Pouczenie dla świadka małoletniego

WYJAŚNIENIA CO DO ZAKRESU UPRAWNIEŃ I OBOWIĄZKÓW ORAZ SPOSOBU I PRZESŁUCHANIA DLA ŚWIADKA, KTÓRY NIE UKOŃCZYŁ 18 LAT

ŚWIADEK

:JESTEŚ ŚWIADKIEM W POSTĘPOWANIU KARNYM

To oznacza, że masz złożyć zeznania, które dotyczą okoliczności w sprawie karnej.

Jesteś małoletni/małoletnia, nie masz pełnej zdolności do czynności prawnych i dlatego nie możesz samodzielnie działać w postępowaniu karnym. Wszystkie wnioski w Twoim imieniu (na przykład wniosek o zwrot kosztów dojazdu) musi składać Twój przedstawiciel ustawowy (czyli rodzic albo opiekun). To przedstawiciel ustawowy będzie Cię reprezentował w postępowaniu karnym.

Złożenie zeznań polega na tym, że opowiadasz o tym, co wiesz w sprawie, w której zostałeś wezwany / zostałaś wezwana. Odpowiadasz również na pytania przesłuchującego. Twoje zeznanie jest zapisywane.

Zeznania możesz składać:

w postępowaniu przygotowawczym – w prokuraturze, na Policji lub przed innym organem prowadzącym postępowanie przygotowawcze (czyli śledztwo albo dochodzenie),

w postępowaniu sądowym – w sądzie.

SPOSÓB PRZESŁUCHANIA

Przesłuchanie w prokuraturze, jednostce Policji lub siedzibie innego organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze

Po przesłuchaniu dostaniesz do podpisania od prokuratora, policjanta lub innego funkcjonariusza dokument. Będzie w nim napisane, co mówiłeś/mówiłaś. To jest protokół.

Strona 1 z 12

Przed podpisaniem protokołu:

Koniecznie uważnie przeczytaj protokół!

Możesz poprosić o wprowadzenie poprawek, jeżeli coś jest niezgodne z tym, co mówiłeś/mówiłaś. Możesz też poprosić o dopisanie tego, co mówiłeś/mówiłaś, a co nie zostało zanotowane. Pamiętaj, że każde słowo w protokole może mieć znaczenie.

Czasami protokół może zostać Ci odczytany. Zawsze jednak przed podpisaniem protokołu dokładnie się z nim zapoznaj. Napisz także w protokole, zanim go podpiszesz, że ktoś Ci go odczytał.

Protokół podpisujesz własnoręcznie – potwierdzając tym samym zapoznanie się z nim i zgodność z Twoimi zeznaniami.

Przesłuchanie może być nagrywane. Będziesz o tym poinformowany/poinformowana. Możesz także sam/sama o to poprosić.

Przesłuchanie w sądzie

W sądzie zeznania świadka są zapisywane przez protokolanta, mogą być również nagrywane (zostaniesz o tym poinformowany/poinformowana). Protokół w sądzie podpisują tylko sędzia i protokolant, dlatego składając zeznania w sali sądowej, nie będziesz podpisywać protokołu.

Przed złożeniem zeznań w sądzie świadek, który ukończył 17 lat, składa przyrzeczenie. Jeżeli nie mówisz lub jesteś głuchy, zamiast składać przyrzeczenie ustnie, podpisujesz jego tekst.

Sąd może podjąć decyzję, że nie będzie odbierać przyrzeczenia od świadka.

NAJWAŻNIEJSZE OBOWIĄZKI I PRAWA ŚWIADKA

Musisz stawić się na każde wezwanie organu, który Cię wzywa.

Musisz złożyć zeznania i odpowiedzieć na pytania przesłuchującego.

Strona 2 z 12

Nawet gdy wydaje Ci się, że nic nie wiesz o sprawie lub nie widziałeś / nie widziałaś jakichś zdarzeń czy okoliczności, masz obowiązek stawienia się na przesłuchanie.

Nie możesz złożyć zeznań na piśmie albo złożyć organowi, który Cię wezwał, pisma z informacją, że nic nie wiesz w sprawie i nie przyjdziesz na wezwanie.

USPRAWIEDLIWIENIE NIEOBECNOŚCI

Co zrobić, gdy nie możesz stawić się na wezwanie?

Gdy jesteś chory/chora, musisz uzyskać i przedstawić zaświadczenie wystawione przez lekarza sądowego. Wykaz lekarzy sądowych prowadzi prezes każdego sądu okręgowego. Znajdziesz go na stronie internetowej każdego sądu w zakładce „biegli sądowi”. Pamiętaj, że:

inne zaświadczenie lub zwolnienie nie wystarczy,

wykonywanie pracy nie usprawiedliwia nieobecności na przesłuchaniu,

za niestawienie się bez usprawiedliwienia grozi kara pieniężna. Organ może zarządzić też zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie świadka, a nawet aresztowanie.

ZWROT KOSZTÓW

Twój przedstawiciel ustawowy (czyli rodzic albo opiekun) może złożyć pismo albo powiedzieć do protokołu, że wnosi o zwrot kosztów dojazdu na wezwanie. Jeśli pracujesz, przysługuje Ci także zwrot dziennego wynagrodzenia, którego nie otrzymasz, bo zamiast do pracy stawiłeś się / stawiłaś się na przesłuchanie.

Na złożenie wniosku o zwrot kosztów masz 14 dni od zakończenia czynności.

Strona 3 z 12

PEŁNOMOCNIK

Jeżeli uważasz, że jest to potrzebne dla ochrony Twoich interesów, możesz ustanowić (Twój rodzic lub opiekun) pełnomocnika – adwokata lub radcę prawnego, który będzie Cię reprezentował w postępowaniu karnym. Jest to wówczas pełnomocnik z wyboru.

Jeśli nie stać Cię (Twojego rodzica albo opiekuna) na opłacenie wynagrodzenia dla pełnomocnika, możesz złożyć wniosek do sądu (Twój rodzic albo opiekun) o wyznaczenie dla Ciebie pełnomocnika z urzędu. Musisz jednak wykazać, że nie masz pieniędzy na ustanowienie pełnomocnika z wyboru.

Sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, może nie zgodzić się na udział w postępowaniu Twojego pełnomocnika. Dzieje się tak, gdy sąd albo prokurator uzna, że nie wymaga tego obrona Twoich interesów.

TWOJA OCHRONA

Zwykła ochrona

Niektóre Twoje dane nie są ujawniane w aktach sprawy.

Chodzi o dane takie jak ul. Kwiatowa 12, 00-000 Warszawa, 123-456-789 lub 500-100-200, al. Lipowa 7, 34-000 Kraków. Dane te są zamieszczane w załączniku dostępnym tylko organom postępowania. Ujawnia się go tylko w szczególnych przypadkach.

Strona 4 z 12

Świadek anonimowy

Jeżeli zachodzi uzasadniona obawa niebezpieczeństwa dla Twojego życia, zdrowia, wolności albo mienia w znacznych rozmiarach lub osoby dla Ciebie najbliższej, sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, może wydać postanowienie o zachowaniu w tajemnicy wszystkich okoliczności, które umożliwiają ujawnienie Twojej tożsamości, w tym także danych osobowych. Świadek taki nazywa się świadkiem anonimowym lub świadkiem incognito.

Utajniane są takie okoliczności podawane w zeznaniach, które mogłyby doprowadzić do ujawnienia, kim jesteś (na przykład, że chodziłeś z oskarżonym do jednej klasy w szkole). Nie mogą to być jednak okoliczności, które mają znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, bo to mogłoby naruszyć prawo do obrony oskarżonego. Oceny, czy dokonać utajnienia, dokonuje prokurator albo sąd.

PRZESŁUCHANIE

Wyjątkowo możesz zostać przesłuchany/przesłuchana w miejscu, gdzie przebywasz (na przykład w przypadku choroby, niepełnosprawności albo innej przeszkody, której nie da się pokonać). Istnieje też możliwość przesłuchania Cię w drodze wideokonferencji.

Podczas postępowania w sądzie możesz być przesłuchany/przesłuchana pod nieobecność oskarżonego na sali rozpraw. Może się to stać, jeżeli obecność oskarżonego krępowałaby Cię, utrudniałaby złożenie zeznań. W takiej sytuacji możesz też zostać przesłuchany/przesłuchana w drodze wideokonferencji.

Strona 5 z 12

WARTO WIEDZIEĆ, ŻE:

Przy Pamiętaj, że:

przesłuchaniu 1) sąd lub

może być Twój 2) prokurator w postępowaniu przygotowawczym może nie zgodzić się na udział Twojego pełnomocnika w przesłuchaniu.

Strona 6 z 12

A co, gdy przebywasz za granicą?

Możesz zostać wtedy przesłuchany/przesłuchana przez konsula, ale tylko za Twoją zgodą.

Nie stosuje się wtedy przepisów o obowiązku stawiennictwa i konsekwencjach niestawiennictwa na przesłuchanie, udziale biegłych.

POUCZENIA

Jeżeli ukończyłeś/ukończyłaś 15 lat, ale nie masz jeszcze 17 lat, tuż przed przesłuchaniem zostaniesz pouczony/pouczona o odpowiedzialności karnej za zeznanie nieprawdy lub zatajenie prawdy.

Jeżeli nie ukończyłeś/ukończyłaś 15 lat, zostaniesz poinformowany/poinformowana o skutkach zeznania nieprawdy lub zatajenia prawdy dla osoby nieletniej.

W postępowaniu przygotowawczym pouczenie o obowiązku mówienia prawdy i zakazie ukrywania tego, co wiesz i co jest prawdziwe, przekaże Ci osoba, która będzie Cię przesłuchiwać (na przykład policjant, prokurator).

W postępowaniu sądowym pouczenie o obowiązku mówienia prawdy i zakazie ukrywania tego, co wiesz i co jest prawdziwe, przekaże Ci sędzia.

Obowiązek mówienia prawdy i niezatajania prawdy oznacza, że nie możesz w postępowaniu kłamać, a także ukrywać faktów, o których wiesz.

Strona 7 z 12

PRAWO DO ODMOWY ZEZNAŃ LUB ODPOWIEDZI NA PYTAWIE

W wyjątkowych przypadkach możesz odmówić zeznań lub odmówić odpowiedzi na niektóre pytania.

Odmówić zeznań może:

osoba najbliższa dla oskarżonego (na przykład żona lub mąż, rodzic, rodzeństwo, dziecko, osoba pozostająca z oskarżonym we wspólnym pożyciu albo będąca przysposobionym/przysposabiającym),

świadek, który jest oskarżonym w innej sprawie o współdziałanie w przestępstwie, na którego temat ma zeznawać.

Odmówić odpowiedzi na pytania można:

jeżeli odpowiedź na pytanie mogłaby spowodować dla Ciebie lub osoby dla Ciebie najbliższej (na przykład żony, męża, rodzica, rodzeństwa itd.) odpowiedzialność za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe.

Strona 8 z 12

Wniosek o zwolnienie z zeznań

Jeżeli świadek nie jest osobą najbliższą dla oskarżonego (na przykład mężem, żoną, rodzicem itd.), ale pozostaje z nim w szczególnie bliskich relacjach osobistych, może złożyć wniosek o zwolnienie od składania zeznań.

Z prawa do odmowy składania zeznań oraz zwolnienia z zeznań możesz skorzystać nie później niż przed rozpoczęciem pierwszego zeznania w postępowaniu sądowym. Jeśli wcześniej złożyłeś/złożyłaś zeznania, nie będzie ich można wykorzystać. Są uważane za nieistniejące (czyli tak, jakby ich nie było) – nie mogą być dowodem w sprawie, nie można ich odtwarzać.

W sądzie, gdyby Twoje zeznania mogły narazić Ciebie albo osobę dla Ciebie najbliższą na hańbę, możesz zażądać przeprowadzenia rozprawy sądowej z wyłączeniem jawności. Oznacza to, że na sali rozpraw nie będzie publiczności.

BADANIA ŚWIADKA

W każdej sprawie możesz zostać, bez Twojej zgody, przesłuchany/przesłuchana w obecności lekarza lub psychologa. Są to eksperci nazywani biegłymi sądowymi.

Strona 9 z 12

Możesz być poddany/poddana oględzinom ciała i badaniu lekarskiemu lub psychologicznemu, a także możesz zostać zbadany/zbadana przez biegłego wariografem (tzw. wykrywaczem kłamstw), ale tylko wtedy, gdy wyrazisz na to zgodę.

Oględziny ciała polegają na obejrzeniu Twojego ciała, poszukiwaniu na nim rozmaitych śladów i ich zabezpieczeniu.

Jeżeli oględziny albo badanie mogłyby być dla Ciebie krępujące i wstydliwe, powinna ich dokonać osoba tej samej płci co Ty, chyba że jest to niemożliwe.

Bez Twojej zgody można od Ciebie:

pobrać wymaz z jamy ustnej,

pobrać włosy,

pobrać krew,

pobrać odciski palców,

uzyskać zdjęcia,

pobrać ślinę,

wykonać zdjęcia rentgenowskie,

nagrać Twój głos.

Strona 10 z 12

TWOJE PRAWA W SZCZEGÓLNYCH OKOLICZNOŚCIACH

Pokrzywdzony przesłuchiwany jako świadek

Jeżeli jesteś pokrzywdzonym niektórymi przestępstwami (przestępstwo popełnione z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej lub przestępstwo przeciwko wolności, przestępstwo przeciwko wolności seksualnej i obyczajności lub przestępstwo przeciwko rodzinie i opiece) i nie masz 16 lat, przysługują Ci dodatkowe prawa dotyczące przesłuchania, chroniące przed stresem, niepokojem.

Zostaniesz przesłuchany/przesłuchana tylko wówczas, jeżeli Twoje zeznania mogą być istotne dla sprawy. Przesłuchanie poprowadzi sąd. Powinno się ono odbyć tylko raz.

Na przesłuchaniu będzie wspierać Cię psycholog. Psycholog powinien być osobą płci wskazanej przez Ciebie, chyba że utrudni to postępowanie. To powinno ułatwić Ci składanie zeznań.

Przesłuchanie odbywa się w tak zwanym przyjaznym pokoju przesłuchań.

Przy przesłuchaniu mogą być obecni Twój przedstawiciel ustawowy (rodzic albo opiekun), osoba, pod której stałą pieczą pozostajesz (tak zwany opiekun faktyczny), bądź wskazana przez Ciebie osoba dorosła.

Przesłuchanie jest nagrywane, żeby uniknąć ponownego składania przez Ciebie zeznań.

Strona 11 z 12

W wyjątkowych sytuacjach możesz zostać przesłuchany/przesłuchana ponownie, gdy:

na jaw wyjdą nowe okoliczności,

sąd uwzględni wniosek oskarżonego, który nie miał obrońcy, kiedy po raz pierwszy składałeś/składałaś zeznania.

W tym szczególnym trybie możesz być przesłuchany/przesłuchana także, gdy masz 16 lat, a nie masz jeszcze 18 lat. Może to nastąpić, gdy istnieją obawy, że przesłuchanie Ciebie w zwykłych warunkach (na przykład w pokoju prokuratora albo na sali rozpraw) byłoby dla Ciebie niekorzystne, źle wpływało na twoją psychikę, samopoczucie.

Takie same zasady przesłuchania (taki sam tryb) obowiązują, jeżeli jesteś pokrzywdzony/pokrzywdzona przestępstwem gwałtu lub wykorzystania seksualnego i masz ukończone 15 lat. Wtedy jednak, gdy chcesz, aby w czynności uczestniczył psycholog wskazanej przez Ciebie płci, musisz o to poprosić. Będzie to możliwe, jeśli nie utrudni to postępowania.

Świadek

Jeżeli jesteś świadkiem (nie jesteś jednocześnie pokrzywdzonym) w sprawach o przestępstwo popełnione z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej lub przestępstwo przeciwko wolności seksualnej i obyczajności lub przestępstwo przeciwko rodzinie i opiece i nie masz 16 lat, przysługują Ci dodatkowe prawa dotyczące przesłuchania, chroniące przed stresem, niepokojem.

Zostaniesz przesłuchany/przesłuchana tylko wówczas, jeżeli Twoje zeznania mogą być istotne dla sprawy. Przesłuchanie powinno się odbyć tylko jeden raz.

Na przesłuchaniu będzie wspierać Cię psycholog. Psycholog powinien być osobą płci wskazanej przez Ciebie, chyba że utrudni to postępowanie. To powinno ułatwić Ci składanie zeznań.

Strona 12 z 12

Przesłuchanie odbywa się w tak zwanym przyjaznym pokoju przesłuchań.

Przy przesłuchaniu mogą być obecni Twój przedstawiciel ustawowy (rodzic albo opiekun), osoba, pod której stałą pieczą pozostajesz (tak zwany opiekun faktyczny), bądź wskazana przez Ciebie osoba dorosła.

Przesłuchanie jest nagrywane, żeby uniknąć ponownego składania przez Ciebie zeznań.

W wyjątkowych sytuacjach możesz zostać przesłuchany/przesłuchana ponownie, gdy:

na jaw wyjdą nowe okoliczności i trzeba coś wyjaśnić,

sąd uwzględni wniosek oskarżonego, który nie miał obrońcy, kiedy po raz pierwszy składałeś/składałaś zeznania.

Jeżeli masz skończone 15 lat, będziesz przesłuchany/przesłuchana zdalnie (wideokonferencja), jeżeli osobiste stawienie się na przesłuchanie mogłoby wpłynąć na Ciebie źle.

TWOJA POMOC

Jako świadek możesz liczyć na ochronę i pomoc.

Gdy istnieje zagrożenie dla Twojego życia lub zdrowia lub Twoich bliskich, możesz otrzymać ochronę Policji.

Ochrona jest przyznawana na Twój wniosek albo na wniosek organu prowadzącego sprawę, za Twoją zgodą.

Ochrona może być udzielona na czas czynności procesowej.

Jeżeli zagrożenie jest wysokie, możesz liczyć na ochronę osobistą albo pomoc w zmianie miejsca pobytu.

Wniosek o taką ochronę możesz złożyć do komendanta wojewódzkiego (Komendanta Stołecznego) Policji za pośrednictwem organu, który prowadzi postępowanie (sąd, prokuratura itd.).

Wsparcie i pomoc dla świadka

Ty i Twoi bliscy możecie również uzyskać pomoc psychologiczną.

Taką pomoc uzyskasz w Ośrodku Interwencji Kryzysowej.

Pomoc jest nieodpłatna (nie płacisz za nią).