Procedura zakładowej kontroli trzeźwości

Jeżeli jest to niezbędne do zapewnienia ochrony życia i zdrowia pracowników lub innych osób lub ochrony mienia, pracodawca może wprowadzić kontrolę na obecność alkoholu oraz środków działających podobnie do alkoholu.

Sam fakt funkcjonowania w kodeksie pracy przepisów dotyczących zakładowej kontroli trzeźwości nie daje jeszcze podstaw aby pracodawca taką kontrolę przeprowadzał. Niezbędne jest wprowadzenie w przepisach układu zbiorowego, regulaminu lub obwieszczenia przepisów normujących weryfikacji gotowości pracowników do pracy ze szczególnym uwzględnieniem grup pracowników podlegających kontroli.

1 Podstawy prawne zakładowej kontroli trzeźwości oraz środków działających podobnie do alkoholu

1) Działając na podstawie art 22 § 1 w związku z art. 221c § 10 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 2020 r. poz. 1320, ze zm.) - dalej k.p wprowadza się zakładową kontrolę trzeźwości oraz środków działających podobnie do alkoholu która będzie realizowana w oparciu o niniejszą procedurę z uwzględnieniem przepisów zawartych w rozporządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 6 maja 1997 r. w sprawie badań na obecność alkoholu lub środków działających podobnie do alkoholu w organizmie pracownika (Dz.U. poz. 60).

2) Działając na podstawie art 221h kp wskazuje się, że niniejsza procedura zakładowej kontroli ma zastosowanie względem pracowników, jak również odpowiednio do osób fizycznych wykonujących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy.

3) Kontrola wprowadzana jest jako działanie niezbędne do zapewnienia ochrony życia i zdrowia pracowników lub innych osób lub ochrony mienia, wpisujące się w ogólnej obowiązek dbałości o zdrowie i życie pracowników wynikający z art 207 kp.

2 Obowiązek zachowania trzeźwości w miejscu i czasie pracy

1) Prawnym obowiązkiem pracownika jest pozostawanie w gotowości do wykonywania pracy w czasie pozostawania w dyspozycji pracodawcy na terenie zakładu oraz w każdym innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy.

2) Gotowość pracownika do wykonywania pracy wyłącza naruszenie obowiązku zachowania trzeźwości jak również stosowanie substancji działających podobnie do alkoholu.

3) Obowiązek zachowania trzeźwości oznacza zakaz spożywania napojów alkoholowych w miejscu i czasie pracy jak również przystąpienie do pracy w stanie nietrzeźwości lub w stanie po użyciu alkoholu.

3 Zakaz wnoszenia napojów alkoholowych na teren zakładu pracy oraz środków działających podobnie

1) Wprowadza się bezwzględny zakaz wnoszenia na teren zakładu pracy napojów alkoholowych. Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi napojem alkoholowym jest produkt przeznaczony do spożycia zawierający alkohol etylowy pochodzenia rolniczego w stężeniu przekraczającym 0,5% objętościowych alkoholu.

2) Powyższy zakaz wnoszenia na teren zakładu pracy napojów alkoholowych ma charakter bezwzględny i dotyczy również zakupów napojów alkoholowych w drodze do pracy, czy w ramach przerwy wliczanej do czasu pracy oraz wyjścia prywatnego z zamiarem ich przeznaczenia po godzinach pracy. Zakaz dotyczy ponadto wszelkich przypadków okolicznościowych w szczególności takich jak imieniny, urodziny, poprzedzające wolne od pracy dni świąteczne.

3) Wprowadza się bezwzględny zakaz wnoszenia na teren zakładu pracy środków działających podobnie do alkoholu. Środkami działającymi podobnie do alkoholu są:

• opioidy;

• amfetamina i jej analogi;

• kokaina;

• kannabinoidy;

• benzodiazepiny.

4 Grupy pracowników oraz osób zatrudnionych na podstawie umów prawa cywilnego objętych kontrolą na obecność alkoholu oraz środków działających podobnie do alkoholu w organizmie

Ustanawia się następujące grupy zatrudnionych objętych zakładową kontrolą na obecność alkoholu oraz środków działających podobnie do alkoholu w organizmie.

Pracownicy:

• Zatrudnieni na stanowiskach robotniczych wykonujący prace szczególnie niebezpieczne wynikające zarówno z przepisów powszechnie obowiązujących jak również określone przez pracodawcę jako szczególnie niebezpieczne,

• Wykonujący prace wymagające szczególnej sprawności psychofizycznej,

• Wykonujący prace związane z wykorzystywaniem samochodów w celach służbowych,

• Pracownicy młodociani wykonujący pracę lekką jak również w celu przygotowania zawodowego,

• Pracownicy tymczasowi.

Osoby zatrudnione na podstawie umów prawa cywilnego:

• Wykonujące prace szczególnie niebezpieczne,

• Wykonujące prace wymagające szczególnej sprawności psychofizycznej,

• Wykonujące prace związane z wykorzystywaniem samochodów w celach służbowych.

5 Czas oraz częstotliwość przeprowadzania kontroli

1) Wprowadza się kontrolę na obecność alkoholu oraz środków działających podobnie do alkoholu w organizmie na czas nieokreślony.

2) Rozpoczęcie przeprowadzania kontroli rozpocznie się nie wcześniej niż dwa tygodnie po wypełnieniu obowiązku informacyjnego względem pracowników o wprowadzeniu kontroli trzeźwości oraz nie wcześniej niż dwa tygodnie po wypełnieniu obowiązku informacyjnego względem przedstawicieli ustawowych młodocianych o wprowadzeniu kontroli.

3) Kontrole przeprowadzane są do dwóch razy w miesiącu kalendarzowym.

4) Kontrole pracowników wykonujących pracę szczególnie niebezpieczną oraz wykorzystujących samochody w celach służbowych przeprowadzane są raz w tygodniu.

5) W przypadkach indywidualnych uzasadnionych okolicznościami kontrola przeprowadzana jest poza wyżej ustaloną częstotliwością.

6 Kontrola na obecność alkoholu oraz środków działających podobnie do alkoholu w organizmie

1) Źródłem uprawnień oraz obowiązków uczestników kontroli są przepisy niniejszej procedury, kodeksu pracy, oraz rozporządzenia wykonawczego w sprawie badań na obecność alkoholu oraz środków działających podobnie do alkoholu w organizmie.

2) Kontrola przeprowadzana jest przez pracodawcę bezpośrednio lub osobę upoważnioną którą może być osoba kierująca pracownikami lub osoba upoważniona w imieniu pracodawcy do dokonywania czynności z zakresu prawa pracy.

3) Kontrola pracowników wykonujących prace szczególnie niebezpieczne przeprowadzona jest w obecności pracowników sprawujących bezpośredni nadzór nad tymi pracami.

4) Kontrola młodocianego zatrudnionego w celu przygotowania zawodowego realizowana jest w obecności pracodawcy, osoby kierującej pracownikami lub instruktora praktycznej nauki zawodu.

5) Zakładowa kontrola trzeźwości obejmuje badanie przy użyciu metod niewymagających badania laboratoryjnego za pomocą urządzenia posiadającego ważny dokument potwierdzający jego kalibrację lub wzorcowanie.

6) Badanie wydychanego powietrza przeprowadza się przy użyciu urządzenia elektronicznego dokonującego pomiaru stężenia alkoholu w wydychanym powietrzu, z użyciem ustnika, metodą spektrometrii w podczerwieni lub utleniania elektrochemicznego – zwanego analizatorem wydechu. Informacja w sprawie konkretnego urządzenia pomiarowego stosowanego w zakładzie stanowi załącznik do niniejszej procedury.

7) Ustnik podlega wymianie każdorazowo przed przeprowadzeniem pomiaru. Opakowanie ustnika należy otwierać w obecności osoby badanej.

8) W przypadku dokonania pomiaru analizatorem wydechu wykorzystującego metodę spektrometrii w podczerwieni oraz uzyskania wyniku ponad 0,00 mg/dm3, dokonuje się niezwłocznie drugiego pomiaru.

9) W przypadku dokonania pierwszego pomiaru analizatorem wydechu wykorzystującego metodę utleniania elektrochemicznego oraz uzyskania wyniku ponad 0,00 mg/dm3 , dokonuje się drugiego pomiaru po upływie 15 minut.

10) Badanie wydychanego powietrza może być przeprowadzone przy użyciu analizatora wydechu niewyposażonego w cyfrową prezentację wyniku pomiaru, a także bez użycia ustnika, jeżeli producent analizatora wydechu przewiduje taki sposób jego eksploatacji.

11) Jeżeli badanie z wykorzystaniem analizatora wydechu nie wyposażonego w cyfrową prezentację w wyniku pomiaru, a także bez ustnika - jeżeli producent analizatora wydechu przewiduje taki sposób jego eksploatacji wykaże obecność alkoholu w wydychanym powietrzu, niezwłocznie przeprowadza badanie ponowne. Jest ono przeprowadzane z wykorzystaniem urządzenia elektronicznego dokonującego pomiaru stężenia alkoholu w wydychanym powietrzu, z użyciem ustnika, metodą spektrometrii w podczerwieni lub utleniania elektrochemicznego.

12) Kontrola trzeźwości polega na stwierdzeniu braku obecności alkoholu w organizmie pracownika albo obecności alkoholu wskazującej na stan po użyciu alkoholu albo stan nietrzeźwości w rozumieniu art. 46 ust. 2 albo 3 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi.

13) Za równoznaczne ze stwierdzeniem braku obecności alkoholu w organizmie pracownika uznaje się przypadki, w których zawartość alkoholu nie osiąga lub nie prowadzi do osiągnięcia wartości właściwych dla stanu po użyciu alkoholu.

14) Osoba kierująca pracownikami albo pracodawca nie dopuszcza pracownika do pracy w przypadku gdy kontrola trzeźwości wykaże obecność alkoholu w organizmie pracownika wskazującą na stan po użyciu alkoholu albo stan nietrzeźwości.

15) Gdy wynik badania nie wskazuje na stan po użyciu alkoholu albo stan nietrzeźwości pracownika, czas braku wykonywania pracy związany z badaniem jest czasem usprawiedliwionej nieobecności w pracy, za który pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.

16) Obowiązkiem pracodawcy lub przeprowadzającego badanie jest poinformowanie pracownika o postawie niedopuszczenia go do pracy w obecności świadka którym jest osoba przeprowadzająca badanie.

17) Badanie kontroli trzeźwości przeprowadzane jest z poszanowaniem godności i intymności pracownika.

18) Kontrola w zakresie środków działających podobnie do alkoholu obejmuje badanie przy użyciu metod niewymagających badania laboratoryjnego.

19) Badanie polega na nieinwazyjnym pobraniu próbek śliny i umieszczeniu ich w urządzeniu do oznaczania metodą immunologiczną środków działających podobnie do alkoholu, zgodnie z instrukcją obsługi tego urządzenia.

20) Do próbek o których mowa wyżej nie dodaje się innych substancji, poza znajdującymi się w zestawie urządzenia do oznaczania metodą immunologiczną środków działających podobnie do alkoholu.

21) Pracodawca nie dopuszcza pracownika do pracy, jeżeli kontrola wykaże obecność w organizmie pracownika środka działającego podobnie do alkoholu albo zachodzi uzasadnione podejrzenie, że pracownik stawił się do pracy w stanie po użyciu takiego środka lub zażywał taki środek w czasie pracy.

7 Kontrola zewnętrzna na obecność alkoholu lub środków działających podobnie do alkoholu w organizmie pracownika.

1) Na żądanie pracodawcy lub pracownika niedopuszczonego do pracy badanie stanu trzeźwości pracownika przeprowadza uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego.

2) Organ powołany do ochrony porządku publicznego przeprowadza badanie stanu trzeźwości pracownika przy użyciu metod niewymagających badania laboratoryjnego.

3) Badanie kontroli trzeźwości przeprowadzane jest z poszanowaniem godności i intymności pracownika.

4) Z badania przeprowadzonego przez uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego analizatorem wydechu sporządza się protokół zawierający informacje o których mowa w § 6 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie badań na obecność alkoholu lub środków działających podobnie do alkoholu w organizmie pracownika.

5) Organ powołany do ochrony porządku publicznego przeprowadzający badanie przekazuje pracodawcy i pracownikowi niedopuszczonemu do pracy informację w formie pisemnej, obejmującą Jan i Kowalski osoby badanej oraz jej 87051212345, a w przypadku jego braku - ABC123456 dokumentu potwierdzającego tożsamość, 2023-10-26 przeprowadzonego badania, a także jego wynik. W przypadku przeprowadzenia kilku pomiarów organ przeprowadzający badanie przekazuje informację o czasie przeprowadzenia pomiarów i wyniku każdego z nich.

6) Organ powołany do ochrony porządku publicznego ma prawo zlecić przeprowadzenie badania krwi w sytuacjach gdy:nie ma możliwości przeprowadzenia badania metodą poza laboratoryjną,pracownik niedopuszczony do pracy odmawia poddania się badaniu metodą poza laboratoryjną,pracownik niedopuszczony do pracy żąda przeprowadzenia badania krwi - pomimo uprzedniego przeprowadzenia badania metodą poza laboratoryjną,stan pracownika niedopuszczonego do pracy uniemożliwia przeprowadzenie badania metodą poza laboratoryjną,nie ma możliwości wskazania stężenia alkoholu z powodu przekroczenia zakresu pomiarowego urządzenia wykorzystywanego do pomiaru.

7) Uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego zleca przeprowadzanie badania krwi lub moczu w związku z kontrolą środka działającego podobnie do alkoholu jeżeli: nie ma możliwości przeprowadzenia badania metodą niewymagającą badania laboratoryjnego; pracownik niedopuszczony do pracy odmawia poddania się badaniu metodą niewymagającą badania laboratoryjnego; pracownik niedopuszczony do pracy żąda przeprowadzenia badania krwi lub moczu pomimo przeprowadzenia badania metodą niewymagającą badania laboratoryjnego; stan pracownika niedopuszczonego do pracy uniemożliwia przeprowadzenie badania metodą niewymagającą badania laboratoryjnego.

8) Badania przeprowadzane są z poszanowaniem godności i intymności pracownika.

9) Czynności związane z pobraniem moczu do badania, o którym mowa w § 3, odbywają się w obecności osoby posiadającej odpowiednie kwalifikacje zawodowe do przeprowadzania badania moczu, tej samej płci co pracownik, od którego pobiera się mocz.

10) Szczegóły badania na obecność środków działających podobnie do alkoholu określają przepisy rozporządzenia w sprawie badań na obecność alkoholu lub środków działających podobnie do alkoholu w organizmie pracownika.

8 Przetwarzanie informacji oraz danych osobowych

1) Pracodawca jest obowiązany przetwarzać informacje o dacie oraz wyniku badania na obecność alkoholu przeprowadzonego przy użyciu metody nie wymagającej badania laboratoryjnego za pomocą urządzenia posiadającego ważny dokument potwierdzający jego kalibrację lub wzorcowanie.

2) Informacje w powyższym zakresie są przetwarzane w przypadku wyników wskazującego stan po użyciu alkoholu albo stanu nietrzeźwości wyłącznie gdy jest to niezbędne do zapewnienia ochrony dóbr takich jak ochrona życia i zdrowia pracowników lub innych osób lub ochrona mienia.

3) Obowiązkiem pracodawcy jest przechowywanie z powyższych danych w aktach osobowych pracownika przez 1 rok.

4) W przypadku gdy dane stanowią lub mogą stanowić dowód w postępowaniu prowadzonym na podstawie prawa, pracodawca jest stroną tego postępowania lub powziął wiadomość o wytoczeniu powództwa lub wszczęciu postępowania wydłuża się okres ich przechowywania. W takich przypadkach okres przechowywania danych ulega przedłużeniu do czasu prawomocnego zakończenia postępowania.

5) Usunięcie danych następuje z upływem dopuszczalnych okresów przechowywania danych.

6) W związku z zastosowaniem pracowniczej kary porządkowej 6. upomnienia, kary nagany lub kary pieniężnej pracodawca przechowuje informacje o dacie badania oraz wyniku pomiaru weryfikacji trzeźwości w aktach osobowych pracownika do czasu uznania kary za niebyłą zgodnie z art. 113 kp.

7) Powyższe zasady w zakresie przetwarzania informacji oraz danych osobowych mają odpowiednie zastosowanie do kontroli na obecność środków działających podobnie do alkoholu.

8) Z badania przeprowadzonego przez uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego analizatorem wydechu sporządza się protokół, który zawiera:

• dane osoby badanej: Anna i Nowak, 92051454321, a jeżeli nie posiada – DOW789456 dokumentu potwierdzającego jej tożsamość, 1992-05-14, płeć, wzrost – na podstawie oświadczenia osoby badanej, jeżeli jego złożenie jest możliwe, Maria – na podstawie oświadczenia osoby badanej, jeżeli jego złożenie jest możliwe, Kowalski, jeżeli jego złożenie jest możliwe, albo informację o przyczynie niezłożenia podpisu;

• Jan i Nowak oraz podpis osoby przeprowadzającej badanie;

• Piotr i Wiśniewski oraz podpis osoby, w obecności której przeprowadzono badanie;

• wynik pomiaru lub pomiarów w postaci cyfrowej oraz jednostkę, w jakiej wyrażony jest wynik, a w przypadku badania przeprowadzonego wyłącznie przy użyciu analizatora wydechu niewyposażonego w cyfrową prezentację wyniku pomiaru – opis prezentacji wyniku pomiaru;

• wyszczególnienie załączników do protokołu w postaci wydruków z wynikami badań, jeżeli urządzenie stosowane do

• badań umożliwia ich wykonanie i jeżeli zostały one wykonane;

• 2023-10-27 badania;

• ul. Polna 12, 00-001 Warszawa przeprowadzenia badania;

• ALK123456 analizatora wydechu, którym przeprowadzono badanie;

• Nie spożywałem alkoholu w ciągu ostatnich 24 godzin – na podstawie oświadczenia osoby badanej, jeżeli jego złożenie jest możliwe;

• Brak chorób – na podstawie oświadczenia osoby badanej, jeżeli jego złożenie jest możliwe;

• informację o objawach lub okolicznościach uzasadniających przeprowadzenie badania oraz 2023-10-27 ich

• stwierdzenia;

• informację o żądaniu przez osobę badaną przeprowadzenia badania krwi;

• uwagi osoby badanej co do sposobu przeprowadzenia badania, jeżeli zostały zgłoszone;

• załącznik w postaci kopii ważnego dokumentu potwierdzającego kalibrację lub wzorcowanie analizatora wydechu

• użytego do przeprowadzenia badania.

9) Przebieg badania na obecność środków działających podobnie do alkoholu przeprowadzonego przez uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego przy użyciu metod niewymagających badania laboratoryjnego oraz badania krwi oraz moczu, dokumentuje się z uwzględnieniem:

• 2023-10-27 przeprowadzenia badania;

• wyniku badania;

• danych osobowych pracownika: Tomasz i Malinowski, 85031234567, a jeżeli nie posiada - PES1234567 pracownika, 1985-03-12, informacji o chorobach, na jakie pracownik choruje, oraz podpisu pracownika - jeżeli dane te pozyskano w związku z przeprowadzanym badaniem;

• Jan i Kowalski oraz podpis osoby przeprowadzającej badanie;

• Anna, Nowak, lekarz i podpis osoby przeprowadzającej pobranie próbek materiału biologicznego do badań;

• Piotr i Wiśniewski oraz podpis osoby, w obecności której przeprowadzono badanie;

• informacji o objawach lub okolicznościach uzasadniających przeprowadzenie badania oraz 2023-10-27 ich stwierdzenia;

• innych informacji niezbędnych do oceny wiarygodności i poprawności badania;

• w przypadku odstąpienia od pobrania próbek krwi lub moczu - informacji o przyczynie odstąpienia.

Procedura zakładowej kontroli gotowości do pracy w zakresie alkoholu oraz środków działających podobnie może być mniej lub bardziej szczegółowa. Za niezbędne minimum należy uznać postanowienia wskazane w kodeksie pracy określające grupę lub grupy pracowników objętych kontrolą trzeźwości i sposób przeprowadzania kontroli trzeźwości, w tym rodzaj urządzenia wykorzystywanego do kontroli, czas i częstotliwość jej przeprowadzania.

Z praktycznego punktu widzenia zarówno rodzaj urządzenia pomiarowego jak również grupy pracowników mogą być wskazane w załącznikach do zasad kontroli. W przypadku modyfikacji grup podlegających kontroli czy konieczności stosowania innego urządzenia pomiarowego wystarczająca będzie wymiana załączników - z wypełnieniem obowiązku informacyjnego względem pracowników.