynie przedsiębiorcą handlowym, że wytwarza te
części zamienne i jest ich producentem. Sąd ten jednak oddalił skargę, uznając za bezzasadną. Ponadto Iveco
Orecchia w odniesieniu do poszczególnych części zamiennych objętych rozpatrywanym zamówieniem nie wykazała,
na jakiej podstawie prawnej należało przedstawić również dowód homologacji tych części. Iveco Orecchia wniosła
apelację od tego wyroku. Specyfikacje warunków zamówienia przewidywały również, że „dostawca powinien ponadto
przedstawić świadectwo homologacji produktu, jeżeli jest ono obowiązkowe. W odniesieniu do okładzin
hamulcowych, tarcz hamulcowych i bębnów dostawca powinien przedstawić oprócz wymienionych powyżej
dokumentów świadectwo potwierdzające wspólnotową homologację”.
W postępowaniu przetargowym wzięły udział dwa przedsiębiorstwa: VAR Srl oraz Iveco Orecchia. Brescia Transporti
ostatecznie udzieliło zamówienia VAR. Iveco Orecchia zaskarżyła decyzję o udzieleniu zamówienia VAR. Na
poparcie skargi Iveco Orecchia podniosła w szczególności, że VAR należało wykluczyć z postępowania ze względu
na niekompletność złożonej przez niego oferty, ponieważ przedsiębiorstwo to nie przedstawiło w odniesieniu do
oferowanych przez siebie równoważnych części zamiennych świadectw producenta, poświadczających
równoważność oferowanych przez nie części. Ponadto VAR nie przedstawił świadectw potwierdzających
homologację tych części zamiennych ani informacji dotyczących ich ewentualnej homologacji. Sąd oddalił skargę
Iveco Oreccha jako bezzasadną, uznając w szczególności, że oferenta, który wykaże równoważność swoich
produktów, nie można wykluczyć z przetargu, i że właściwe przepisy nie wymagają, aby każda część pojazdu
posiadała homologację.
Sąd odsyłający uważa, że należy rozróżnić dwa aspekty dotyczące rozpatrywanych postępowań przetargowych:
kwestię równoważności części zamiennych oferowanych przez oferentów z oryginalnymi częściami zamiennymi, co
wymagałoby oceny jakości omawianych części zamiennych oraz porównania danych produktów, a po drugie -
kwestię homologacji takich części zamiennych, co wymagałoby tego, by odpowiadały one europejskiej lub krajowej



specyfikacji technicznej. Sąd zauważył, że sprzedaż części zamiennych podlegających homologacji, zwłaszcza jeśli
mogą one zagrażać bezpieczeństwu pojazdów i ochronie środowiska, jest możliwa tylko wtedy, gdy uzyskały one
homologację i zostały zatwierdzone przez organ udzielający homologacji. W tych okolicznościach Consiglio di Stato
(rada stanu) postanowiła zawiesić postępowanie w obydwu sprawach i zwrócić się do Trybunału z następującymi
pytaniami prejudycjalnymi:
1.   Czy okoliczność – w szczególności w odniesieniu do dostaw w ramach zamówienia publicznego części
     zamiennych do autobusów przeznaczonych do świadczenia usługi publicznej – że instytucja zamawiająca może
     przyjmować części zamienne przeznaczone do określonego pojazdu, wykonane przez wytwórcę innego niż
     producent pojazdu, w związku z czym nie są one homologowane wraz z pojazdem, należące do jednej
     z kategorii części objętych przepisami technicznymi wymienionymi w załączniku IV do dyrektywy 2007/46/WE
     (Wymogi do celów homologacji typu WE pojazdów) i oferowane w przetargu bez dołączonego świadectwa
     homologacji i bez jakichkolwiek informacji dotyczącej rzeczywistej homologacji, co więcej, w oparciu o założenie,
     że homologacja nie jest konieczna, gdyż wystarczające jest złożone przez oferenta oświadczenie
     o równoważności z homologowaną częścią oryginalną, jest zgodna z prawem Unii, w szczególności z przepisami
     dyrektywy 2007/46/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 5.9.2007 r. ustanawiająca ramy dla homologacji
     pojazdów silnikowych i ich przyczep oraz układów, części i oddzielnych zespołów technicznych przeznaczonych
     do tych pojazdów (Dz.Urz. UE L z 2007 r. Nr 263, s.1), (zawartymi w art. 10, 19 i 28 dyrektywy 2007/46/WE),
     a także z zasadami równego traktowania i bezstronności, wolnej konkurencji i dobrej administracji?
2.   Czy okoliczność, że w odniesieniu do dostaw w ramach zamówienia publicznego części zamiennych do
     autobusów przeznaczonych do świadczenia usługi publicznej, indywidualny oferent może określić się jako
     »producent« nieoryginalnej części zamiennej przeznaczonej do określonego pojazdu, w szczególności
     w przypadku gdy część ta należy do jednej z kategorii części objętych przepisami technicznymi wymienionymi
     w załączniku IV […] do dyrektywy 2007/46/WE, jest zgodna z prawem Unii, w szczególności z art. 3 pkt 27
     dyrektywy 2007/46/WE, czy też wspomniany oferent musi jednak udowodnić – w odniesieniu do każdej
     z oferowanych w ten sposób części zamiennych oraz w celu poświadczenia jej równoważności ze specyfikacją
     techniczną zamówienia – że jest osobą odpowiedzialną wobec organu udzielającego homologacji za wszystkie
     aspekty procesu homologacji, a także za zgodność produkcji i odpowiedni poziom jakości, jak również że
     uczestniczy bezpośrednio przynajmniej w niektórych etapach produkcji części podlegającej homologacji?
Stanowisko TSUE
TSUE stwierdził, że art. 10 ust. 2, art. 19 ust. 1 i art. 28 ust. 1 dyrektywy 2007/46/WE należy interpretować w ten
sposób, że stoją one na przeszkodzie temu, by w przetargu na dostawę części zamiennych do autobusów
przeznaczonych do świadczenia usługi publicznej instytucja zamawiająca mogła przyjąć ofertę na typ części objęty
zakresem aktów prawnych wymienionych w załączniku IV do dyrektywy 2007/46/WE, do której nie załączono
świadectwa potwierdzającego homologację typu tych części, oraz w której nie poinformowano o faktycznym istnieniu
takiej homologacji, o ile wskazane akty prawne przewidują taką homologację. Trybunał Sprawiedliwości podkreślił
także, że taka wykładnia dyrektywy nie narusza zasady równego traktowania i bezstronności, wolnej konkurencji
i dobrej administracji, oraz wskazał, że obowiązek producenta, jakim jest udostępnienie wszelkich danych
niezbędnych do uzyskania homologacji typu WE, nie jest praktyką wpływającą na konkurencję. Odpowiadając na
drugie pytanie Sądu odsyłającego TSUE stwierdził, że z art. 60 i 62 dyrektywy 2007/46/WE należy interpretować
w ten sposób, że w świetle definicji terminu „producent”, zawartej w art. 3 pkt 27 dyrektywy 2007/46/WE, stoją one na
przeszkodzie temu, by w przetargu na dostawę części zamiennych do autobusów przeznaczonych do świadczenia
usługi publicznej instytucja zamawiająca mogła przyjąć jako dowód równoważności zaproponowanych przez oferenta
części objętych aktami prawnymi wymienionymi w załączniku IV do dyrektywy 2007/46 oświadczenie tego oferenta
o równoważności, jeżeli tego oferenta nie można uznać za producenta tych części.
Konsekwencje wyroku TSUE
TSUE w wyroku z 27.10.2022 r., w sprawach C-68/21 i C-84/21, 
, sprawy połączone, uznał, że zamawiający
nie może przyjąć oferty na części zamienne, które nie mają homologacji. Części zamienne oferowane
w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego powinny jednak ją posiadać, co wynika też z regulacji unijnych
(wymienionych w załączniku IV do dyrektywy 2007/46/WE). Jeżeli akty prawne zawierają obowiązek posiadania
przez określony typ części homologacji, to zamawiający nie może przyjąć oferty na części zamienne, które jej nie
posiadają, nawet pomimo tego, że powinny ją mieć zgodnie z unijnymi regulacjami. TSUE wykluczył dopuszczalność
przedstawienia przez oferenta, który nie jest producentem części, dowodu równoważności zaproponowanych przez
oferenta części objętych aktami prawnymi wymienionymi w załączniku IV do dyrektywy 2007/46/WE.
Wyrok TSUE z 27.10.2022 r., Iveco Orecchia SpA, C-68/21 i C-84/21,
TSUE stwierdził, że instytucja zamawiająca nie może przyjąć oferty na części zamiennych bez homologacji, nawet jeśli oferent przedstawi oświadczenie o ich równoważności. Wyrok ten ma istotne implikacje dla przetargów na dostawę części zamiennych do autobusów w sektorze publicznym, zapewniając zgodność z unijnymi regulacjami dotyczącymi homologacji typu WE pojazdów.