Postanowienie o stwierdzenie zasiedzenia

I C 1234/20

POSTANOWIENIE

Dnia 15 listopada 2023 r.

Sąd Rejonowy w Krakowie Wydział I Cywilny w składzie:

przewodniczący: sędzia Anna Nowak

protokolant: sekr. sąd. Jan Kowalski

po rozpoznaniu w dniu 10 listopada 2023 r. na rozprawie

sprawy z wniosku Adama Kowalskiego i Ewy Kowalskiej

z udziałem Piotra Kowalskiego, Marii Kowalskiej, Jana Kowalskiego i Anny Nowak

o stwierdzenie zasiedzenia

postanawia:

1. stwierdzić, że Adam Kowalski i Ewa Kowalska nabyli przez zasiedzenie z dniem 20 października 2023 r. po ½ (jednej drugiej) ułamkowej części prawo własności nieruchomości położonej we wsi Złotniki powiat krakowski województwo małopolskie przy ul. Słonecznej 12 o powierzchni 0.5 ha (pół hektara) oznaczonej w ewidencji gruntów numerem działki 123, zabudowanej budynkiem mieszkalnym jednorodzinnym i zabudowaniami gospodarczymi, przedstawionej na wypisie z rejestru gruntów i wyrysie z mapy ewidencyjnej z 1 września 2023 r. Nr GR12345, dla której to nieruchomości w Sądzie Rejonowym w Krakowie nie jest prowadzona księga wieczysta ani zbiór dokumentów,

2. ustalić, że każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Uzasadnienie

We wniosku z 15 maja 2023 r. Adam Kowalski i Ewa Kowalska o stwierdzenie, zasiedzenia nieruchomości położonej we wsi Złotniki powiat krakowski województwo małopolskie o powierzchni 0.5 ha oznaczonej w ewidencji gruntów numerem działki 123. Na rozprawie w dniu 10 listopada 2023 r. uczestnicy Piotr Kowalski, Maria Kowalska, Jan Kowalski – dzieci wnioskodawcy Adama Kowalskiego i nieżyjącej Zofii Kowalskiej zaoponowali przeciwko wnioskowi, podnosząc, iż to oni nabyli własność nieruchomości przez zasiedzenie, wywodząc swoje prawa od matki Zofii Kowalskiej. Uczestnik Anna Nowak uznał wniosek.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W 1980 r. małżonkowie Adam Kowalski i Zofia Kowalska nabyli w drodze umowy nieformalnej od Stanisława Nowaka nieruchomość położoną we wsi Złotniki powiat krakowski województwo małopolskie przy ul. Słonecznej 12, o powierzchni 0.5 ha (pół hektara) oznaczonej w ewidencji gruntów numerem działki 123 – dawniej Nr 456.

(dowody: umowa, k. 2 odwrót, zaświadczenie ze Starostwa Powiatowego, k. 5)

Adam Kowalski zmarł 1 stycznia 2000 r. Jedynym jego spadkobiercą jest Ewa Kowalska.

(dowód: postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku akt I Ns 123/00 Sądu Rejonowego w Krakowie, k. 10).

Od momentu nabycia Adam Kowalski i Zofia Kowalska władali nieruchomością, użytkując ją rolniczo do 1995 r., kiedy to Zofia Kowalska zmarła. Wraz z małżonkami na posesji mieszkały też ich dzieci: Piotr Kowalski, Maria Kowalska, Jan Kowalski, z których Maria Kowalska wyprowadziła się z nieruchomości jeszcze za życia matki, a Jan Kowalski już po jej śmierci w 1998 r. Adam Kowalski i jego żona Ewa Kowalska byli uważani przez sąsiadów za właścicieli nieruchomości. Posiadali oni również inne nieruchomości, w sumie 2 ha ziemi ornej, którą wspólnie uprawiali.

(dowody: zeznania Piotra Kowalskiego, Marii Kowalskiej, Jana Kowalskiego, zaświadczenie ze Starostwa Powiatowego, k. 15)

Po śmierci Zofii Kowalskiej spadek po niej nabyli w drodze dziedziczenia ustawowego małżonek i dzieci po ¼ ułamkowej części, w tym wchodzące w skład spadku gospodarstwo rolne.

(dowód: odpis postanowienia Sądu Rejonowego w Krakowie w sprawie I Ns 456/95, k. 20)

Po śmierci Zofii Kowalskiej Adam Kowalski władał nieruchomością samodzielnie, po czym w 2002 r. zamieszkała z nim na nieruchomości Ewa Kowalska. W 2005 r. z nieruchomości wyprowadził się Piotr Kowalski, który się usamodzielnił. W tym samym roku Adam Kowalski rozdzielił nieformalnie między swoje córki Marię Kowalską i Annę Nowak ziemię orną, z wyjątkiem działki Nr 123. Swojemu synowi Piotrowi Kowalskiemu przekazał wkład na książeczce mieszkaniowej w kwocie 10000 zł. Zofia Kowalska przekazała Piotrowi Kowalskiemu wkład na swojej książeczce w kwocie 5000 zł. Środki te wystarczyły na połowę wkładu mieszkaniowego do TBS „Mieszkanie” w Krakowie, gdzie Piotr Kowalski otrzymał przydział lokalu mieszkalnego. Lokal, co do którego wkład Piotr Kowalski otrzymał od ojca, wedle pierwotnych zamiarów miał przypaść małżonkom Piotrowi i Marii Kowalskiej. Od tej pory Adam Kowalski i Ewa Kowalska wspólnie zamieszkiwali w domu na działce Nr 123, który rozbudowali i dwukrotnie gruntownie remontowali, ostatnio w 2015 r. Adam Kowalski i Ewa Kowalska uchodzili wśród sąsiadów za małżeństwo. Wspólnie opłacali podatki i ponosili inne koszty utrzymania nieruchomości. Utrzymywali się z pracy zawodowej i uprawy działki przyzagrodowej. Od 2010 r. oboje utrzymują się z emerytur. W 2022 r. wzięli ślub. Od 2003 r. Ewa Kowalska jest zameldowana na pobyt stały w domu posadowionym na nieruchomości.

(bezsporne w świetle wyjaśnień i zeznań wnioskodawców i uczestników, a także w świetle zeznań świadków Tomasza Wiśniewskiego, Katarzyny Zielińskiej, Marka Malinowskiego, zaświadczeń z banku, k. 25, 30, ze spółdzielni mieszkaniowej, k. 35 i zaświadczenia Urzędu Gminy Złotniki, k. 40-45)

Co do przedmiotowej nieruchomości nigdy nie toczyło się postępowanie uwłaszczeniowe. Nieruchomość ta nie ma urządzonej księgi wieczystej ani zbioru dokumentów.

(dowód: zaświadczenie ze Starostwa Powiatowego, k. 50, zaświadczenie z Wydziału Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Krakowie, k. 55)

Powyżej opisany stan faktyczny wynika ze źródeł dowodowych niekwestionowanych przez wnioskodawców i uczestników. Różnica między nimi dotyczy oceny stanu faktycznego ustalonego w niniejszej sprawie, co jest przedmiotem dalszych rozważań.

Sąd zważył, co następuje:

Postępowanie o stwierdzenie zasiedzenia regulowane jest w art. 609–610 KPC. Stosownie do treści art. 610 § 1 KPC w zakresie nieuregulowanym w tych dwóch przepisach do orzeczenia w sprawie o zasiedzenie stosuje się odpowiednio przepisy o stwierdzeniu nabycia spadku.

Zgodnie z art. 172 § 1 KC posiadacz nieruchomości niebędący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat 20 jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie). Zgodnie z art. 172 § 2 KC po upływie lat 30 posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze. Przepisy te w brzmieniu zacytowanym obowiązują od 1 października 1990 r. – w brzmieniu ustalonym ustawą z 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 55, poz. 321). We wcześniejszym brzmieniu przepisów wymagany był dla zasiedzenia 30 letni okres posiadania samoistnego nieruchomości w dobrej wierze lub 40 letni okres posiadania w złej wierze. W ocenie sądu stan faktyczny niniejszej sprawy podpada więc pod normę art. 172 § 2 KC w brzmieniu po wskazanej wyżej nowelizacji. Posiadanie nieruchomości objętej wnioskiem miało charakter posiadania w złej wierze, gdyż nabyła nieruchomość w drodze umowy nieformalnej, bez dochowania wymaganej w art. 158 KC formy aktu notarialnego. Nie wdając się w szczegółowe dywagacje na ten temat, wskazać należy, że pogląd taki jest dziś zgodnie przyjmowany przez doktrynę i orzecznictwo.

Problemem wymagającym rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie jest kwestia ciągłości posiadania udziału w nieruchomości po Zofii Kowalskiej. W ocenie sądu okres zasiedzenia nieruchomości objętej wnioskiem biegł najpierw na rzecz małżonków Adama i Zofii Kowalskich od dnia jej nieformalnego nabycia, tj. od 1980 r. Po śmierci Zofii Kowalskiej w 1995 r. posiadanie nieruchomości odziedziczyli jej małżonek i dzieci. Okres zasiedzenia biegł więc nadal na ich rzecz jako następców prawnych zmarłej. Gdyby przyjąć, że małżonek i dzieci są nadal współposiadaczami nieruchomości, należałoby stwierdzić nabycie przez nich prawa własności tej nieruchomości przez zasiedzenie w 2010 r., a więc w 30 lat po nieformalnym nabyciu działki. W ocenie sądu nie jest to jednak możliwe, a to ze względów przedstawionych w dalszej części wywodu.

Jak ustalono wyżej, w 2005 r., po wyprowadzeniu się Piotra Kowalskiego z domu rodzinnego, każde z dzieci Piotr i Maria Kowalscy otrzymało znaczne korzyści z majątku rodziców, w tym ze spadku po matce. Piotr Kowalski otrzymał ponadto środki z książeczki mieszkaniowej Zofii Kowalskiej. W ocenie sądu oznacza to, że między spadkobiercami Zofii Kowalskiej dokonano nieformalnego działu spadku po niej, a ponadto nieformalnego podziału majątku wspólnego małżonków Kowalskich. W podziale tym brała udział Ewa Kowalska ofiarowując składnik swojego majątku synowi małżonków Kowalskich. Dokonując częściowej spłaty jednego z jej spadkobierców, w ocenie sądu wstąpiła za ich zgodą we współposiadanie nieruchomości. Kontynuowała je przez cały czas nieprzerwanie do dnia dzisiejszego, przejawiając wolę władania nieruchomością w sposób właścicielski przez ponoszenie opłat związanych z nieruchomością i wszelkich innych kosztów jej utrzymania wspólnie z Adamem Kowalskim.

Po rozstrzygnięciu kwestii wstąpienia we współposiadanie nieruchomości w sposób widoczny dla innych do rozważenia pozostają jeszcze dwie kwestie: początkowa data liczenia zasiedzenia oraz udział w tym posiadaniu. Oba te zagadnienia są ze sobą ściśle powiązane. Gdyby przyjąć, że Ewa Kowalska kupiła jedynie udział we współposiadaniu od następcy prawnego Zofii Kowalskiej – jej syna Piotra Kowalskiego, to należałoby doliczyć do okresu współposiadania nieruchomości przez Adama Kowalskiego i Ewę Kowalską okres posiadania jej przez Adama i Zofię Kowalskich. Adam Kowalski i Ewa Kowalska wnoszą jednak o stwierdzenie nabycia przez nich prawa własności przez zasiedzenie po połowie. W ocenie sądu oznacza to, że ustalili między sobą, że będą współposiadać nieruchomość w takich częściach. Ustalenie takie nie mogło nastąpić wcześniej niż w 2002 r. Dlatego sąd przyjął, że oboje rozpoczęli współposiadanie tej nieruchomości najpóźniej z dniem 1 stycznia 2002 r. 20 letni posiadania wymaganego do zasiedzenia minął więc w dniu 20 października 2023 r. i nabycie prawa własności przez zasiedzenie nastąpiło z tą datą w częściach równych. Z tych względów i na podstawie powołanych przepisów orzeczono jak w punkcie 1 sentencji.

Na marginesie rozważań zauważyć wypada, że dla nabycia prawa własności nie ma znaczenia fakt wzięcia przez Adama Kowalskiego i Ewę Kowalską ślubu, a to dlatego, że pobrali się oni już po upływie terminu zasiedzenia nieruchomości.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 520 § 1 KPC.