Kasacja

Poznań, 15 marca 2023 r.

Do Sądu NajwyższegoIzba Karnaza pośrednictwemSądu Okręgowegow WarszawieII K 123/22

Adw. Anna KowalskaPełnomocnik oskarżyciela posiłkowego Janiny NowakKancelaria Adwokackaul. Polna 12, 60-000 Poznań

II K 123/22

Kasacjaod wyroku Sądu Okręgowego w Warszawiewydanego w dniu 10 lutego 2023 r., II K 123/22,doręczonego 28 lutego 2023 r., utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego dla Warszawy-Śródmieściaw Warszawie z dnia 15 grudnia 2022 r. (II K 456/21)

Działając jako pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego Janiny Nowak, z powołaniem się na załączone pełnomocnictwo, na podstawie art. 519 i 520 KPK zaskarżam powyższy wyrok w całości na niekorzyść skazanego Adama Wiśniewskiego, a na podstawie art. 523 oraz 526 § 1 KPK zaskarżonemu wyrokowi zarzucam rażące naruszenia prawa procesowego, które mogły mieć wpływ na treść orzeczenia, tj.:

1) obrazę przepisu art. 2 § 2 w zw. z art. 9 § 1 w zw. z art. 167 KPK, polegającą na niewykorzystaniu dostępnych środków dowodowych umożliwiających dokonanie prawdziwych ustaleń faktycznych poprzez zaniechanie przeprowadzenia postępowania dowodowego w kwestii zamiaru działania oskarżonego, okoliczności, w jakich zaciągał pożyczki, a także jego sytuacji finansowej w czasie zaciągania pożyczek u pokrzywdzonej Janiny Nowak,

2) obrazę przepisu art. 7 w zw. z art. 410 KPK, polegającą na nieujawnieniu w toku rozprawy całokształtu okoliczności sprawy, tj. poprzestaniu na przyjęciu ustaleń faktycznych dokonanych przez Sąd I instancji w sytuacji, gdy Sąd ten nie dążył rzetelnie do wyjaśnienia prawdziwych okoliczności sprawy, poprzestając na skorzystaniu z reguły zawartej w art. 5 § 2 KPK, mimo istnienia wątpliwości, które mogły zostać usunięte w drodze przeanalizowania i oceny materiału dowodowego znajdującego się w aktach sprawy lub uzupełniającego postępowania dowodowego, a ponadto nie poddał ocenie zeznań pokrzywdzonej Janiny Nowak w zakresie wprowadzenia jej w błąd przez oskarżonego, nie dokonał oceny wiarygodności zeznań świadków Piotra Zielińskiego i Marii Malinowskiej, a także wadliwie przyjął, że nie ma możliwości dokonania istotnych dla oceny strony podmiotowej czynu oskarżonego ustaleń z uwagi na śmierć świadka Krzysztofa Kowalczyka i brak dokumentacji skarbowej dotyczącej sytuacji finansowej oskarżonego, mimo tego, że okoliczności te mogły zostać ustalone poprzez realizację wniosków dowodowych składanych przez pokrzywdzoną w toku postępowania, albowiem istniały możliwości ustalenia tych faktów poprzez dowody, które były sądowi dostępne;

3) obrazę przepisów art. 457 § 3 w zw. z art. 433 § 2 KPK, polegającą na pominięciu analizy zdarzeń zaistniałych w niniejszej sprawie i nieustosunkowaniu się do zarzutów podniesionych w apelacji pokrzywdzonej, niewskazanie, które z nich i z jakich przyczyn zostały uznane za niezasadne, a także niewyjaśnienie, dlaczego sąd odwoławczy uznał za celowe i zasadne skorzystanie przez Sąd I instancji reguły in dubio pro reo w sytuacji, gdy istniejące wątpliwości mogły zostać bez trudu usunięte, a ponadto poprzez wadliwe sporządzenie uzasadnienia wyroku, niepozwalające stronie na zapoznanie się z motywami wydanego rozstrzygnięcia

i na podstawie art. 537 § 1 KPK wnoszę o:

uchylenie wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie oraz Sądu Rejonowego dla Warszawy-Śródmieścia i przekazanie sprawy sądowi I instancji – SR dla Warszawy-Śródmieścia do ponownego rozpoznania.

Uzasadnienie

Adam Wiśniewski został oskarżony o to, że w okresie od stycznia do marca 2022 r. w Warszawie, działając z góry powziętym zamiarem, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadził do niekorzystnego rozporządzenia mieniem Janiny Nowak na kwotę 15 000 zł, w ten sposób, że zawarł on z pokrzywdzoną trzy pożyczki gotówkowe na kwoty 5000 zł, 5000 zł oraz 5000 zł, wprowadzając ją w błąd co do zamiaru wywiązania się z ich warunków, tj. o czyn z art. 286 § 1 w zw. z art. 12 KK.

Wyrokiem Sądu Rejonowego dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie z dnia 15 grudnia 2022 r. (II K 456/21) Adam Wiśniewski został uniewinniony od stawianego zarzutu. Orzeczenie to zostało zaskarżone przez pełnomocnika oskarżycielki posiłkowej apelacją, w której podniesiono zarzuty obrazy przepisów postępowania, które miały istotny wpływ na treść zaskarżonego wyroku, a mianowicie art. 4, 7, 92, 410 KPK, a także art. 167 KPK. Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania. Sąd Okręgowy w Warszawie utrzymał w mocy zaskarżony wyrok. Uzasadnienie wyroku zostało sporządzone, zgodnie z treścią art. 537a oraz 99a KPK, na drukach stosownych formularzy.

Po analizie treści uzasadnień obu wyroków strona nie może poznać motywów wydanego rozstrzygnięcia. Jak zauważa SN wymóg ten nie może wyprzedzać nakazu rzetelnego rozpoznania sprawy i przedstawienia konkluzji sądu w postaci uzasadnienia, które spełnia wymóg z art. 424 § 1 KPK w przypadku sądu I instancji, i art. 457 § 3 KPK w odniesieniu do sądu odwoławczego. Stanowisko to znajduje także potwierdzenie w piśmiennictwie (por. m.in. Jan Kaczmarek, Maria Nowakowska glosa do wyr. SN z dnia 12.05.2020 r., sygn. akt II K 123/19; OSP 2021, Nr 3).

Uzasadnienie wyroku sporządzone przez Sąd Rejonowy dla Warszawy-Śródmieścia w niniejszej sprawie nie spełniało nawet tego minimalnego standardu, zakreślonego przez wspomniany formularz. Zgodnie ze wskazaniem art. 424 § 1 pkt 1 KPK część pierwsza tego formularza nakłada na sąd obowiązek przedstawienia, „jakie fakty sąd uznał za udowodnione lub nieudowodnione”. Wypełniając tę część formularza, sąd I instancji wskazał na „doprowadzenie w okresie od stycznia do marca 2022 r. w Warszawie do niekorzystnego rozporządzenia mieniem Janiny Nowak na kwotę 15 000 zł przez zawarcie kilku umów o pożyczkę gotówkową”. Jednocześnie dalej stwierdził, że „brak dowodu na przyjęcie, że oskarżony działała z góry przyjętym zamiarem oszustwa”. Brak więc jednoznacznego wskazania, co ów sąd postrzegał jako przyjęty zamiar oszustwa. W sprawie nie budzi rzeczywiście wątpliwości to, że pokrzywdzona udzieliła oskarżonemu trzykrotnie pożyczek, w łącznej kwocie 15 000 zł, a zatem doszło do rozporządzenia mieniem, które ostatecznie okazało się dla pokrzywdzonej niekorzystne. Istotą przestępstwa oszustwa jest doprowadzenie do rozporządzenia mieniem w następstwie wprowadzenia pokrzywdzonego w błąd co do zamiaru wywiązania się z umowy, co nie zostało zbadane, podobnie jak zły stan finansowy firmy oskarżonego i przeznaczenie przez niego funduszy uzyskanych w wyniku rozporządzenia przez pokrzywdzoną mieniem. Sąd I instancji poprzestał w tej kwestii na stwierdzeniu, że nie ma możliwości dokonania takich ustaleń z uwagi na śmierć świadka Krzysztofa Kowalczyka i brak stosownej dokumentacji skarbowej.

Zamiar wprowadzenia pokrzywdzonej w błąd możliwy jest jednak do ustalenia przez analizę przebiegu zdarzeń zaistniałych w niniejszej sprawie. Sąd odwoławczy w uzasadnieniu wyroku w sposób lakoniczny i bardzo ogólnikowy odniósł się do zarzutów wskazanych przez autora apelacji, a na część zarzutów w ogóle nie odpowiedział, pomijając je w uzasadnieniu milczeniem. Dotyczyło to zwłaszcza zarzutów błędu w ustaleniach faktycznych. W tej części nie przedstawiono żadnych rozważań, które wykazywałyby, dlaczego zarzuty apelacji zostały uznane za niezasadne. Sąd odwoławczy poprzestał jedynie na stwierdzeniu, że ustalenia sądu I instancji są prawidłowe i słusznie zastosował w sprawie do reguły in dubio pro reo (art. 5 § 2 KPK). Temu stwierdzeniu nie towarzyszyło żadne wyjaśnienie. Sąd odwoławczy nie wskazał jednak ani dlaczego prezentuje taki pogląd, ani dlaczego zarzuty apelacyjne podniesione przez pełnomocnika oskarżycielki posiłkowej w tym zakresie nie są trafne. W tym stanie sprawy zarzut obrazy art. 433 § 2 KPK jest zasadny.

Skorzystanie przez sąd z reguły zawartej w art. 5 § 2 KPK wymaga wykazania, że nie da się usunąć wątpliwości istniejących w sprawie. Już w apelacji podnoszono zarzut, że z wyjaśnień oskarżonego wynikał zamiar przeznaczenia uzyskanej pożyczki nie na zakup środków produkcji, lecz na wynagrodzenia dla pracowników i spłatę części długów, a także sekwencję czasową między zaciąganymi pożyczkami (15 stycznia 2022 r., 20 lutego 2022 r. i 10 marca 2022 r.) a zakończeniem działalności firmy oskarżonego Adama Wiśniewskiego (30 kwietnia 2022 r.). Sąd odwoławczy nie ustosunkował się do tych kwestii, zupełnie je pomijając, a były one kluczowe dla rozstrzygnięcia sprawy. Na tych ustaleniach zakończono też postępowanie dowodowe przed sądem I instancji, a sąd odwoławczy mimo takich wniosków nie uzupełnił postępowania dowodowego, mimo tego, że w sprawie istnieje materiał dowodowy, który nie został nawet w minimalnym stopniu przeanalizowany przez sąd I instancji. Sąd odwoławczy całkowicie bezkrytycznie zaakceptował stan faktyczny ustalony wadliwie przez sąd I instancji, nie czyniąc żadnych własnych ustaleń i utrzymując wyrok uniewinniający wydany przez sąd I instancji w mocy.

Sądy obu instancji nie oceniły też zeznań pokrzywdzonej Janiny Nowak, nie ma w uzasadnieniach ich rozstrzygnięć informacji, dlaczego nie dają jej wiary w zakresie, w którym zeznała ona, że została wprowadzona w błąd przez oskarżonego, zwłaszcza co do jego sytuacji finansowej, zdolności do spłaty długu oraz stanu faktycznego w zakresie działalności prowadzonego przez niego firmy.

Sądy obu instancji nie zajęły też żadnego stanowiska co do zmiany wyjaśnień oskarżonego na rozprawie w części dotyczącej przyczyn ustania działalności firmy (oskarżony na rozprawie w dniu 15 grudnia 2022 r. podał, że przyczyną ustania działalności firmy było niespodziewane wypowiedzenie umowy dzierżawy pomieszczeń, w których prowadzona była działalność gospodarcza). Nie dokonały też jakiejkolwiek oceny wiarygodności zeznań świadków Piotra Zielińskiego i Marii Malinowskiej, choć potwierdzały one zarówno zeznania pokrzywdzonej, jak i wyjaśnienia oskarżonego, złożone w postępowaniu przygotowawczym, w zakresie krytycznej sytuacji finansowej jego firmy. Jednocześnie zeznania świadka Piotra Zielińskiego podważały wiarygodność zmienionych przez oskarżonego wyjaśnień przed SR w Warszawie. Sądy obu instancji nie uzasadniły również, z jakich przyczyn brak możliwości odebrania zeznań od zmarłego świadka uniemożliwia usunięcie wątpliwości co do intencji oskarżonego w sytuacji, gdy, jak wynika z istniejącego materiału dowodowego, jego rola ograniczyła się do poznania ze sobą oskarżonego i pokrzywdzonej. Sądy obu instancji nie wskazały też, jaka dokumentacja skarbowa została już zniszczona, i jakie mogła ona mieć znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, skoro sam oskarżony wielokrotnie przyznawał, że kondycja finansowa jego firmy była zła, był „na skraju upadłości” i rozważał zamknięcie działalności.

W tym stanie sprawy zarzut nierozpoznania sprawy przez sąd I instancji i utrzymanie wyroku uniewinniającego przez sąd odwoławczy, mimo braku rzetelnego postępowania dowodowego w obu postępowaniach, jest zasadny, a naruszenie wskazanych w petitum przepisów jest rażące. Z treści uzasadnień wyroków obu sądów orzekających w sprawie nie wynika, jakie ustalenia faktyczne i dlaczego stały się podstawą faktyczną rozstrzygnięć zapadłych w obu instancjach. Pomimo nakazu sporządzania uzasadnień na formularzach urzędowych sądy nie zostały zwolnione od rzetelnego postępowania dowodowego i pełnego rozpoznania sprawy oraz przedstawienia uzasadnienia wydanego w sprawie orzeczenia w sposób pozwalający stronie na zapoznanie się z motywami rozstrzygnięcia, tak jak tego wymaga art. 424 § 1 i art. 457 § 3 KPK.

W niniejszej sprawie konieczna jest ponowna ocena zgromadzonych w sprawie dowodów, ewentualnie uzupełnienie materiału dowodowego w takim zakresie, jaki będzie konieczny do usunięcia ewentualnych wątpliwości, dlatego skarżący wnosi o uchylenie wyroków wydanych przez sądy obu instancji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania SR dla Warszawy-Śródmieścia, tak by przy ponownym rozpoznaniu sprawy sąd miał możliwość dokonania rzetelnych ustaleń faktycznych, uzupełnienia materiału dowodowego w kierunku wskazywanym w składanych przez pokrzywdzoną wnioskach dowodowych, a także sporządzenia części motywacyjnej wyroku zgodnie z wymaganiami ustawy, aby strony mogły poznać motywy rozstrzygnięcia.

Adw. Anna Kowalska(własnoręczny podpis)

Załączniki:

1) pełnomocnictwo;

2) trzy odpisy kasacji;

3) dowód uiszczenia opłaty sądowej w kwocie 300 zł.