Kasacja od wyroku Sądu Okręgowego

Warszawa, 15.03.2024 r.

 

 

 

Do Sądu Najwyższego

Izba Karna

za pośrednictwem

Sądu Okręgowego

w Warszawie

V Wydział Karny

Jan Kowalski

Obrońca skazanego Adama Nowakowskiego

Kancelaria Adwokacka "Lex Superior"

ul. Marszałkowska 123/4, 00-001 Warszawa

V K 123/23

Kasacjaod wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie wydanego w dniu 28.02.2024 r., sygn. akt V K 456/23, doręczonego05.03.2024 r., zmieniającego wyrok Sądu Rejonowego Warszawa – Śródmieście w Warszawie z 15.12.2023 r. (II K 789/23)

Działając jako obrońca skazanego Adama Nowakowskiego, z powołaniem się na załączone upoważnienie do obrony, na podstawie art. 519 i 520 KPK zaskarżam powyższy wyrok w całości na korzyść skazanego, a na podstawie art. 523 oraz 526 § 1 KPK zaskarżonemu wyrokowi zarzucam rażące naruszenia prawa procesowego, które mogły mieć wpływ na treść orzeczenia, tj.:

1) obrazę przepisu art. 391 § 1 KPK, polegającą na odczytaniu protokołów zeznań świadka Anny Wiśniewskiej, zamiast przeprowadzenia dowodu w sposób bezpośredni poprzez przesłuchanie go w charakterze świadka na rozprawie głównej w sądzie I instancji, pomimo braku podstaw do takiego odczytania;

2) obrazę przepisu art. 193 § 1 KPK, polegającą na zaniechaniu przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego specjalizującego się w badaniach z zakresu toksykologii w sytuacji, gdy stwierdzenie kluczowych dla odpowiedzialności karnej oskarżonego okoliczności wymagało wiadomości specjalnych;

i na podstawie art. 537 § 1 KPK wnoszę o:

3) uchylenie zaskarżonego wyroku sądu I instancji i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu Warszawa – Śródmieście do ponownego rozpoznania.

A ponadto na podstawie art. 532 § 1 KPK wnoszę o wstrzymanie wykonania zaskarżonego orzeczenia do czasu rozstrzygnięcia sprawy.

Uzasadnienie

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w Warszawie zmienił wyrok Sądu Rejonowego Warszawa – Śródmieście w Warszawie w stosunku do oskarżonego Adama Nowakowskiego w ten sposób, że:

1) przyjął, że czyn przypisany oskarżonemu w pkt 1 wyroku stanowi występek z art. 160 ust. 1 ustawy z 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1635 ze zm.) w zw. z art. 4 § 1 KK, przepis art. 160 ust. 1 powołanej ustawy zaś przyjął za podstawę wymiaru kary;

2) przyjął, że czyn przypisany oskarżonemu w pkt 2 wyroku stanowi występek z art. 161 ust. 1 ustawy z 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii w zw. z art. 12 KK i art. 4 § 1 KK, przepis art. 161 ust. 1 powołanej ustawy zaś przyjął za podstawę wymiaru kary;

3) obniżył wymierzoną oskarżonemu w pkt 3 wyroku łączną karę pozbawienia wolności do 2 lat oraz łączną karę grzywny do 30 stawek dziennych;

4) w pozostałym zakresie utrzymał wyrok w mocy.

Orzeczenie to jednak nie jest trafne, a z podanych niżej przyczyn nie sposób się z nim zgodzić.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że sąd II instancji miał możliwość uzupełniającego przeprowadzenia dowodów, a w szczególności przeprowadzenia bezpośredniego dowodu z przesłuchania świadka Anny Wiśniewskiej, poprzestając natomiast na odczytaniu zeznań złożonych przez niego w toku postępowania przygotowawczego rażąco naruszył art. 391 § 1 w zw. z art. 2 KPK oraz art. 6 KPK. W okolicznościach tej sprawy naruszenie to miało istotny wpływ na treść wydanego orzeczenia. Jak wynika z uzasadnienia zaskarżonego wyroku, zeznania Anny Wiśniewskiej stanowią główną podstawę dokonanych przez sąd I instancji ustaleń faktycznych, gdyż na innych dowodach zgromadzonych w sprawie sąd oparł się jedynie uzupełniająco. W tej sytuacji, ze względu na wagę zeznań tego świadka w kontekście ustaleń faktycznych w sprawie, konieczne było przesłuchanie go na rozprawie i umożliwienie zadawania mu pytań przez sąd i oskarżonych, jako że zeznania złożone przez Annę Wiśniewską w postępowaniu przygotowawczym były niekonsekwentne i pełne nieścisłości.

W polskim procesie karnym obowiązuje zasada bezpośredniości, a wszelkie pośrednie formy ustalania faktów w toku postępowania mają charakter wyjątków lub ustawowo określonych odstępstw od tej zasady. Przepis art. 391 § 1 KPK, którego naruszenie zarzuca wnoszący kasację, jest takim przepisem szczególnym, który pozwala w wyjątkowym wypadku na odstępstwa od zasady bezpośredniości. Istotą zasady bezpośredniości jest zapewnienie, by między sądem dążącym do ustalenia prawdziwego przebiegu zdarzenia a faktami podlegającymi ustaleniu występowało jak najmniej ogniw pośrednich, które mogą na skutek różnych zniekształceń wpłynąć na ustalenie prawdy materialnej. Sąd powinien opierać się wyłącznie na dowodach przeprowadzonych na rozprawie, bezpośrednio zetknąć się ze źródłami i środkami dowodowymi oraz opierać się na dowodach pierwotnych, chyba że nie są one dostępne. Wszelkie odstępstwa od tej zasady powinny być stosowane ostrożnie oraz z uwzględnieniem okoliczności konkretnej sprawy (wyr. SA w Krakowie z 12.01.2023 r., II AKa 123/22).

Zasada bezpośredniości ma silny związek z zasadą prawdy materialnej, o ile bowiem ustalenie prawdy jest celem procesu (art. 2 KPK), to zachowanie bezpośredniości jest metodą działania pozwalającą na osiągnięcie tego celu. Dlatego art. 391 § 1 KPK nie może być interpretowany w oderwaniu od zasad wyrażonych w art. 2 § 1 pkt 1 i § 2 KPK oraz prawa oskarżonego do obrony (art. 6 KPK), które zobowiązują sądy, aby – stosując przepisy tego Kodeksu – dążyły przede wszystkim do wykrycia prawdy. W wypadkach gdy zeznania świadków mają istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, sąd nie powinien poprzestać na ujawnieniu protokołu tych zeznań bez uprzedniego wyczerpania możliwości przesłuchania takiego świadka przed sądem. Sąd na podstawie art. 391 KPK ma prawo – co nie znaczy, że obowiązek – do zaniechania bezpośredniego przesłuchania świadka w razie jego pobytu za granicą. W sytuacji jednak gdy zeznania świadka mają zasadnicze znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, a tak jest w niniejszej sprawie, nie powinno się automatycznie stosować odstępstwa od zasady bezpośredniości, lecz należy dążyć przy wykorzystaniu wszystkich prowadzących ku temu możliwości do sprowadzenia świadka i jego przesłuchania (wyr. SN z 14.05.2022 r., III KK 123/21). Ponadto, nawet jeżeli formalnie byłyby spełnione przesłanki do odczytania treści zeznań świadka, sąd przed ich odczytaniem powinien rozważyć wszelkie możliwe sposoby przesłuchania świadka, w tym również za pomocą urządzeń umożliwiających przeprowadzenie tej czynności na odległość – na podstawie art. 177 § 1a KPK (T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, C.H. Beck 2023, s. 456). Dla oceny wartości dowodu osobowego, gdy tak jak w niniejszej sprawie jest to dowód priorytetowy, bezpośredni kontakt sądu z osobą przesłuchiwaną ma bardzo istotne znaczenie, dla sędziowskiego przekonania bowiem ważna jest nie tylko treść wypowiedzi, lecz także ocena osoby ją wyrażającej, jej właściwości, charakteru, zasad, poziomu intelektualnego i moralnego, stanu emocjonalnego w czasie przesłuchania, zdolności do spostrzegania i zapamiętywania oraz odtwarzania spostrzeżeń (zob. wyr. SN z 22.04.2021 r., II KK 456/20). W tym stanie rzeczy nie można było pominąć dowodu z bezpośredniego przesłuchania go w charakterze świadka na rozprawie głównej, poprzestając tylko na przyjęciu przy ustalaniu podstawy dowodowej orzeczenia złożonych wcześniej przez niego zeznań. Przeprowadzając z odstępstwem od zasady bezpośredniości dowód z tego źródła osobowego, sąd nie ustalił wcześniej, czy istotnie w sprawie zachodziły okoliczności zezwalające na skorzystanie z tego wyjątkowego przepisu. W szczególności nie ustalono, czy pobyt świadka za granicą jest pobytem trwałym i wykluczony jest nieodległy jego powrót, czy też jest możliwość przeprowadzenia tego dowodu w inny sposób (np. poprzez wideokonferencję). Nie każdy pobyt świadka za granicą upoważnia do skorzystania z możliwości odczytania zeznań złożonych uprzednio, ale taki, który jest pobytem z zamiarem stałego lub dłuższego przebywania poza granicami kraju. Ponadto, w sytuacji gdy zeznania świadka mają zasadnicze znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, należy dążyć do sprowadzenia świadka i jego przesłuchania. Jeżeli więc wystąpiła przeszkoda w przesłuchaniu kluczowego w sprawie świadka, należało na podstawie art. 22 § 1 KPK postępowanie zawiesić i podjąć działania zmierzające do ustalenia miejsca jego pobytu. Wyrok przesądzający o winie oskarżonego nie może być wydany przede wszystkim w oparciu o zeznania świadka, którego oskarżony nie miał możliwości przesłuchać (zadać mu pytań) w tym lub w innym postępowaniu (wyr. SA w Łodzi z 05.06.2020 r., II AKa 12/20; wyr. SN: z 03.07.2019 r., III KK 12/18). Ponadto, zarówno w doktrynie, jak i w judykaturze Sądu Najwyższego przyjmuje się od dawna, że bezpośrednie przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka nie jest niezbędne tylko wtedy, gdy zeznania te nie dotyczą okoliczności o doniosłym znaczeniu dla rozstrzygnięcia sprawy i nie są sprzeczne z innymi dowodami (por. m.in. wyr. SN: z 18.12.2018 r., III KK 345/17; z 15.02.2017 r., II KK 412/16; z 21.01.2015 r., IV KK 339/14; z 04.10.2012 r., III KK 137/12). Należy podkreślić, że jeżeli zeznania świadka dotyczą okoliczności o istotnym znaczeniu dla rozstrzygnięcia sprawy, a przy tym są sprzeczne z wyjaśnieniami oskarżonego lub innymi dowodami w sprawie, to nieodzowne jest bezpośrednie przeprowadzenie dowodu z tych zeznań na rozprawie głównej, czego w niniejszej sprawie nie uczyniono. Bezpośrednie przeprowadzenie dowodów przez sąd orzekający w sprawie ma nader istotne znaczenie dla prawidłowej ich oceny i dokonania trafnych ustaleń faktycznych. W tym zakresie pozbawiono również skazanego Adama Nowakowskiego realnej możliwości obrony (art. 6 KPK).

Zgodnie z treścią przepisu art. 193 § 1 KPK, jeżeli stwierdzenie okoliczności mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia wymaga wiadomości specjalnych, zasięga się opinii biegłego albo biegłych. Powołanie biegłego w sytuacji, o której mowa w § 1 omawianego przepisu, nie jest prawem, lecz obowiązkiem sądu, tym bardziej że Mandant mój stosowny wniosek o przeprowadzenie takiego dowodu złożył już w toku postępowania przed sądem I instancji. Jeśli więc w sprawie konieczne było zasięgnięcie opinii biegłego, dowodu z biegłego nie można zastąpić innym dowodem (post. SN z 17.11.2016 r., III KK 234/16). Sąd I instancji bez zasięgania opinii biegłych, a jedynie opierając się na uznanych przez siebie za wiarygodne zeznaniach świadków i wyjaśnieniach współoskarżonych, uznał, że „przedmioty” znalezione w mieszkaniu skazanego Adama Nowakowskiego to marihuana będące suszem konopi indyjskich zaliczanym do grupy I-N, amfetamina będąca substancją psychotropową zaliczaną do grupy II-P i 10 sztuk tabletek ekstazy, tj. MDMA, będącej substancją psychotropową zaliczaną do grupy I-P. To ustalenie zostało przyjęte również przez sąd odwoławczy bez zweryfikowania go przeprowadzeniem dowodu z opinii biegłego z zakresu toksykologii. Jedynym dowodem na popełnienie przez oskarżonego czynu przypisanego mu w pkt 1 wyroku są zeznania i wyjaśnienia osobowego źródła dowodowego. W sprawie istniała możliwość przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego, stwarzająca realną szansę na potwierdzenie lub zaprzeczenie prawdziwości dokonanego na podstawie środków ze źródeł osobowych rozpoznania, zatem powinnością sądu orzekającego, wynikającą z treści art. 167 i 193 § 1 KPK, jest przeprowadzenie dowodu z takich opinii (por. wyr. SN z 23.03.2011 r., III KK 365/10).

Zarówno sąd I instancji, jak i sąd odwoławczy powinny były przeprowadzić dowód z opinii biegłego czy biegłych, gdyż wniosek taki został złożony przez skazanego w postępowaniu przed sądem I instancji; jego brak został ponadto podniesiony w apelacji obrońcy skazanego Adama Nowakowskiego i ponownie wskazany na rozprawie odwoławczej. Sądy I i II instancji dokonały samodzielnej oceny i weryfikacji przedmiotów znalezionych w mieszkaniu skazanego, w zakresie wymagającym wiadomości specjalnych, którymi to wiadomościami oba sądy z pewnością nie dysponowały.

W tym stanie rzeczy, mając na uwadze wskazane powyżej zarzuty, należy stwierdzić, że postępowanie tak przed sądem I instancji, jak i sądem odwoławczym dotknięte zostało rażącym naruszeniem przepisów prawa procesowego, które nie tylko mogło mieć, ale wręcz miało wpływ na wydane rozstrzygnięcia, co powoduje, że zapadłe w obu instancjach wyroki nie mogą się ostać. Naruszenie prawa należy uznać za rażące, gdy sposób procedowania sądu, przyjęta przez niego interpretacja prawa czy też sposób zastosowania przez sąd prawa są w sposób oczywisty wadliwe. In concreto odnosić się to będzie do takiego naruszenia prawa, które miało doniosłe znaczenie dla rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy, i to w taki sposób, że mogło mieć to wpływ na treść zaskarżonego wyroku (A. Zoll, Kodeks postępowania karnego, t. II, s. 789).

W tym stanie rzeczy kasacja niniejsza jest konieczna i w pełni uzasadniona.

Jan Kowalski

(własnoręczny podpis)

Załączniki:

1) upoważnienie do obrony;

2) dwa odpisy kasacji;

3) dowód uiszczenia opłaty sądowej w kwocie 150 zł.